Ένας τεχνολογικός θησαυρός: Όταν η Γαλλία έφτιαξε το δικό της διαδίκτυο

Στα τέλη της δεκαετίας του '70 η Γαλλία διαθέτει ένα από τα χειρότερα τηλεφωνικά δίκτυα στον βιομηχανικό κόσμο. Λιγότερες από 7 εκατομμύρια τηλεφωνικές γραμμές εξυπηρετούν 47 εκατομμύρια Γάλλους πολίτες, με την ελίτ της χώρας να θεωρεί ότι η κυριαρχία των αμερικανικών εταιρειών σε τηλεφωνικό εξοπλισμό, υπολογιστές, βάσεις δεδομένων και δίκτυα απειλεί την εθνική κυριαρχία.

Σε μια αναφορά που στέλνουν το 1978 προς τον Γάλλο Πρόεδρο Valery Giscard d'Estaing, οι ερευνητές Simon Nora και Alain Minc ισχυρίζονται ότι η λύση βρίσκεται στην «τηλεματική» - έναν συνδυασμό τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής. Περιγράφουν, τότε, την ψηφιοποίηση του τηλεφωνικού δικτύου, μέσω της προσθήκης ενός επιπέδου διαδραστικής τεχνολογίας και της παροχής στους επιχειρηματίες μιας ανοιχτής πλατφόρμας για καινοτομία.

Λαμβάνοντας υπόψη το όραμα των Nora και Minc, οι κυβερνητικές υπηρεσίες θέτουν τις βάσεις για το μηχανογραφημένο μέλλον της Γαλλίας. Το 1983, κατόπιν εντολής του Προέδρου, μηχανικοί υπολογιστών στο Υπουργείο Post, Telegraph & Telephone (PTT) αναπτύσσουν σε ολόκληρη τη Γαλλία ένα σύστημα τηλεματικής που γίνεται γνωστό ως Minitel. Αυτό επιτρέπει στους πολίτες της χώρας να αποκτήσουν και να μοιράζονται πληροφορίες, βάζοντας τη χώρα στην ψηφιακή εποχή.

Άλλωστε, εκείνη την εποχή, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί δεν έχουν ακούσει ακόμη για το διαδίκτυο και δεν φαντάζονται τις υπηρεσίες που μπορούν να προσφερθούν μέσω ενός τέτοιου συστήματος. Την ίδια στιγμή όμως, ολόκληρη η Γαλλία καταφέρνει να διασυνδεθεί μέσω του Minitel. Αυτό περιέχει οθόνη, πληκτρολόγιο και μόντεμ, αλλά όχι μικροεπεξεργαστή. Αντί να πραγματοποιεί μόνο του τους σχετικούς υπολογισμούς, συνδέεται με απομακρυσμένες υπηρεσίες. Τα τερματικά δίνονται δωρεάν σε κάθε συνδρομητή τηλεφωνίας από το κράτος.

Μέσω αυτής της συσκευής, οι Γάλλοι μπορούν - μεταξύ άλλων - να διαβάσουν τις ειδήσεις, να αλληλεπιδράσουν με παιχνίδια πολλαπλών παικτών, να κάνουν τα ψώνια τους, να υποβάλουν ερωτήσεις με φυσική γλώσσα - όπως «εισιτήρια θεάτρου στο Παρίσι» - να αγοράσουν τα εν λόγω εισιτήρια χρησιμοποιώντας πιστωτική κάρτα, να τηλεχειριστούν θερμοστάτες και άλλες οικιακές συσκευές και να διαχειριστούν έναν τραπεζικό λογαριασμό. Και όλα αυτά σε μια στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος περιμένει σε ουρές.

Αμέσως μετά τη διάθεση του, η χρήση του Minitel «εξερράγη». Τόσο πολύ που, στο απόγειο της δόξας του στα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι Γάλλοι έχουν στην κατοχή τους περίπου 9 εκατομμύρια συσκευές αυτού του τύπου, με 25 εκατομμύρια χρήστες να συνδέονται σε περισσότερες από 23.000 διαθέσιμες υπηρεσίες. Αν και αρχικά παρουσιάστηκε στο κοινό ως ένας αντικαταστάτης του τηλεφωνικού καταλόγου, το Minitel εξελίχθηκε για να παρέχει πολλές από τις υπηρεσίες στις οποίες βασίζεται πλέον το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου στο σύγχρονο Διαδίκτυο.

Για να ξεκινήσει μια σύνδεση, ο πολίτης αρχικά καλούσε χειροκίνητα μια τοπική πύλη χρησιμοποιώντας ένα ακουστικό τηλεφώνου. Η κλήση μεταφέρονταν μέσω του δημόσιου τηλεφωνικού δικτύου και λαμβάνονταν από το κατάλληλο λογισμικό, το οποίο έπαιζε ένα ακουστικό σήμα πίσω στη γραμμή. Ακούγοντας αυτόν τον τόνο, ο χρήστης έβαζε το ακουστικό πίσω στη βάση του και ξεκινούσε να χρησιμοποιεί το τερματικό Minitel, το οποίο εκτελούσε ένα ειδικό πρωτόκολλο σε συνεργασία με τον «διακομιστή».

Λόγω της αύξησης των χρηστών του Minitel, οι επιχειρηματίες θα αδράξουν την ευκαιρία. Νεοσύστατες εταιρείες επωφελούνται από ένα νέο σύστημα πληρωμών που ερχόταν ενσωματωμένο στην πλατφόρμα. Το σύστημα χειριζόταν τις πληρωμές, λαμβάνοντας και τα χρήματα από τον χρήστη, ενώ την εμφάνιση τους κάνουν και κάποια μοντέλα που παίρνουν πιστωτικές κάρτες. Οι μικροί πάροχοι μπορούν να σχεδιάσουν συστήματα πληροφοριών που φέρνουν κέρδη χωρίς να χρειάζεται να διαχειρίζονται τις σχέσεις με τους πελάτες, τις πιστωτικές κάρτες ή να κυνηγούν απλήρωτους λογαριασμούς.

Οι πάροχοι έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε υλικό ή λογισμικό τους αρέσει, αρκεί η παραγωγή του να ακολουθεί τις οδηγίες που είχαν δοθεί από τις ίδιες τις Γαλλικές Αρχές. Καθώς η ζήτηση για το Minitel αυξάνεται, η αγορά υλικού γίνεται πολύ ανταγωνιστική. Οι πάροχοι δημιουργούν τα συστήματά τους σε οποιοδήποτε μηχάνημα ικανό να εκτελεί ένα λειτουργικό σύστημα πολλαπλών χρηστών, από ιδιόκτητα mainframes και φιλικούς υπολογιστές Unix έως υπολογιστές Commodore Amigas και IBM.

Οι γαλλικές εταιρείες επεκτείνουν την πλατφόρμα Minitel με νέα είδη υλικού. Τερματικά με ενσωματωμένες λειτουργίες μνήμης, συσκευές ανάγνωσης και έγχρωμες οθόνες υψηλής ανάλυσης κάνον την εμφάνιση τους στην αγορά. Τα περισσότερα τερματικά Minitel διαθέτουν θύρες, επιτρέποντας τη σύνδεση με σε εκτυπωτή, συσκευή ανάγνωσης πιστωτικών καρτών ή υπολογιστή. Για τους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, αυτή η ευελιξία μετατρέπει το τερματικό σε σύστημα πώλησης χαμηλού κόστους.

Το 1985, η France Télécom κερδίζει 70 εκατομμύρια δολάρια από το Minitel, ενώ 2.000 εταιρείες κερδίζουν 35 εκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια του έτους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι συνδέσεις φτάνουν τις 100 εκατομμύρια το μήνα, παρά την αυξανόμενη χρήση του παγκόσμιου ιστού. Το 1998, το Minitel «φέρνει» 832 εκατομμύρια ευρώ εσόδων, εκ των οποίων 521 εκατομμύρια ευρώ διοχετεύονται σε παρόχους. Τον Δεκέμβριο του 1985, οι χρήστες πραγματοποιούν περισσότερες από 22 εκατομμύρια κλήσεις. Το 2007, τα έσοδα είναι πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια, ενώ, το 2010, 30 εκατομμύρια ευρώ.

Για μια γενιά Γάλλων, το Minitel δεν αφορούσε το υλικό το ή το λογισμικό, αλλά τις συνομιλίες τους, τις υπηρεσίες που χρησιμοποίησαν, τα παιχνίδια που έπαιζαν και τις διαφημίσεις που είδαν για όλα αυτά σε εφημερίδες και αλλού. Πολλές από τις σημερινές υπηρεσίες είχαν «προκατόχους» στο Minitel. Πριν το Peapod, υπήρχε 3615 TMK, που επέτρεψε στους Παριζιάνους να παραγγέλνουν είδη παντοπωλείου. Πριν την Cortana και τη Siri, υπήρχαν οι Claire και Sophie, υπηρεσίες που παρείχαν εξατομικευμένες πληροφορίες χρησιμοποιώντας διεπαφές φυσικής γλώσσας. Πριν το Ticketmaster, υπήρχε το Billetel. Και πριν το ίδιο το e-banking, υπήρξε το Minitel banking. Και μέσα σε όλα αυτά, και κάποια «ροζ δωμάτια συνομιλίας».

Οι υπόλοιπες χώρες κοιτούσαν όλα αυτά με δέος και θαυμασμό, και οι Γάλλοι ήταν περήφανοι. Όπως θα καυχηθεί τότε ο Γάλλος Πρόεδρος Jacques Chirac: «Σήμερα, ένας αρτοποιός στο Aubervilliers ξέρει πώς να ελέγχει τον τραπεζικό του λογαριασμό μέσω του Minitel. Μπορεί το ίδιο να ειπωθεί και για έναν αρτοποιό στη Νέα Υόρκη;». Ο Chirac θα μιλήσει το 1997, ακριβώς στη μέση του κύκλου ζωής της μεγαλύτερης καινοτομίας που έκανε την εμφάνιση της στη Γαλλία γύρω από τις τηλεπικοινωνίες. Εκείνη την εποχή, θα σκεφτόταν ότι αυτό θα διαρκούσε για πάντα. Αλλά φυσικά, η ιστορία είχε ήδη γραφτεί. Το Internet αναπτυσσόταν και έφερνε μια παγκόσμια επανάσταση.

Αν και εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες συνέχιζαν να έχουν πρόσβαση στο σύστημα κάθε μήνα έως τη δεκαετία του 1990 και μετά, το Minitel δεν αποτελούσε πλέον ένα λαμπρό σύμβολο του μέλλοντος της τηλεματικής της Γαλλίας. Το 2012, μετά από σχεδόν 30 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, τα συστήματα τερματίστηκαν και η εποχή του Minitel έφτασε στο τέλος της.

Πηγές: openculture.com, bbc.com, spectrum.ieee.org, wikipedia.org