​Έκκληση Ευρωπαίων δημοσιογράφων για ελευθερία του Τύπου κατά τη διάρκεια της πανδημίας​

Δέκα ευρωπαϊκές οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ), έστειλαν ανοικτή επιστολή στη Γενική Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης, τον οργανισμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εφαρμόζεται σε 47 κράτη. Η επιστολή απαιτεί «αποφασιστικές ενέργειες» για την προστασία της ελεύθερης ροής πληροφοριών και του δικαιώματος των δημοσιογράφων να κάνουν ρεπορτάζ, καθώς ορισμένες κυβερνήσεις έχουν επεκτείνει την εξουσία τους για να αντιμετωπίσουν την πανδημία του κορονοϊού. Η AΕJ υποστηρίζει ότι οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη πρέπει τώρα να δείξουν αυτοσυγκράτηση εν μέσω φόβων για μια δυνητικά επικίνδυνη τροπή προς τον αυταρχισμό και την αστυνομοκρατία.

Η κοινή Ανοικτή Επιστολή ζητά από την Γενική Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης Marija Pejcinovic Buric και τους τωρινούς και επόμενους προέδρους της Επιτροπής Υπουργών, το εκτελεστικό όργανο λήψης αποφάσεων του οργανισμού, να αξιολογήσει τους πρόσφατους νόμους έκτακτης ανάγκης που εγκρίθηκαν στην Ουγγαρία και αλλού, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν υπερβαίνουν τις βασικές αρχές προστασίας των δικαιωμάτων που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η κ. Buric έχει ήδη γράψει στον Πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Viktor Orban, λέγοντας ότι μια «αόριστη και ανεξέλεγκτη κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα τηρηθούν οι βασικές αρχές της δημοκρατίας».

Ο εκπρόσωπος της AEJ για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, William Horsley, δήλωσε: «Όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει τώρα να δείξουν αυτοσυγκράτηση και να τηρούν τις νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις τους για τον σεβασμό της ελευθερία της έκφρασης. Όλοι οι νόμοι έκτακτης ανάγκης πρέπει να εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται με βασικές εγγυήσεις για την προστασία των θεμελιωδών δημοκρατικών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Οι όποιες παρεκκλίσεις πρέπει να είναι αυστηρά χρονικά-περιορισμένες και αναλογικές στην συγκεκριμένη κατάσταση».

Η Ανοικτή Επιστολή εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για την κατάσταση στην Ουγγαρία, όπου το Κοινοβούλιο έχει δώσει στον Πρωθυπουργό (μέχρι στιγμής) ευρείες εξουσίες να αποφασίζει με διατάγματα ενώ οι δημοσιογράφοι και άλλοι υπόκεινται σε ποινές φυλάκισης έως πέντε ετών για διάδοση "ψευδών ειδήσεων" ή παρεμπόδιση εφαρμογής των κυβερνητικών μέτρων κατά του κορονοϊού.

Άλλα κράτη, όπως η Σλοβενία και η Τσεχική Δημοκρατία, ανακοίνωσαν την αναστολή των συνηθισμένων συνεντεύξεων τύπου, όπου κυβερνητικοί αξιωματούχοι απαντούν σε ερωτήσεις δημοσιογράφων.

Η AEJ και εννέα άλλοι οργανισμοί που υπογράφουν την Ανοικτή Επιστολή είναι όλοι εταίροι της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Η πλατφόρμα, η οποία λειτουργεί με επιτυχία εδώ και πέντε χρόνια, είναι ένα πανευρωπαϊκό σύστημα για την αναφορά σοβαρών απειλών στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης σε ολόκληρο τον χώρο του Συμβουλίου της Ευρώπης και για την προώθηση του διαλόγου με τα κράτη μέλη για την άρση των απειλών και των επιθέσεων στα μέσα ενημέρωσης.

Ο William Horsley δήλωσε: «Η σημερινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποτελεί κρίσιμη απειλή τόσο για τη δημόσια υγεία όσο και για τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα των ανθρώπων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τώρα είναι η στιγμή για ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης και για όσους πιστεύουν σε βασικά δημοκρατικά πρότυπα και ανοικτή διακυβέρνηση, να ενώσουν τις δυνάμεις και να υποστηρίξουν την ελεύθερη ροή πληροφοριών και τα αναφαίρετα δικαιώματα όλων όπως κατοχυρώνονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.»

Ακολουθεί ολόκληρη η επιστολή:

Προς:

Marija Pejcinovic Buric, Γενική Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης

David Zalkaliani, Υπουργό Εξωτερικών της Γεωργίας, Πρόεδρο της Επιτροπής Υπουργών

Νίκο Δένδια, Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας,

Dunja Mijatovic Επίτροπο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Rik Daems, Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης

31 Μαρτίου 2020

Αγαπητή Γενική Γραμματέα,

Αγαπητέ Πρόεδρε της Επιτροπής Υπουργών

Εκφράζουμε τις βαθιές ανησυχίες μας για τον κίνδυνο εκμετάλλευσης της πανδημίας Covid-19 από τις κυβερνήσεις για να τιμωρήσουν ανεξάρτητα και κρίσιμα μέσα ενημέρωσης και να εισαγάγουν περιορισμούς στον έλεγχο των κυβερνητικών αποφάσεων και ενεργειών από τα ΜΜΕ.

Από την άποψη αυτή, υποστηρίζουμε την κοινή δήλωση που διατυπώνουν οι τρεις ειδικοί σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο για την ελευθερία έκφρασης, David Ifra (ΟΗΕ), Harlem Desir (ΟΑΣΕ) και Edison Lanza (OAS), ότι το «δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, ......, ισχύει για όλους, παντού και μπορεί να υπόκειται μόνο σε στενούς περιορισμούς».

Αν και εκτιμούμε ότι απαιτούνται ορισμένα έκτακτα μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας, τα μέτρα πρέπει να είναι αναγκαία, αναλογικά, αυστηρά χρονικά-περιορισμένα και να υπόκεινται σε τακτικό έλεγχο, προκειμένου να επιλυθεί η άμεση κρίση στην υγεία. Δυστυχώς, πολλές κυβερνήσεις σε όλοκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιούν ήδη την πανδημία για να αποκτήσουν έκτακτες εξουσίες που μπορεί να υπονομεύσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου Τύπου. Πιστεύουμε ότι ορισμένα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης κινδυνεύουν να παρεκκλίνουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με τρόπους που ενδέχεται να είναι ασυμβίβαστοι με τις υποχρεώσεις τους υπό την ΕΣΔΑ, ιδίως όσον αφορά την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.

Καταρχάς, ανησυχούμε βαθύτατα από τις βιαστικές κινήσεις ορισμένων κυβερνήσεων να αποκτήσουν έκτακτες εξουσίες για να ποινικοποιήσεων την προώθηση ψευδών πληροφοριών σχετικά με τον COVID-19. Οι οργανώσεις μας γνωρίζουν έντονα τους κινδύνους της παραπληροφόρησης και τον τρόπο με τον οποίο την χρησιμποποιουν ασυνείδητοι για να δημιουργήσουν πανικό και διχασμό. Ωστόσο, αυτό δεν δικαιολογεί τις δρακόντειες εξουσίες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατά των δημοσιογράφων, των οποίων το έργο είναι απολύτως απαραίτητο για την κατανόηση των ζητημάτων υγείας από το κοινό.

Χαιρετίζουμε την πρόσφατη επιστολή σας προς τον Viktor Orban, Πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, με ημερομηνία 24 Μαρτίου, σχετικά με την εισαγωγή νέων και δυσανάλογων εξουσιών έκτακτης ανάγκης, οι οποίες περιλαμβάνουν ποινές φυλάκισης έως και πέντε ετών για την προώθηση ψευδών πληροφοριών.

Δεύτερον, οι οργανώσεις μας ανησυχούν για τις επιπτώσεις των ενισχυμένων μέτρων επιτήρησης που εισήχθησαν για την παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού. Ενώ αναγνωρίζουμε τα πιθανά οφέλη όσον αφορά την καταπολέμηση της εξάπλωσης του ιού, η χρήση της επιτήρησης πρέπει να έχει την κατάλληλη εποπτεία και να περιορίζεται σαφώς στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η ανεξέλεγκτη παρακολούθηση θέτει σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων και την ικανότητα των δημοσιογράφων να προστατεύουν τις πηγές τους. Μπορεί επίσης να εμποδίσει την ελευθερία των δημοσιογράφων να αναφέρουν και να σχολιάζουν θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος με τρόπους που προκαλούν αυτολογοκρισία και υπονομεύουν την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης.

Τρίτον, οι οργανώσεις μας ανησυχούν για τους υπερβολικούς περιορισμούς στην πρόσβαση των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε κυβερνητικούς αξιωματούχους, υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων, ιατρικούς εμπειρογνώμονες και, όπου είναι εφικτό, σε όσους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πανδημίας. Πολλές χώρες έχουν εισαγάγει περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία, οι οποίοι επιμένουν ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν τα ΜΜΕ να καταγράφουν την κρίση.

Ταυτόχρονα, πολλές κυβερνήσεις περιορίζουν την πρόσβαση σε αξιωματούχους μειώνοντας τη φυσική παρουσία δημοσιογράφων σε συνεντεύξεις τύπου. Η Σλοβενία και η Τσεχική Δημοκρατία, μεταξύ άλλων, ανακοίνωσαν ότι τις απαγορεύουν πλήρως. Τέτοια μέτρα δεν επιτρέπεται να περιορίζουν τον έλεγχο των κυβερνήσεων από τα μέσα ενημέρωσης.

Τέλος, ανησυχούμε για την ασφάλεια των δημοσιογράφων όσον αφορά την έκθεση τους στον COVID-19 και για τις επιθέσεις σε όσους κάνουν ρεπορτάζ για την πανδημία. Επίσης, σημειώθηκε αύξηση στην διαδικτυακή παρενόχληση των δημοσιογράφων που αμφισβητούν τις κυβερνητικές δράσεις και τις έκτακτες εξουσίες που έχουν αποκτήσει.

Σε μια περίοδο κατά την οποία αναστέλλονται τα θεμελιώδη δικαιώματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να ελέγχουν τις κυβερνήσεις για κατάχρηση εξουσίας.

Σας καλούμε λοιπόν:

• Να συνεχίσετε να παροτρύνετε τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι η προστασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, όπως κατοχυρώνεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αποτελεί πολιτική προτεραιότητα, ιδίως κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19.
• Να ξεκινήσετε διάλογο με τα κράτη μέλη που δήλωσαν ότι προτίθενται να παρεκκλίνουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, καθώς και εκείνα που έχουν εγκρίνει ή προτίθενται να υιοθετήσουν έκτακτα μέτρα που ενδέχεται να ισοδυναμούν με παρέκκλιση από τη Σύμβαση, να εκτιμήσετε τον τρόπο με τον οποίο οι παρεκκλίσεις ενδέχεται να επηρεάσουν δυσμενώς την κατάσταση τύπου της αντίστοιχης χώρας.
• Να ζητήσετε τη γνώμη της Επιτροπής της Βενετίας καλώντας την να προβεί σε πλήρη νομική εξέταση του Νόμου Έκτακτης Ανάγκης της Ουγγαρίας.
• Να ενθαρρύνετε τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν άμεσα και ουσιαστικά στις προειδοποιήσεις σχετικά με την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, λαμβάνοντας τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα.
• Να κάνετε έναν διαρθρωμένο διαλόγου με τις οργανώσεις εταίρους σχετικά με τις προειδοποιήσεις που δημοσιεύονται στην πλατφόρμα και τις ενέργειες παρακολούθησης που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη.
• Να εξετάσετε την πλατφόρμα και τις προειδοποιήσεις της, μαζί με τα ψηφίσματα και τις συστάσεις που ενέκρινε η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, τη στρατηγική εφαρμογής για την ασφάλεια των δημοσιογράφων που δημοσίευσε η Διευθύνουσα Επιτροπή για τα ΜΜΕ και την κοινωνία της πληροφορίας (CDMSI) και τις συμβουλές και τις παρατηρήσεις του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα , ως βάση για την ταχεία προώθηση και αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά την εφαρμογή των διατάξεων που περιέχονται στη Σύσταση CM/Rec 2016/4 σχετικά με την προστασία της δημοσιογραφίας και της ασφάλειας των δημοσιογράφων και άλλων μέσων ενημέρωσης.

Με εκτίμηση

Μembers of the Council of Europe Platform for the protection of journalism and safety of journalists

ARTICLE 19

Association of European Journalists (AEJ)

Committee to Protect Journalists

European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)

European Federation of Journalists

Free Press Unlimited (FPU)

Index on Censorship

International Federation of Journalists

International Press Institute (IPI)

Reporters Without Borders (RSF)