Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η δομή της παγκόσμιας παραγωγής, εμπορίας και κατανάλωσης Βιομηχανικών και Αγροτικών προϊόντων και Υπηρεσιών έχει αλλάξει δραματικά. Σήμερα, όλες οι μορφές παραγωγής Αγαθών και Υπηρεσιών έχουν διεθνοποιηθεί (καταναλωτικά προϊόντα), είτε αφορά στην παραγωγή αυτόνομων Αγαθών ή Υπηρεσιών ή Υπηρεσιών ενσωματωμένων σε Αγαθά, ενώ κάθε βήμα στη διαδικασία παραγωγής προσθέτει διαφορετική προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν.
Ως εκ τούτου, η παγκόσμια παραγωγική αλυσίδα δημιουργεί σημαντικότατες ευκαιρίες εμπορίου για τις αναπτυγμένες, αναπτυσσόμενες και υπό ανάπτυξη χώρες και αποτελεί την κινητήρια δύναμη στην οικονομική ανάπτυξη, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σημαντικότατου αριθμού πληθυσμού στον πλανήτη. Άρα, οι στόχοι επίτευξης παγκόσμιων εμπορικών συμφωνιών θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις παρούσες συνθήκες και να είναι πρακτικοί και επιτεύξιμοι. Οι δε όροι διαπραγμάτευσης να είναι διαφανείς μεταξύ ισότιμων κρατών, τα οποία υποτίθεται ότι μοιράζονται τα ίδια ιδανικά των Αρχών του Διεθνούς Εμπορίου.
Όμως, η ανάπτυξη του Διεθνούς Εμπορίου δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε αυτόματη, ούτε σίγουρη, αλλά και ούτε ανεμπόδιστη. Πραγματοποιείται μέσω σκληρών και μακροχρόνιων διαπραγματεύσεων μεταξύ καλά διαβασμένων παικτών με αποκλίνοντα, τις περισσότερες φορές, πολιτικά, οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα. Οι χώρες που παρεμποδίζουν την ελεύθερη ροή του εμπορίου και την εγκατάσταση εταιριών στη χώρα τους επικαλούνται συνήθως φόβους ότι οι ξένες επιχειρήσεις θα υποσκελίσουν τις εγχώριες και αδύναμες εταιρίες, οι οποίες είτε θα κλείσουν ή θα απορροφηθούν από τις μεγάλες (πολυεθνικές) και έμπειρες μεγάλες επιχειρήσεις.
Καθώς το διεθνές οικονομικό και εμπορικό περιβάλλον αλλάζει συνεχώς, οι κρατικές επιχειρηματικές ενισχύσεις αυξάνονται σε όλους τους τομείς, φανερά ή καλυμμένα, και τα εμπορικά πνευματικά δικαιώματα παραβιάζονται, μέσω ανεξέλεγκτων αντιγραφών και παραποιήσεων, διαστρεβλώνοντας τους όρους εμπορίου και ανταγωνισμού. Ο στόχος που είναι οι κυβερνήσεις να διαπραγματεύονται, διευκολύνοντας τους παραγωγούς, τους εμπόρους προϊόντων και τους εισαγωγείς - εξαγωγείς να εμπορεύονται ελεύθερα και με διαφάνεια, τελεί υπό αμφισβήτηση, ευρισκόμενος στο χώρο του ιδεατού.
Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ιδρύθηκε την 1η Ιανουαρίου 1995, αντικαθιστώντας τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT, 1948-1994). Συμμετέχουν 164 κράτη-μέλη, 23 κράτη-παρατηρητές και 22 υπό ένταξη χώρες, το σύνολο των οποίων αντιπροσωπεύουν το 98% του παγκόσμιου εμπορίου. Καταστατικός σκοπός του Οργανισμού είναι η απελευθέρωση και ελεύθερη ροή του παγκόσμιου εμπορίου (αγαθά, υπηρεσίες, πνευματικά δικαιώματα, κρατικές προμήθειες, διευκόλυνση εμπορίου, κλπ), μέσω ενός συστήματος κανόνων που στοχεύουν στην ανεμπόδιστη οικονομική και εμπορική συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών του Οργανισμού.
Οι κανόνες αυτοί είναι το αποτέλεσμα σκληρών και χρονοβόρων διαπραγματεύσεων με κατάληξη την υπογραφή Εμπορικών Συμφωνιών, όπως ο Γύρος Ουρουγουάης (1986-1994) και ο εισέτι ατελέσφορος Γύρος Ντόχα (2001). Επίσης, ο ΠΟΕ είναι ο μοναδικός χώρος προσφυγής των κρατών-μελών για επίλυση εμπορικών διαφορών και διαιτησία, μέσω ενός Μηχανισμού Διευθέτησης Διαφορών από ανεξάρτητους ειδικούς, οι οποίοι διερευνούν εάν κάποιο κράτος-μέλος παραβιάζει τις υπογραφείσες Συμφωνίες.
Το οξύμωρο στον ΠΟΕ σήμερα είναι ότι παρά τη γενική απραξία και απαξίωση του θεσμού, τα περισσότερα κράτη μέλη επιθυμούν να διαπραγματευτούν, ενδιαφέρονται να καταλήξουν σε συμφωνία και ταυτόχρονα δείχνουν να αγωνιούν για το μέλλον του Οργανισμού. Παράλληλα, καταφεύγουν σε υποκατάστατα των επίσημων διαπραγματεύσεων σχήματα, όπως οι πλειονομερείς συμφωνίες, οι οποίες θεωρούνται περισσότερο ευέλικτες, γρήγορες και διαφανείς διαδικασίες διαπραγματεύσεων μεταξύ εθελοντικά συμβαλλόμενων κρατών μελών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα Περιφερειακών Συμφωνιών είναι η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA), η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP), η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Δομινικανής Δημοκρατίας – Κεντρικής Αμερικής (CAFTA) και η Συνθήκη Συνεργασίας Χωρών του Ειρηνικού. Αμέτρητες είναι οι διμερείς εμπορικές συμφωνίες, με κυριότερη την αναμενόμενη Εμπορική Συμφωνία ΗΠΑ – Κίνας.
Οι παγκόσμιες τάσεις είναι τέτοιες που οι χώρες με τις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες αναγκάστηκαν να συνασπίζονται. Αναζητούν συνενώσεις, υπό διάφορες ονομασίες, αλλά με ένα σκοπό: Να αντιμετωπίσουν από κοινού την παγκόσμια αταξία και να αναπτύξουν τις μεταξύ τους οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, όπως η περίπτωση των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, Νότια Αφρική).
BRICS
Οι χώρες BRICS αντιπροσωπεύουν σήμερα το 43% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού, το 18% του Ακαθάριστου Παγκόσμιου Προϊόντος, ενώ τα συνολικά συναλλαγματικά τους αποθέματα υπερβαίνουν τα 4 τρισεκατομμύρια Δολ. ΗΠΑ. Το δε μεταξύ τους εμπόριο έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα 500 δισεκατομμύρια Δολ. ΗΠΑ. Κοινός παρονομαστής σε όλα τα επίσημα Ανακοινωθέντα των Συνόδων Κορυφής των χωρών BRICS είναι η ανατροπή των επικρατούντων διεθνών πολιτικών και οικονομικών προτύπων.
Παρόλο που οι μεμονωμένοι, πολιτικοί και οικονομικοί στόχοι των χωρών BRICS δεν φαίνεται να ταυτίζονται, οι αρχηγοί τους κατορθώνουν να συναντώνται, να συζητούν και να συναποφασίζουν επί σειρά διεθνών θεμάτων τα τελευταία χρόνια, προτείνοντας αλλαγές για το ρόλο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, για τις διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την εμπόλεμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και το Κέρας της Αφρικής.
Παρά τη διαφορετικότητα των πολιτικών συστημάτων τους καθώς και του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης, οι ηγέτες τους εκτιμούν ότι οι διαφορές αυτές μπορούν να εκληφθούν ως κοινές ευκαιρίες και δυνατότητες ανάπτυξης των οικονομιών τους. Οι Σύνοδοι Κορυφής των χωρών BRICS απέδειξαν ότι οι ηγέτες των χωρών αυτών μπορούν να έχουν κοινή παρουσία στην παγκόσμια σκηνή, και για διάφορα πολιτικά και οικονομικά θέματα.
Το κύριο ερώτημα που προκύπτει, αλλά και που προβληματίζει, είναι κατά πόσον οι χώρες BRICS μπορούν να αλλάξουν την παγκόσμια πολιτική και οικονομική τάξη. Έστω να παρακινήσουν κάποια κράτη και τους ηγέτες τους, κάποιους Διεθνείς Οργανισμούς να προχωρήσουν σε τροποποιήσεις των συμπεριφορών τους, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους και τα συμφέροντα των υπόλοιπων κρατών της υδρογείου. Μπορούν οι χώρες BRICS να συνεχίσουν με επιτυχία να λειτουργούν δικούς τους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς (Αναπτυξιακή Τράπεζα) και να εφαρμόζουν οικονομικές και εμπορικές πολιτικές που να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και ευμάρεια τόσο των χωρών τους, όσο και των υπολοίπων υπό ανάπτυξη και αναδυόμενων οικονομιών;
Εν κατακλείδι, το ζητούμενο σε όλες τις προσπάθειες των κρατών να συνασπιστούν σε ομάδες, τόσο σε παγκόσμιο (ΠΟE), όσο και σε περιφερειακό επίπεδο (PTAs) είναι η επίτευξη διεθνούς συνεργασίας στον τομέα του Εμπορίου. Παρά ταύτα, η παρούσα μορφή συνεργασιών δεν ικανοποιεί τους εμπορευόμενους καθώς οι αποφάσεις των κεντρικών οργάνων των Διεθνών Οργανισμών είτε δεν είναι εύκολο να εφαρμοστούν ή δεν έχει επιτευχθεί κάποια σημαντική απελευθέρωση των διεθνών αγορών, όπως οι αρχηγοί κρατών έχουν κατ’ επανάληψη δεσμευτεί.
Από την άλλη πλευρά, ο ενυπάρχων φόβος των περισσότερων κυβερνήσεων, έναντι των μεγάλων και διεθνών επιχειρήσεων είναι υπαρκτός καθώς φοβούνται ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν να βλάψουν τα συμφέροντα των καταναλωτών και να προκαλέσουν οικονομικές και εμπορικές ταραχές στα κράτη υποδοχής. Άρα, χρειάζονται νέες μορφές εμπορικών διαπραγματεύσεων (διμερείς, πλειονομερείς, πολυμερείς) και νέοι πιο ευέλικτοι συνασπισμοί κρατών που να μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην παγκόσμια οικονομική και εμπορική συνεργασία, χωρίς οι κυβερνήσεις τους να καταφεύγουν σε οποιοδήποτε σχήμα προστατευτισμού.
Μέσα σε αυτό το ρευστό οικονομικό και εμπορικό διεθνές περιβάλλον, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου μπορεί να συνεχίσει τις, ουσιαστικά στάσιμες, διαπραγματευτικές διαδικασίες προάσπισης του Παγκόσμιου Εμπορίου από προστατευτικές εμπορικές πολιτικές που δυσχεραίνουν και διαστρεβλώνουν την ομαλή διεξαγωγή του; Πάντως τα υπόλοιπα διαπραγματευτικά σχήματα μπορεί να είναι περισσότερο διοικητικά ευέλικτα, αλλά τα αποτελέσματα των συμφωνιών τους είναι περιορισμένα και δεν μπορούν να έχουν παγκόσμια εφαρμογή. Άρα, ευρισκόμαστε σε αναζήτηση νέων παγκόσμιων προτύπων εμπορικών συμφωνιών για να είναι αυτές βιώσιμες.
Σχόλια