Στις γειτονιές των βιντεοκλάμπ και την χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας

Αν και ο υποφαινόμενος πρόλαβε την χρυσή εποχή των συγκεκριμένων καταστημάτων όταν ακόμη βρισκόταν σε πολύ μικρή ηλικία, θυμάται ακόμη εκείνα τα καταστήματα που βρίσκονταν σε πολλά σημεία της πόλης του - μάλλον στις περισσότερες γωνίες και σε ιδιαίτερα κεντρικά σημεία - με τα πόστερ των ταινιών απέξω και τις εκατοντάδες (μπορεί και χιλιάδες) ταινίες προς ενοικίαση μέσα. Κάτι σαν μια βιβλιοθήκη από το μέλλον.

Και ποια ήταν αυτή η χρυσή εποχή; Μάλλον τα 80s. Τότε που κάθε σπίτι είχε τη δική του τηλεόραση (έγχρωμη) και που είχαν όλοι αρχίσει να αποκτούν και από ένα βίντεο. Εκείνη τη συσκευή που μπορούσε να παίξει (ή ακόμη και να γράψει, σε κάποια μοντέλα) κασέτες VHS. Το φορμάτ με την ταινία που δεν θυμίζει σε τίποτα τους οπτικούς δίσκους που θα έκαναν την εμφάνιση τους τα επόμενα χρόνια.

Το ίδιο το VHS είχε επικρατήσει του ανταγωνισμού με το Betamax. Ήταν τα δύο φορμάτ που είχαν επικρατήσει από έναν ευρύτερο «πόλεμο», στα τέλη της δεκαετίας των 70s και στις αρχές της δεκαετίας των 80s, μεταξύ και άλλων ανταγωνιστών. Το VHS έφερε την υπογραφή της JVC και το Betamax της Sony, με το πρώτο να κερδίζει την τελική μάχη και τον πόλεμο. Οι «κακές γλώσσες» θέλουν την επικράτηση του να βασίζεται (και) στην ευρεία διάθεση πορνογραφικών ταινιών σε VHS.

Η επιτυχία των βιντεοκλάμπ στην χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας ήταν μάλλον απίστευτη. Οι πελάτες έφευγαν με ολόκληρες σακούλες νοικιασμένων ταινιών, που ένας Θεός ήξερε πότε προλάβαιναν να δουν, φέρνοντας σημαντικά έσοδα για τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων. Από τις τελευταίες κυκλοφορίες του Hollywood, παιδικά, «ροζ» ταινίες αλλά και cult ελληνικό κινηματογράφο της εποχής, όλα είχαν την δική τους ξεχωριστή θέση και το κοινό τους.

Βέβαια, το βιντεοκλαμπ και η βιντεοκασέτα έπεσαν και τα δύο θύματα της τεχνολογικής εξέλιξης. Όσον αφορά στη βιντεοκασέτα, αυτή «έσβησε» στη δεκαετία των 00s, μετά την έλευση του DVD. Και ήταν φυσικό επόμενο, καθώς το DVD έφερνε κορυφαία ποιότητα εικόνας και ήχου, σε ένα «πακέτο» μικρότερου μεγέθους. Η βιντεοκασέτα, με την πολύ χαμηλή ανάλυση και τα όποια προβλήματα της, ωχριούσε μπροστά του.

Τα βιντεοκλαμπ, από την άλλη, μάλλον πήραν μια μικρή (αν και σύντομη) ανάσα από την έλευση του DVD. Πλέον οι διαθέσιμες ταινίες ήταν απίστευτα πολλές, ενώ άρχισαν να προσφέρουν και άλλες υπηρεσίες, όπως ενοικίαση βιντεοπαιχνιδιών. Μάλιστα, κάποια από αυτά υιοθέτησαν και ένα format που είχε μεγάλη απήχηση σε νεαρές ηλικίες, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα: ο πελάτης μπορούσε να κάτσει και να παίξει τα video game μέσα στο ίδιο το κατάστημα, στις δικές του κονσόλες. Κάτι σαν internet cafe. Το πρώτο Playstation είχε την τιμητική του.

Και ύστερα, ήρθε και το Blu-ray, το οποίο είχε αναπτυχθεί από την Sony και τον Blu-ray Disc Association, έχοντας κερδίσει και εκείνο το δικό του «πόλεμο», αυτήν την φορά εναντίον του HD DVD, το οποίο υποστηριζόταν κυρίως από την Toshiba. Τη συγκεκριμένη μάχη έκρινε η απόφαση πολλών στούντιο και διανομέων να υποστηρίξουν τελικά το Blu-ray, οδηγώντας την Toshiba στην εγκατάλειψη της ανάπτυξης του HD DVD.

Το Blu-ray έφτασε στα βιντεοκλαμπ σε μια εποχή που δεν θα μπορούσε να τους προσφέρει κάτι ιδιαίτερο ή να αλλάξει την προδιαγεγραμμένη πορεία τους. Η ποιότητα του DVD ήταν άλλωστε υπεραρκετή για τους περισσότερους οικιακούς χρήστες και αυτό που αναζητούσαν δεν ήταν ακόμη καλύτερη εικόνα και ήχος (που δεν θα έκανε και τεράστια διαφορά στις τηλεοράσεις τους) αλλά μεγαλύτερη ποικιλία και άμεσα πρόσβαση σε αυτήν. Πόσο μάλλον σε μια εποχή που η «πειρατεία» και το streaming έδιναν το παρόν.

Και έτσι, με τα ίδια τα φορματ να πέφτουν «θύματα» της τεχνολογίας, το νερό κυλούσε στο αυλάκι και για τα ίδια τα βιντεοκλαμπ. Παρά τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού και προσθήκης περισσότερων υπηρεσιών (όπως η ενοικίαση μέσων μηχανημάτων που θύμιζαν ATM ή ακόμη και η κράτηση μέσω διαδικτύου) αλλά και άλλων προϊόντων στους χώρους τους (που δεν θα έβρισκε κάποιος σε ένα τέτοιο κατάστημα, όπως... γλειφιτζούρια), τα βιντεοκλαμπ μάλλον έφτασαν στο τέλος της διαδρομής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που μας άφησε πριν λίγους μήνες.

Και δεν φταίνε οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Τα βιντεοκλαμπ αποτελούν εκείνο το παράδειγμα επιχειρήσεων που δεν είχαν πολλά περιθώρια διαφοροποίησης από τη βασική τους δραστηριότητα (και το να μπουν στο Airbnb μάλλον δεν θα ήταν λύση), χωρίς να αλλάξουν εντελώς αντικείμενο και να αφήσουν πίσω τις ενοικιάσεις. Πόσο μάλλον έχοντας περάσει και από μια οικονομική κρίση, δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ποικιλία και την αμεσότητα που προσφέρει το διαδίκτυο.

Είναι γνωστό άλλωστε το παράδειγμα του αμερικανικού Blockbuster, μιας από τις αλυσίδες καταστημάτων όπου οι περισσότεροι Αμερικανοί μεγάλωσαν στους διαδρόμους της. Το Blockbuster αποτελούσε κολοσσό του είδους. Και όχι μόνο κατέρρευσε, αλλά έχασε και την ευκαιρία να αποκτήσει το Netflix, μια υπηρεσία που έγινε γνωστή στέλνοντας ταινίες μέσω ταχυδρομείου και που σήμερα έχει φτάσει στο σημείο που όλοι ξέρουμε. Και φυσικά, θα ήταν μάλλον δύσκολο για οποιοδήποτε ελληνικό βιντεοκλάμπ να εξελιχθεί σε Netflix.

Ναι, βιντεοκλαμπ μπορεί κάποιος να εντοπίσει ακόμη και στις μέρες. Και κάποια από αυτά ενδεχομένως να αποτελούν υγιείς επιχειρήσεις, μειώνοντας σημαντικά τα κόστη ή διαφοροποιώντας την προιοντική τους γκάμα και σε άλλα είδη, γύρω από τα βιντεοπαιχνίδια και τις ταινίες. Είναι όμως σίγουρο - και θα συμφωνούν και οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες τους - πως η όποια χρυσή εποχή έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Κανείς δεν θα δει ουρά σε ένα βιντεοκλαμπ και μάλλον ελάχιστοι περιμένουν πότε θα φέρει μια ταινία το βιντεοκλαμπ της γειτονιάς τους για να την κρατήσει και να την δει.

Για αυτό και κάποιος δεν μπορεί να πάρει ακριβώς «μαθήματα» από την πορεία των βιντεοκλάμπ. Δεν έκαναν κάτι λάθος, απλώς η τεχνολογική εξέλιξη τα άφησε πίσω. Όπως, για παράδειγμα, άφησε πίσω της τα δισκοπωλεία. Ναι, υπάρχουν συλλέκτες δίσκων, ναι το βινύλιο έχει κάνει μια νοσταλγική επιστροφή, αλλά το internet είναι εδώ και μπορεί κάποιος να ακούσει ότι θέλει σε μια υπηρεσία όπως το Spotify ή να βρει οποιοδήποτε σπάνιο δίσκο στα διάφορα ηλεκτρονικά καταστήματα.

Το βιντεοκλάμπ, όμως, αποτελεί παράδειγμα του πόσο (σχετικά) γρήγορα μπορεί να πραγματοποιηθεί η τεχνολογική εξέλιξη, αλλάζοντας καταναλωτικές συνήθειες και ολόκληρους κλάδους της επιχειρηματικότητας. Και αφήνοντας μας μια ανάμνηση μιας εποχής που το καινούργιο έφερνε μαζί του περισσότερο ενθουσιασμό και μια ολόκληρη διαδικασία γύρω από αυτό, παρά το ότι μπορεί να την βλέπουμε σήμερα και μέσα από τα νοσταλγικά μας γυαλιά.