Οι ρόλοι και οι μεταλλαγές των Διευθύνσεων HR των τραπεζών σε περίοδο κρίσης

Αρκετές τράπεζες παγκοσμίως δεν κατάφεραν να παραμείνουν ενεργές και είτε έπαυσαν να λειτουργούν είτε εξαγοράστηκαν από πιο ισχυρούς ομίλους. Τα προβλήματα που προέκυψαν από την δυσλειτουργία του τραπεζικού συστήματος, κλήθηκαν να επιλύσουν οι κυβερνήσεις σε συνεννόηση με τις Κεντρικές Τράπεζες και τις διοικήσεις των εμπορικών τραπεζών. Σοβαρό ρόλο κλήθηκαν να αναλάβουν οι Διευθύνσεις Ανθρώπινου Δυναμικού (ΔΑΔ) κάθε τραπεζικού οργανισμού. Σκοπός του άρθρου είναι να εξετάσει την πραγματική σκοπιμότητα τέτοιου είδους προγραμμάτων και του ρόλου που έπαιξαν στη λειτουργία τους.

Αρχικά η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού κάθε οργανισμού είχε ελάχιστες αρμοδιότητες. Με το πέρασμα όμως των χρόνων, τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, τις αυξημένες απαιτήσεις των πελατών και την παγκοσμιοποίηση, οι λειτουργίες των ΔΑΔ αυξήθηκαν. Οι τράπεζες έδωσαν μεγαλύτερη βαρύτητα στο ανθρώπινο δυναμικό και στην εκπαίδευσή του, με αποτέλεσμα ο ρόλος της ΔΑΔ να γίνει αναγκαίος για να επιτύχει λειτουργικά ένας οργανισμός. Παρόλα αυτά, η οικονομική ύφεση ανάγκασε τις τράπεζες να μειώσουν τα λειτουργικά τους έξοδα και τις Διευθύνσεις Ανθρώπινου Δυναμικού να ασχοληθούν με άλλα ζητήματα, όπως το να βρουν τρόπους για να μειώσουν το μισθολογικό κόστος τους. Αρχικά σε χώρες του εξωτερικού και αργότερα και στην Ελλάδα, αρκετές τράπεζες, υιοθέτησαν προγράμματα οικειοθελούς αποχώρησης των εργαζομένων, όπως η εθελούσια έξοδος.

Τα προγράμματα της εθελούσιας εξόδου, ήταν μία νέα διαδικασία, κυρίως για τις ελληνικές τράπεζες, με αρκετά πλεονεκτήματα για τους εργαζομένους και τους οργανισμούς. Λόγω όμως του ότι συνδυάστηκε η χρησιμότητά τους με την αναγκαστική μείωση του προσωπικού, άφησαν αρνητική εντύπωση στο μεγαλύτερο μέρος των υπαλλήλων αλλά και στην κοινή γνώμη.

Το Ελληνικό Τραπεζικό Σύστημα και η χρηματοοικονομική κρίση

Όλα τα τραπεζικά συστήματα έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα οδηγεί σε οικονομικές ανισορροπίες. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα άργησε να επηρεαστεί από την τελευταία παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και για το λόγο είχε υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια έναντι άλλων χωρών και δεν ήταν εκτεθειμένο σε τοξικά ομόλογα. Από το 2004 και εντεύθεν, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δέχθηκε μία σειρά χτυπημάτων, με κύρια αιτία την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας, όπου το 2009 είχε φτάσει τα 298,7 δισεκατομμύρια ευρώ ή στο 12,7% του ΑΕΠ.

Σε πρώτη φάση, η Ελλάδα αποκόπηκε από τα διεθνή τραπεζικά ιδρύματα διότι υπήρξε απαγόρευση των χρηματικών εκροών και των συναλλαγών με τράπεζες του εξωτερικού. Ενώ στη συνέχεια, μειώθηκε αισθητά η ρευστότητα των τραπεζών με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στα capital controls και στις συγχωνεύσεις των τραπεζών.

Την επταετία από το 2009 έως και το 2015, τα τραπεζικά ιδρύματα μειώθηκαν στο μισό λόγω των συγχωνεύσεων και εξαγορών που πραγματοποιηθήκαν στον τραπεζικό τομέα. Επίσης, στο μισό μειώθηκαν και οι καταθέσεις των πελατών τους, όπου από τα 240 δις ευρώ το 2009 έφτασαν το 2015 στα 120 δις ευρώ.

Η πιο μεγάλη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι τράπεζες ήταν το κούρεμα του χρέους, διότι τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που είχαν οι ελληνικές τράπεζες στο χαρτοφυλάκιό τους μειώθηκαν σημαντικά λόγω του PSI (2012). Στη συνέχεια της δημοσιονομικής κρίσης, επηρεάστηκε σημαντικά και η ρευστότητα των τραπεζών, και κατά συνέπεια ο ισολογισμός τους, καθώς μειώθηκαν αισθητά οι καταθέσεις των πελατών τους. Η έλλειψη ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες εκτός των άλλων, επηρεάστηκε και από το κλείσιμο της αγοράς για την άντληση κεφαλαίων με την έκδοση ομολόγων.

Τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα μπαίνουν πάλι στις διεθνής κεφαλαιαγορές στις αρχές του 2014, όμως με τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα που ταλαιπωρούσαν τη χώρα η κατάσταση παρέμεινε αρκετά δύσκολη. Η μόνη διέξοδος πλέον ήταν ο δανεισμός και η ένταξη της Ελλάδας στο μνημόνιο με δυσβάσταχτους όρους. Οι τράπεζες με τη σειρά τους, αναγκάζονται να ζητήσουν αποθέματα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα λόγω της σημαντικότατης μείωσης των καταθέσεων των επιχειρήσεων και των ιδιωτών. Οι δείκτες του χρηματιστηρίου έπεσαν κατακόρυφα, ενώ αυξήθηκε ο ανταγωνισμός μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Στη συνέχεια η αύξηση της φορολογίας, οι μειώσεις των μισθών των εργαζομένων και οι συνεχείς απολύσεις οδήγησαν σε μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και σε αδυναμία κάλυψης των οικονομικών υποχρεώσεων των νοικοκυριών και, κατά συνέπεια, σε αθέτηση των δανειακών τους υποχρεώσεων. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ξεπερνούσαν το 2012 τα 50 δις ευρώ.

Αρμόδια για την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετώπισαν τα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας, ήταν και η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού της κάθε τράπεζας, όπου έπαιξε σημαντικό ρόλο, τόσο στις συγχωνεύσεις των τραπεζών όσο και στην προσπάθεια για μείωση των λειτουργικών τους εξόδων. Τα Ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, για να αντιμετωπίσουν την χρηματοοικονομική κρίση, στόχευσαν στην ομογενοποίηση και των ανασχεδιασμό των λειτουργιών τους, καθώς και στην αύξηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, ώστε να γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικά και να καλύπτουν το μεγαλύτερο φάσμα των απαιτήσεων των πελατών τους. Τέλος, η ΔΑΔ του κάθε τραπεζικού ιδρύματος, στόχευσε στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση του προσωπικού της μέσω ειδικών προγραμμάτων εκπαίδευσης, με σκοπό να παραμείνει ανταγωνιστικό και να επιβιώσει.

Στα τελευταία χρόνια της κρίσης, η Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού καταλαμβάνει σημαντικό ρόλο διότι κύριο μέλημα των τραπεζών είναι η άμεση εξυπηρέτηση καθώς και η ικανοποίηση των πελατών τους. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις τράπεζες έχει αυξηθεί, γι’ αυτό το λόγο η ΔΑΔ του κάθε χρηματοπιστωτικού οργανισμού, προσπαθεί με διάφορους τρόπους να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της εκάστοτε τράπεζας. Τον στόχο αυτό τον επιτυγχάνει η ΔΑΔ με τη συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις όποιες εξελίξεις του συστήματος.