Στην Ελλάδα της ύφεσης και φτώχυνσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα υπέστη και εξακολουθεί να υφίσταται σοβαρούς κλυδωνισμούς από τη λαίλαπα της κρίσης και τα συνοδά προβλήματα της ρευστότητας και της συνεχούς αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΝPLs).
Ταυτόχρονα, με τα σωρευμένα, θεσμικά και διαρθρωτικά προβλήματα στη χώρα μας, στην εργασιακή αρένα, οι κατ' επιταγή των συμφωνηθέντων μνημονίων απολύσεις και η κατακόρυφη αύξηση της ήδη εκτεταμένης ανεργίας, σε όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομίας, επέβαλαν άρδην πιο ασταθείς μορφές απασχόλησης και αμοιβής, ευέλικτα ωράρια, αλλά και αποσταθεροποίηση των προηγούμενων μισθολογικών και θεσμικών κατακτήσεων.
Ως αποτέλεσμα, οι «υπαγορευμένοι» δυσμενείς όροι των τριών μνημονίων, πέντε χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, έχουν επιδράσει σαρωτικά σε όλες τις πλευρές της καθημερινότητας, του διαθέσιμου εισοδήματος και του κόστους διαβίωσης των εργαζομένων της χώρας. Είναι σαφές ότι ο κύριος όγκος των αλλαγών στα εργασιακά ζητήματα, που πραγματοποιήθηκαν με ευθείες κυβερνητικές παρεμβάσεις, αφορά στο εργατικό/ασφαλιστικό δίκαιο, με νόμους που στοχοποιούν ιδίως τον ιδιωτικό τομέα, πλήττοντας άρα άμεσα ή/και έμμεσα τον τραπεζικό κλάδο. Οι συνέπειες των νόμων αυτών στις εργασιακές και κατ' επέκταση κλαδικές σχέσεις, καθώς και στις επιχειρησιακές ρυθμίσεις, υπήρξαν πρωτοφανείς.
Στις τράπεζες, απολύσεις επήλθαν με κύματα μειώσεων προσωπικού σε θυγατρικές εξωτερικού και εσωτερικού, ή σε υπεργολάβους και ευέλικτο δανεικό προσωπικό, που δεν προσμετρώνται στα μεγέθη απασχόλησης του χώρου. Επίσης, με τη μη αντικατάσταση πλήθους αποχωρούντων εργαζομένων, από τις αλλεπάλληλες «επώδυνες» εθελούσιες προσυνταξιοδοτήσεις, λόγω των ριζικών αλλαγών στην κείμενη νομοθεσία, ο κόσμος των τραπεζών δέχθηκε απανωτά καίρια πλήγματα. Επιπλέον, με τα χρονικά πλαίσια-ρεκόρ, στα οποία πραγματοποιήθηκαν οι εξαγορές και συγχωνεύσεις των τραπεζικών ομίλων, οι κατά κανόνα σημαντικές επικαλύψεις δικτύου καταστημάτων, στελεχιακών θέσεων, λειτουργιών και υποστηρικτικών υπηρεσιών μεταξύ των συγχωνευμένων πιστωτικών ιδρυμάτων, όπως, άλλωστε, αναμενόταν εξ αρχής να συμβεί για λόγους εξοικονόμησης λειτουργικού κόστους, έχουν επιφέρει συρρίκνωση των εργασιακών δικαιωμάτων των τραπεζικών υπαλλήλων. Έτσι, οι μέχρι πρότινος «γκρίζες» εργασιακές πρακτικές, που προϋπήρχαν στην ελληνική αγορά εργασίας με τη μορφή παραβιάσεων της εθνικής νομοθεσίας, έχουν γίνει καθεστώς. Συνεπώς, η συλλογική αυτονομία του κλάδου βρίσκεται αποδομημένη, ενώ απώτερος σκοπός είναι η περιθωριοποίηση και προοπτικά η κατάργηση των ΣΣΕ και των συνδικάτων, με ρυθμίσεις εκ διαμέτρου αντίθετες με τις διατάξεις του Ελληνικού Συντάγματος, βασικές ΔΣΕ, την ΕΣΔΑ και το κοινοτικό κεκτημένο.
Το νέο εργασιακό πρότυπο, που προωθείται στην εποχή της κρίσης είναι ο «απασχολήσιμος» εργαζόμενος-λάστιχο, με απεριόριστες υποχρεώσεις και ελαχιστοποιημένες προσδοκίες. Ανάλογα, διαμορφώνεται αυξητικά, στο ίδιο διάστημα, και ο ρόλος των επιχειρησιακών συνδικάτων και των αντίστοιχων «αποκεντρωμένων» συλλογικών διαπραγματεύσεων και ΣΣΕ, λόγω των ανατροπών στη νομοθεσία για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Είναι γεγονός ότι, μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης, ο κοινωνικός διάλογος στον κλάδο διήλθε διάφορα στάδια. Η επί δεκαετίες ισχυρή κρατική παρέμβαση στον κλάδο, σε συνδυασμό με την απουσία συγκροτημένου κλαδικού συνομιλητή της ΟΤΟΕ, από την πλευρά των εργοδοτών, οδήγησαν σε έντονη πολιτικοποίηση των εργασιακών σχέσεων στον κλάδο. Μέχρι σήμερα, και εν όψει της επερχόμενης υπογραφής της νέας κλαδικής σύμβασης, η συνδικαλιστική ισχύς στον τραπεζικό κλάδο εξακολουθεί να παραμένει υψηλή, χάρη στις συστηματικές προσπάθειες του δευτεροβάθμιου σωματείου και στη διατήρηση της δύναμης των συνδικάτων στις τράπεζες, που συνεχίζουν να παρέχουν στήριξη στα μέλη τους. Εντούτοις, με τις παρατηρούμενες παρεμβάσεις κατάργησης εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, αλλά και δικαιωμάτων συλλογικής διαπραγμάτευσης και διαλόγου, να λειτουργούν ως όχημα επιβολής ευρείας εσωτερικής υποτίμησης της εργασίας, εντοπίζονται τάσεις αποσυσπείρωσης των εργαζομένων στον κλάδο, ενώ ελλοχεύει και ο κίνδυνος μελλοντικών εργασιακών εντάσεων.
Κρίσιμα είναι λοιπόν τα ερωτήματα όσο και τα διλήμματα για το μέλλον των τραπεζικών υπαλλήλων αλλά και εν γένει του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Οι πιέσεις απορύθμισης των εργασιακών σχέσεων, σε συνάρτηση με τη γενικότερη ανασφάλεια στην οικονομία, εξασθενίζουν περαιτέρω τη διαπραγματευτική δύναμη των συνδικάτων, και ακόμα περισσότερο των μεμονωμένων εργαζομένων. Για το λόγο αυτό, απαιτείται, σε κλαδικό ή και διεπαγγελματικό επίπεδο, μακρόπνοη, σφαιρική και κοινωνικά ισορροπημένη διαχείριση των προκλήσεων και των συνεπειών της προϊούσας κρίσης. Στόχος η προστασία της απασχόλησης και των αποδοχών, με παράλληλη προώθηση της ποιοτικής ευελιξίας-πολυδυναμίας των εργαζομένων, η αποτροπή μονομερών ενεργειών του κράτους στη συλλογική αυτονομία και η υπέρβαση των εθνικών/κλαδικών ορίων διαπραγμάτευσης.
Σχόλια