NEWSFLASH...
Επιχειρήσεις & Know-how
ανάγνωση

Foresight: Η «εξερεύνηση του μέλλοντος» που έφτασε μέχρι την ελληνική κυβέρνηση

Foresight: Η «εξερεύνηση του μέλλοντος» που έφτασε μέχρι την ελληνική κυβέρνηση

Τι είναι το foresight, πώς βοηθά στην εξερεύνηση του μέλλοντος και πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί στις ελληνικές επιχειρήσεις. Και γιατί η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης; Ο Δρ. Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, επικεφαλής της μονάδας Προοπτικής Διερεύνησης στο Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, κάτοχος της Έδρας UNESCO οn Futures Research, μέλος και αναπληρωτής του Προέδρου της Ομάδας Εργασίας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης, μιλάει σήμερα στο epixeiro.gr.

Τι ακριβώς είναι η προοπτική διερεύνηση (foresight), πώς πραγματοποιείται και με ποια στόχευση;

Προοπτική διερεύνηση είναι η συστηματική, συμμετοχική και διεπιστημονική προσέγγιση στην εξερεύνηση του μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου μέλλοντος. Βασικά χαρακτηριστικά της προοπτικής διερεύνησης είναι ο συμμετοχικός χαρακτήρας, η διεπιστημονική προσέγγιση και ο μακροχρόνιος χρονικός ορίζοντας, συνήθως 10-50 χρόνια.

Επιτρέψτε μου εδώ να τονίσω ό,τι εξερευνούμε εναλλακτικά μέλλοντα, δεν προβλέπουμε. Ο βασικός δε στόχος της προοπτικής διερεύνησης είναι να οδηγήσει σε αλλαγή στάσης απέναντι στις πιθανές αλλαγές και αβεβαιότητες, και την ανάληψη δράσης. Σε κάθε περίπτωση, η συνηθέστερη εφαρμογή της προοπτικής διερεύνησης περιλαμβάνει την ανάλυση των δυνάμεων αλλαγής, την σύνθεση εναλλακτικών σεναρίων για το μέλλον, και τελικά την σύνθεση και εκτέλεση ενός νέου στρατηγικού πλάνου.

Θα ήθελα επίσης να υπογραμμίσω, ότι ελληνικός όρος προοπτική διερεύνηση δεν περιγράφει ικανοποιητικά τον ευρύτερο τομέα της μελέτης του μέλλοντος, ο οποίος πέρα του στρατηγικού σχεδιασμού, εστιάζει επίσης στον τρόπο που μπορεί να «χρησιμοποιηθεί» το μέλλον για να καινοτομήσουμε σήμερα.

Πώς μπορεί μια επιχείρηση να εφαρμόσει την προοπτική διερεύνηση και τι θα της προσφέρει; Πόσο συχνά εφαρμόζεται αυτή η μεθοδολογία στις ελληνικές επιχειρήσεις;

Η νέα πραγματικότητα είναι η συνεχής αναστάτωση και οι σύνθετες αλλαγές. Ωστόσο η αβεβαιότητα είναι ταυτόχρονα καταλύτης για θετική αλλαγή. Οι εταιρείες που προσανατολίζονται περισσότερο στην «διαταραχή» και τον μετασχηματισμό, βρίσκουν συνεχώς νέες αγορές, προβλέπουν εγκαίρως τη συμπεριφορά των καταναλωτών και εφευρίσκουν το μέλλον μας. Η στρατηγική προοπτική διερεύνηση δεν αφορά μόνο την διαχείριση του κινδύνου, αλλά και την εύρεση νέων ευκαιριών. Άλλωστε, σε μία πρόσφατη διάσημη έρευνα, οι Rohrbeck και Kum, διαπίστωσαν ότι οι εταιρίες που έχουν εγκατεστημένες διαδικασίες προοπτικής διερεύνησης έχουν κατά μέσο όρο 33% μεγαλύτερη κερδοφορία και 200% υψηλότερη ανάπτυξη!

Δυστυχώς, με αρκετή βεβαιότητα μπορώ να αναφέρω ότι καμία ελληνική επιχείρηση δεν χρησιμοποιεί εργαλεία προοπτικής διερεύνησης. Αφενός υπάρχει άγνοια των διαθέσιμων εργαλείων και αφετέρου θεωρούν ότι αποτελεί πολυτέλεια σε μία εποχή κρίσης. Ωστόσο, υπάρχει ένα σημαντικό λάθος σε αυτήν την προσέγγιση. Οι επιπτώσεις της πανδημίας όχι μόνο δεν έχουν κοπάσει, αλλά νέες εκφάνσεις τους συνεχίζουν να αναδύονται και νέες κρίσεις θα έρθουν. Αν δεν αναλογιστούν τώρα οι εταιρίες την μετά-πανδημική εποχή, θέτουν σε κίνδυνο τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές επιβίωσης τους, καθώς και τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης.

Πρόσφατα, η κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης. Πώς θα λειτουργήσει, που θα επικεντρωθεί και τι θα προσφέρει στην ελληνική πολιτεία;

Αυτό είναι εξαιρετικά αισιόδοξο και νεωτερικό! Ενώ συνήθως είναι ο ιδιωτικός τομέας που παράγει καινοτομία, η Ελληνική κυβέρνηση κάνει ένα μεγάλο άλμα στον τομέα του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού αλλά κυρίως στην κατεύθυνση της αλλαγής νοοτροπίας στην διακυβέρνηση. Αντίστοιχες ομάδες είναι θεσμοθετημένες μόνο σε λίγες προηγμένες χώρες όπως η Φιλανδία, η Γερμανία, και η Ιαπωνία, ωστόσο η Ελλάδα στον τομέα αυτόν πρωτοπορεί και έρχεται να αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες.

Η νέα ομάδα, υπό τον ΓΓ. Επικοινωνίας στην Προεδρία της Κυβέρνησης, Γιάννη Μαστρογεωργίου, θα επικεντρωθεί σε πρώτη φάση στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας μέσα στην κυβέρνηση, καθώς και στην ανάληψη δράσεων προς την κοινωνία με στόχο να προωθήσει ευρύτερα την ιδέα του αλφαβητισμού για το μέλλον.

Κατανοούμε, ωστόσο, ότι σε όλες τις κυβερνήσεις, σε όλες τις χώρες, ο πολιτικός χρόνος απαιτεί αποφάσεις με βραχυπρόθεσμα οφέλη. Αποφάσεις με μακροχρόνιο ορίζοντα δεν είναι δημοφιλείς, οπότε η όποια αλλαγή θα χρειαστεί ευρύτερη συναίνεση από την κοινωνία.

foresight_interview3.jpg?mtime=20210221144026#asset:247156

Με την πρώτη οργανωμένη δομή να ξεκινά το 2017, ποιες οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα; Ξεχωρίζετε κάποια παραδείγματα;

Η εμβληματική μας έρευνα, είναι η μελέτη για το περιβάλλον καινοτομίας στην Κίνα το 2030 που υλοποιήσαμε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία περιγράφει εναλλακτικές τροχιές ανάπτυξης του οικοσυστήματος καινοτομίας στην Κίνα, εξετάζει αβεβαιότητες, και τελικά καταλήγει σε 4 αναλυτικά σενάρια. Η μελέτη θεωρώ ότι τροφοδότησε σε ικανοποιητικό βαθμό το σχεδιασμό της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της Ε.Ε.

Επίσης περήφανοι είμαστε για την έρευνα για το μέλλον της εργασίας και της τεχνολογίας το 2050, την οποία σχεδίασε το Millennium Project και στην οποία συμμετείχαμε. Σήμερα σε εξέλιξη είναι η έρευνα που υλοποιούμε για να σχεδιάσουμε νέες υπηρεσίες, με ορίζοντα το 2030, για οργανισμούς υποστήριξης καινοτομίας όπως το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ.

Τι ακριβώς είναι οι «μαύροι κύκνοι», όπως η τρέχουσα πανδημία; Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τέτοιες καταστάσεις; Μπορεί κάτι τέτοιο να εξελιχθεί και σε ευκαιρία;

Με τον όρο «μαύρο κύκνο» αναφερόμαστε σε ένα μελλοντικό απροσδόκητο γεγονός, όπως η πανδημία, που θεωρείται απίθανο να συμβεί και δεν μπορεί να προβλεφθεί. Τα κυριότερο χαρακτηριστικό ενός «black swan event», εκτός από το απροσδόκητο της εμφάνισης του, είναι ο τεράστιος αντίκτυπος που έχει στην καθημερινότητα. Ο όρος προέκυψε από μια παλαιά πεποίθηση στη Δύση ότι υπήρχαν μόνο λευκοί κύκνοι, μέχρι τη στιγμή που η παρατήρηση του πρώτου μαύρου κύκνου ανάγκασε τους ανθρώπους να αναθεωρήσουν. Άλλα παραδείγματα μαύρων κύκνων είναι το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και η επίθεση στους δίδυμους πύργους.

Η δυνατότητα προετοιμασίας για τέτοια γεγονότα μπορεί να δώσει σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα με εμβληματικό παράδειγμα την περίπτωση της ομάδας προοπτικής διερεύνησης της Shell, η οποία είχε προετοιμάσει την εταιρία για την μία πετρελαϊκή κρίση σαν αυτήν που ακολούθησε τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Έτσι η Shell κατάφερε σε μία δεκαετία, από τελευταία να γίνει η πρώτη σε κερδοφορία εταιρία πετρελαίου, ανάμεσα στις επτά «μεγάλες αδελφές».

Ποιος ο ρόλος των νέων τεχνολογιών στις μελέτες σας, τι «βλέπουμε» για αυτές; Με καινοτομίες όπως το AI και η μηχανική μάθηση, ποια τα σενάρια;

Οι νέες τεχνολογίες είναι παντού, καθώς αποτελούν μία από τις μεγατάσεις που αλλάζουν το μέλλον. Ωστόσο, πέρα από τις τεχνολογίες στον χώρο της πληροφορικής, θα πρέπει να σκεφτόμαστε ένα μπουκέτο τεχνολογιών, τις οποίες ονομάζουμε Επόμενες Τεχνολογίες (Next Technologies) και περιλαμβάνουν εκτός της τεχνητής νοημοσύνης, όλες τις τεχνολογίες που αναμένεται να αλλάξουν το μέλλον, όπως την ρομποτική, την τρισδιάστατη και τετραδιάστατη εκτύπωση, την συνθετική βιολογία, και αρκετές άλλες.

Στη μελέτη του Millennium Project που προανέφερα εξετάσαμε ακριβώς αυτές τις επιπτώσεις και καταλήξαμε σε 3 ενδιαφέροντα σενάρια για την διαμόρφωση του περιβάλλοντος εργασίας και της κοινωνικής ζωής. Σε άλλα φαίνεται ότι η εργασία θα γίνει προαιρετική, αλλού φαίνεται μία αύξηση της «freelance» εργασίας, αλλά σε κάθε περίπτωση προκύπτουν σημαντικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς.

Θα μπορούσε όλη αυτή η μεθοδολογία να φτάσει και στα σχολεία; Υπάρχει ενδιαφέρον από παιδιά και εκπαιδευτικούς; Και, τελικά, πως μπορεί κάποιος να ασχοληθεί επαγγελματικά με το foresight;

Η UNESCO προωθεί εδώ και μία πενταετία τον αλφαβητισμό για το μέλλον ως μία απαραίτητη δεξιότητα για τον 21ο αιώνα. Σε αυτήν την κατεύθυνση δουλεύουμε ήδη ως Έδρα UNESCO με πολύ θετική ανταπόκριση, και στην ίδια κατεύθυνση θα κινηθούμε και ως συμβουλευτικό όργανο της κυβέρνησης. Ήδη έχουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα εγκεκριμένο από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ενώ πέρσι εκδόθηκε το βιβλίο «Παίζοντας με το Μέλλον» που αφορά εκπαιδευτικούς και παιδιά.

Όσον αφορά στο foresight ως επάγγελμα, το ενδιαφέρον αυξάνεται εκθετικά τα τελευταία χρόνια! Στο εξωτερικό υπάρχουν πολλές ευκαιρίες, τόσο σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και οργανισμούς, όσο και σε ιδιωτικές εταιρίες. Ωστόσο, στην Ελλάδα είμαστε πιονέροι, από όσο μπορώ να γνωρίζω είμαστε η μοναδική ομάδα που ασχολείται αποκλειστικά και συστηματικά με την προοπτική διερεύνηση. Ο τομέας είναι σχετικά άγνωστος, φυσικά αυτό ταυτόχρονα αποτελεί και ευκαιρία για όσους επιθυμούν να γίνουν μελλοντολόγοι.

foresight_interview2.jpg?mtime=20210221144000#asset:247155

Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι για την ομάδα που συστάθηκε στην χώρα μας; Ποιο το προσωπικό σας όραμα;

Όπως σας ανέφερα, ο μεγάλος στόχος μίας διαδικασίας foresight, δεν είναι η εξερεύνηση του μέλλοντος, αλλά να οδηγήσει στην αλλαγή τρόπου σκέψης και τελικά σε νέες δράσεις που θα εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα. Επομένως, για κάθε μελλοντολόγο η συμμετοχή σε μία ομάδα στην προεδρία της κυβέρνησης αποτελεί το άγιο δισκοπότηρο, η καλύτερη ευκαιρία να συνεισφέρει στην αλλαγή παραδείγματος. Το προσωπικό, λοιπόν, όραμα νομίζω ότι ταυτίζεται με τους στόχους της ομάδας, που είναι να καταφέρουμε τα επόμενα χρόνια, με την υποστήριξη του πρωθυπουργού, να εισαγάγουμε το μέλλον στη διακυβέρνηση και στη δημόσια συζήτηση. Θα πρέπει να αποφασίζουμε αναγνωρίζοντας το αντίκτυπο των δράσεων μας στο μέλλον, και να βρίσκουμε σήμερα δημιουργικές λύσεις απελευθερωμένοι από τα στερεότυπα του παρελθόντος.

... σχόλια | Κάνε click για να σχολιάσεις
Επιχειρώ - epixeiro.gr
Επιχειρώ - epixeiro.gr