Είναι καιρός τώρα που παρατηρείται μια διαρκή διόγκωση των καινοτόμων λύσεων τεχνολογίας που προσφέρονται από φερέλπιδες νεοφυείς εταιρίες, που υποστηρίζονται με πληθωριστικό τρόπο από τα media διογκώνοντας την πραγματικότητα σχετικά με το τι εστί success story και τι εστί καινοτομία.
Συμμετέχοντας με τη σειρά μου στο ίδιο οικοσύστημα, αναλογίζομαι το πόσο όλοι οι παίκτες του έχουμε συνεισφέρει στην διάπλαση ενός ενιαίου χαρακτήρα, που δεν είναι άλλο από μια συλλογική συνείδηση που δίνει λάθος μηνύματα στους αποδέκτες. Χωρίς καμιά διάθεση αφ’ υψηλού κριτικής, η «μυαλοπωλείου», παραθέτω τις παρακάτω σκέψεις για τους νεοφυείς επιχειρηματίες που διαγκωνίζονται για μια θέση στο funding roster κάποιου VC ή διαγωνισμού επιχειρηματικότητας.
Η «επιχειρηματικότητα» κατά την ταπεινή μου γνώμη ταυτίζεται λανθασμένα με την καινοτομία, την επένδυση και ταυτόχρονα γεννά μια νέα κουλτούρα που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική επικέντρωση στη ανεύρεση χρημάτων, την απομάκρυνση από την διερεύνηση των πραγματικών αναγκών της αγοράς, και την σταδιακή εμπορευματοποίηση της τεχνολογίας. Ελπίζω οι παρακάτω σκέψεις μου να βοηθήσουν όσους δραστηριοποιούνται άμεσα ή έμμεσα με αυτό… Η ερμηνεία τους μπορεί να διαφέρει για τον καθένα.
Η επιτυχία που δεν είναι η επένδυση…
Δυστυχώς στα πλαίσια της ευρύτερης ανωριμότητας του οικοσυστήματος το οποίο έχει καταφανώς την ανάγκη πανηγυρισμών, προβάλλεται με τον αντίστοιχο ενθουσιασμό η (μικρό)επένδυση που νεοφυείς ομάδες καταφέρνουν να σηκώσουν. Και για να μη παρεξηγηθώ δεν υποβαθμίζεται καθ’ όλου η δυσκολία της προσπάθειας ούτε η συνολική πορεία των co-founders αλλά η στρέβλωση της έννοιας. Η χρηματοδότηση όμως τις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι επιτυχία... είναι κατά κανόνα μια διαδικασία στην πορεία μιας επιχείρησης. Όταν μια χρηματοδότηση/επένδυση συνοδεύεται με το άνοιγμα μιας πόρτας που οδηγεί σε πωλήσεις ή στρατηγικές συμμαχίες τότε αναμφίβολα έχουμε μια κίνηση με παραπάνω ουσία που αξίζει τη δέουσα ευδαιμονία. Όταν όμως η χρηματοδότηση/επένδυση μέσω equity ή convertible note είναι απλά μια κίνηση ρευστού τότε έχουμε μια άντληση κεφαλαίου έναντι κάποιων εξασφαλίσεων υψηλού ρίσκου για τους χρηματοδότες. Είναι λοιπόν μάλλον άκαιρος ο υπέρμετρος ενθουσιασμός μια και φαντάζει σαν να πανηγυρίζουμε όταν παίρνουμε δάνειο… Σίγουρα το ελληνικό οικοσύστημα και η «εθνική ψυχική μας κατάσταση» έχει ανάγκη από καλά νέα που θα αφυπνίσουν τη επιχειρηματικότητα, φοβάμαι όμως ότι ίσως διολισθαίνουμε σε μια άλλη νέου είδους στρέβλωση. Καλή λοιπόν και χρήσιμη η ανάλυση των νεοφυών σχημάτων που σηκώνουν χρήματα αλλά ακόμη καλύτερη η ανάλυση της πορείας των πωλήσεων και μαθημάτων από τα όποια αποτελέσματα εισόδου στις αγορές. Θα ήταν ωφέλιμο να μαθαίναμε περισσότερα για αυτά και από αυτά… Την ευρύτερη ευφορία συντηρούν πολλές φορές κάποια unicorns με υπέρογκες και αδικαιολόγητες αποτιμήσεις που στην αρχή ξεσηκώνουν τους υπο-δημιουργία επιχειρηματίες που παίρνουν σειρά κατακτήσουν τις αγορές καθώς και τα VC’s που επιθυμούν exits, αλλά όλα αυτά δεν αργούν να ξεφουσκώσουν όπως υποστηρίζει ο Economist το 2015 στο άρθρο “The rise and fall of the unicorns”. Θέλει προσοχή λοιπόν πριν τσιρίξουμε «ζήτω!», «μπράβο!»…
Η διαρκής ερμηνεία των μεταβαλλόμενων αναγκών
Είναι γνωστές στους περισσοτέρους του οικοσυστήματος της καινοτομίας οι ιστορίες unicorns εταιριών που έλαβαν σημαντικές χρηματοδοτήσεις ή αγοράστηκαν χωρίς πελάτες και μηδέν εισοδήματα αλλά μόνο με χρήστες. Σίγουρα αυτό αποτελεί σημαντική επιτυχία που λίγες εταιρίες κατάφεραν να πετύχουν και που πολλές φορές χρησιμοποιείται ως παράδειγμα στόχου. Δεν αποτελεί όμως τον κανόνα.
Η απόκτηση πελατών είναι σημαντική και είναι καίρια παράμετρος, μετ’ εξαιρέσεων, για να αξιολογηθεί η πιθανότητα βιωσιμότητας του επιχειρηματικού σχήματος. Η απόκτηση και η εξυπηρέτηση πελατών που πληρώνουν για κάτι είναι αυτό που δίνει την πρώτη εντύπωση και αποτελεί πρόκριμα για ελπίδες βιωσιμότητας κάποια στιγμή. Το άλλο επίσης σημαντικό που απορρέει από την επαφή και απόκτηση πελατών είναι ότι «φτιάχνει χαρακτήρα» που η διαρκής ενασχόληση και επικέντρωση με το πώς θα σηκωθούν χρήματα αδυνατίζει και πολλές φορές αποπροσανατολίζει. Από την άλλη τόσο ο Eric Ries όσο και πολλοί πριν από αυτόν τόνισαν την σημασία της επαφής αυτής. Την ανάγκη κατανόησης των αναγκών και μεταβολών της αγοράς μέσω της παρατήρησης και επικοινωνίας με τους νέους και υφιστάμενους πελάτες διατυμπάνισαν με άρθρα τους ο Theodore Levitt το 1960 στο Harvard Business Review στο περίφημο άρθρο Marketing Myopia καθώς και οι Thomas O. Jones και W. Earl Sasser, Jr. στο Why Satisfied Customers Defect το 1995 στο ίδιο περιοδικό. Προσωπικά θεωρώ τα δυο αυτά άρθρα αποτελούν σπουδαίες πηγές έμπνευσης για όλες τις επιχειρήσεις και συχνά χρησιμοποιώ τα παραδείγματα τους όταν συνομιλώ με επιχειρηματίες. Η κατανόηση λοιπόν του service είναι καταλυτική, όπως και η εμπειρία του καταναλωτή και εδώ θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι αυτό αποτελεί κάτι σύνθετο που δεν περιορίζεται σε screen interface. Η ουσία του User/Customer Experience είναι κάτι που ήταν γνωστό και σεβαστό πολλά χρόνια πριν και δεν αποτελεί ανακάλυψη των web developers and designers του Mountain View στο Silicon Valley. Τις μεταβολες των συνηθειών των πελατών αντιλαμβάνονται γίγαντες της τεχνολογίας όπως η Alibaba του Jack Ma και στρέφονται σήμερα σε «παραδοσιακές» αγορές επιχειρώντας να διευρύνουν την επαφή τους με τη καθημερινότητα των πελατών τους και βγαίνοντας από το «αυστηρό» πλαίσιο του κυβερνοχώρου. Πρόσφατο παράδειγμα το άνοιγμα τριών super market από την Alibaba στο Πεκίνο και Σαγκάη όπου οι πελάτες εξυπηρετούνται από ένα συμβιωτικό μοντέλο on &off-line.
H εμπορευματοποίηση της τεχνολογίας και η αφαίμαξη της καινοτομίας
Κάθε μέρα εμφανίζονται εκατοντάδες αν όχι περισσότερες νεοφυείς ομάδες ή εταιρίες που διαγκωνίζονται στο ποια θα κερδίσει την καρδιά των πελατών ή επενδυτών με μια «καινοτόμο τεχνολογική λύση»… Ως νομοτελειακό αποτέλεσμα της εκθετικής εξάπλωσης αυτού του δημόσιου R&D στο παγκόσμιο στερέωμα, ήρθε η αφομοίωση και διύλιση της αξίας προηγούμενα υψηλών τεχνολογιών που σήμερα μετατρέπονται σε «εμπορεύματα». Αυτή λοιπόν η εμπορευματοποίηση (commoditization) των τεχνολογιών έρχεται όχι μόνο να τις κάνει προσιτές αλλά και να αφαιρέσει το στοιχείο της «καινοτομίας» από την υπόστασή τους. Ως αποτέλεσμα αυτών καθίσταται κρίσιμη η επικέντρωση της αξίας στο πως πουλιέται κάτι τεχνολογικό ή το υποπροϊόν του στην post-internet εποχή… Ίσως είναι νωρίς να πούμε ότι η τεχνολογία παίζει σήμερα τον ίδιο ρόλο που έπαιξε ο σιδηρόδρομος, η μηχανή εσωτερικής καύσης όπως υποστήριξε ο Nicholas Carr το 2003 δημιουργώντας κύμα αντιδράσεων. Ίσως σήμερα βιώνουμε το πέρασμα σε μια διαφορετική εποχή που αλλάζει με κοσμογονικό τρόπο τη ζωή άλλα και την ανθρωπολογία πλάθοντας μια νέα γενιά κατά τον Steve Blank. Ίσως… Σε κάθε περίπτωση η τεχνολογία γίνεται φθηνότερη όσο το κόστος των CPU’s και Bandwidth πέφτει και θα συνεχίζει να πέφτει… Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι η πτώση του οριακού κόστους (incremental cost) οδηγεί και σε πτώση των κερδών λόγω των ανταγωνιστικών πιέσεων που ασκούνται και περνούν την ωφέλεια στην αγορά. Στο σημείο αυτό η εταιρία τεχνολογίας πρέπει να αναζητήσει και να δημιουργήσει νέες ωφέλειες για τον καταναλωτή/χρήστη που θα δώσουν την προστιθέμενη αξία και θα την κρατήσουν πιθανώς σε κερδοφόρα επίπεδα… Σίγουρα στον σημείο αυτό υπάρχει και αντίλογος, όπως αυτός του James Mitchel στο άρθρο του Five Myths About the Commoditization of IT το 2015 που μεταξύ άλλων υποστηρίζει ότι η διατήρηση της ισχύος του νόμου του Moore δεν οδήγησε σε πτώση των τιμών και ότι η διαπραγμάτευση σε χονδρική υπηρεσιών cloud οδηγεί σε ωφέλιμα αποτελέσματα για την αγορά. Το σίγουρο είναι πάντως ότι ενώ το τοπίο είναι ακόμα θολό, η παρουσίαση πληθώρας τεχνολογικών λύσεων που μοιάζουν μεταξύ με αυξητική συχνότητα τους από startups, είναι ένα σημάδι εμπορευματοποίησης και έλλειψης καινοτομίας που θα επηρεάσει σημαντικά στα επόμενα χρόνια το σύνολο των νεοφυών επιχειρήσεων και της αλυσίδας αξιών του.
Κεφαλαιοποίηση στο ταμείο
Μετά από μια διαδρομή 24 και πλέον ετών στο χώρο του business consulting και του εμπορίου και κάνοντας διάφορα λάθη στη πορεία κατάλαβα ένα πράγμα: πόσο απαραίτητο και σημαντικό είναι να διαβάζει κανείς τη πραγματικότητα, να τη συνεκτιμά μαζί με το επερχόμενο μέλλον και να την απολογίζει στο σωστό χρόνο. Η διαδικασία αυτή είναι πολύ δύσκολη εξίσωση, μια και ένα πλήθος προσωπικών φίλτρων μπερδεύει με τα χρώματα που ο καθένας μας βάζει την εικόνα που θέλει να δει. Η αναζήτηση του «επενδυτικού δισκοπότηρου» θα πρέπει να περνά μέσα από την αντίληψη της έλλειψης της μοναδικότητας που θεωρούμε ότι έχουμε και της ουσιαστικής επιτυχίας. Είτε βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια των VC’s είτε των Νεοφυών Επιχειρηματιών και αν είμαστε ικανοί (και λίγο τυχεροί) να ερμηνεύσουμε τις μεταβολές στις ανάγκες της αγοράς, να περάσουμε στην υλοποίηση ή κεφαλαιοποίηση των ενεργειών μας, τότε μπορούμε να απολαύσουμε και να μοιραστούμε την επιτυχία ως ιστορία και να πούμε ότι στο παρελθόν επιχειρήσαμε και ίσως καινοτομήσαμε.
Σχόλια