Η Πρωτοβουλία της ΕΕ για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις & η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα GECES

Το χειμώνα του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε την Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις (Social Business Initiative) με δύο βασικούς στόχους: (α) την εισαγωγή ενός βραχυπρόθεσμου σχεδίου δράσεων για την υποστήριξη της ανάπτυξης των κοινωνικών επιχειρήσεων, της κοινωνικής οικονομίας και της καινοτομίας και (β) την έναρξη ενός δομημένου διαλόγου για την μελλοντική πορεία σε μεσο-μακροπρόθεσμη βάση.

Η ανάγκη για μια τέτοια πρωτοβουλία πηγάζει από τις απαιτήσεις της ενιαίας αγοράς, που ζητά απασχόληση για όλους και σεβασμό στα ηθικά και τα κοινωνικά στοιχεία της επιχειρηματικότητας. Ο σκοπός είναι μια «ιδιαίτερα ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς» και αφορά τόσο την στρατηγική «Ευρώπη 2020», όσο και τις πρωτοβουλίες «Ένωση Καινοτομίας», «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα κατά της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού», καθώς και την «Δράση για την Ενιαία Αγορά».

Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν ακόμα καλύτερα τις ευκαιρίες της ενιαίας αγοράς, όμως προβλήματα και αγκυλώσεις δημιουργούν μια αναπτυξιακή υστέρηση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ως κυριότεροι ανασταλτικοί παράγοντες απαριθμούνται η ανεπαρκής πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η μη-αναγνώρισης της ιδιαιτερότητάς τους από τις κοινωνίες και την πολιτική διοίκηση, καθώς και εμπόδια θεσμικού χαρακτήρα.

Έχοντας μια αναλυτική εικόνα για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις της ενιαίας αγοράς, τόσο αναφορικά με τις κοινωνικές επιχειρήσεις, όσο και ως προς την κοινωνική οικονομία και καινοτομία, με την Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισάγει ένδεκα δράσεις κατά προτεραιότητα που ξεκίνησαν μέσα στο έτος 2012. Αυτές είναι οι εξής:

1. Δημιουργία κανονιστικού πλαισίου για τα ταμεία κοινωνικών επενδύσεων που θα χρηματοδοτούν ειδικά τις κοινωνικές επιχειρήσεις και θα δραστηριοποιούνται σε όλη την ενιαία αγορά.
2. Συνδυασμός των δραστηριοτήτων χρηματοδότησης του Εργαλείου Μικρο-πιστώσεων Progress με τον Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κοινωνική Αλλαγή και την Κοινωνική Καινοτομία 2014-2020 και με βασικό σκοπό: τη βελτίωση της ανάλυσης, της προαγωγής και την ανάπτυξης του νομικού και θεσμικού πλαισίου για τις μικρο-πιστώσεις.
3. Δημιουργία χρηματοδοτικού εργαλείου 90 εκατομμυρίων ευρώ για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης κοινωνικών επιχειρήσεων στο αρχικό επίπεδο της ίδρυσης, ανάπτυξη και επέκταση μέσα από επενδύσεις σε ταμεία αλληλεγγύης που θα παρέχουν ίδια κεφάλαια και εργαλεία αναχρηματοδότησης χρέους, μέσα από το Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κοινωνική Αλλαγή και την Κοινωνική Καινοτομία.
4. Επενδυτική προτεραιότητα για τις κοινωνικές επιχειρήσεις πρέπει να δοθεί στους κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης από το 2014, με σκοπό τη διαμόρφωση ξεκάθαρης νομικής βάσης και να επιτρέψει στα κράτη-μέλη μια πιο στοχευμένη περίληψη τέτοιων δραστηριοτήτων στα προγράμματα χρηματοδότησής τους σε εθνικό επίπεδο.
5. Η αναγνώριση βέλτιστων πρακτικών και παραδειγμάτων άξιων προς μίμηση, μέσα από την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου χάρτη κοινωνικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη, όπου θα παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά τους, τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, το οικονομικό τους ίχνος, οι προοπτικές για διασυνοριακή ανάπτυξη, οι κανόνες λειτουργίας και τα κριτήρια που αφορούν στα καταστατικά τους, οι φορολογικές ρυθμίσεις και τα υπάρχοντα συστήματα σήμανσης (labels).
6. Η δημιουργία μιας δημόσιας βάσης δεδομένων για ετικέτες (labels) και πιστοποιήσεις (certifications) ειδικά για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, που θα ενισχύσουν την αναγνωρισιμότητα και τη σύγκριση.
7. Η προαγωγή της αμοιβαίας εκπαίδευσης και η ανάπτυξη της επιχειρησιακής ικανότητας για κεντρικές και αποκεντρωμένες διοικήσεις σχετικά με την κοινωνική οικονομία, επιχειρηματικότητα και καινοτομία.
8. Η δημιουργία μιας ενιαίας, πολύγλωσσης, πλατφόρμας πληροφοριών και διαλόγου, που θα συνδέεται με την πλατφόρμα Social Innovation Europe και το Enterprise Europe Network, για τους κοινωνικούς επιχειρηματίες, τις θερμοκοιτίδες, τα clusters, τους κοινωνικούς επενδυτές και την κοινωνία. Επίσης, σκοπός είναι η βελτίωση της πρόσβασης των κοινωνικών επιχειρηματιών σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως ERASMUS, ERASMUS για νέους επιχειρηματίες, TEMPO, Νεολαία σε Δράση, Ορίζοντες 2020.
9. Η απλοποίηση του κανονισμού της Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής Επιχείρησης, η εισαγωγή ενός κανονισμού για τα Ευρωπαϊκά Ιδρύματα και η μελέτη της κατάστασης των αμοιβαίων ταμείων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
10. Η ενίσχυση του στοιχείου της ποιότητας στις δημόσιες συμβάσεις, ώστε να λαμβάνεται υπόψιν ο τρόπος εργασίας των, κοινωνικοί, ηθικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
11. Η απλοποίηση των κανονισμών περί κρατικών ενισχύσεων για κοινωνικές και τοπικές υπηρεσίες (κανονισμοί De Minimis και υποχρέωση ενημέρωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνει στην Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις μελέτες και δράσεις για ζητήματα που συνδέονται με τον πυρήνα της κοινωνικής οικονομίας, επιχειρηματικότητας και καινοτομίας:

• Αξιοποίηση σε συνεργασία με τις τράπεζες των ανενεργών λογαριασμών για τη διάθεση των ποσών σε δράσεις κοινωνικής επιχειρηματικότητας
• Πρόσβαση των κοινωνικών επιχειρήσεων σε κεφάλαια συμμετοχών
• Προαγωγή της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στους ηλικιωμένους (αλλαγή καριέρας ή εθελοντισμός)
• Η ενίσχυση της έρευνας και ειδικότερα η ανάπτυξη δορυφορικών οικονομικών λογαριασμών στα κράτη-μέλη για την κοινωνική επιχειρηματικότητα
• Η ενδεχόμενη αναθεώρηση των περιορισμών στη χρηματοδότηση ως το Δεκέμβρη του 2013 (General Block Exemption Regulation)
• Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για τη φορολογία και τις επενδύσεις μεταξύ κρατών-μελών
• Η ανταλλαγή καλών πρακτικών για τη βέλτιστη αξιοποίηση των αποθεματικών των κοινωνικών επιχειρήσεων

Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είχε ενδιαφέρον να συγκεντρώσει στοιχεία για θέματα που άπτονται των προοπτικών ανάπτυξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς:

• Η ιδέα ενός Φόρουμ Μικρο-Μεσαίων Επιχειρήσεων για τη βελτίωση της δικτύωσης και της συνεργασίας μεταξύ κοινωνικών επιχειρήσεων
• Η αξιοποίηση ανενεργών πατεντών από κοινωνικές επιχειρήσεις
• Η ανάπτυξη χρηματιστηρίων για κοινωνικές επιχειρήσεις
• Η αξιοποίηση των εθελοντών και των δωρεών από τις κοινωνικές επιχειρήσεις χωρίς ειδικά φορολογικά βάρη
• Η ενδεχόμενη εισαγωγή νέων θεσμικών μορφών όπως το ευρωπαϊκό μη-κερδοσκοπικό σωματείο ή η ευρωπαϊκή κοινωνική επιχείρηση.

Ομάδα Εμπειρογνωμόνων GECES

Για την υλοποίηση των δράσεων που προβλέπονται στην Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα (GECES Group of Experts on Social Entrepreneurship). Η Ομάδα αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών-μελών, της τοπικής αυτοδιοίκησης, οργανισμούς κοινωνικής επιχειρηματικότητας, εκπροσώπους του τραπεζικού τομέα και των χρηματοδοτικών θεσμών, ακαδημαϊκούς και ερευνητές. Η Ομάδα GECES συνεστήθη για το διάστημα από το 2012 ως το 2017 και θα συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις ευκαιρίες, την ανάπτυξη, τη διοργάνωση και την εφαρμογή όλων των δράσεων που αναφέρονται στην Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, καθώς και σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και οικονομίας. Ειδικότερα, η Ομάδα GECES:

• Επικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προετοιμασία της νομοθεσίας ή στους ορισμούς πολιτικής
• Συντονίζει τα κράτη-μέλη, ανταλλάσσει απόψεις, παρακολουθεί την ανάπτυξη εθνικών πολιτικών και την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας από τις εθνικές αρχές
• Συμβάλλει στην προετοιμασία νομοθετικών πράξεων
• Προσφέρει τεχνογνωσία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων, δηλαδή πριν η Επιτροπή προωθήσει τις δράσεις αυτές στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές.

Το Σώμα των Εμπειρογνωμόνων αποτελείται από ειδικούς, επιλεγμένους για τη βαθιά γνώση και την επιβεβαιωμένη εμπειρία σε ζητήματα κοινωνικής και καινοτόμου οικονομίας. Εκπρόσωποι τραπεζών, ακαδημαϊκοί, διοικητικά μέλη κοινωνικών επιχειρήσεων, μη κερδοσκοπικών οργανισμών και συλλογικών φορέων, καθώς και εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών συναποτελούν το σώμα του GECES.

Υπό-Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Αποτίμηση Κοινωνικών Επιπτώσεων

Αυτό που είναι πραγματικά ελπιδοφόρο για την Κοινωνική Οικονομία, το θεσμό του συνεργατισμού και συνεταιρισμού και την ανάπτυξη των δράσεων της κοινωνίας των πολιτών, είναι πως τέθηκε σε λειτουργία η Υπό-Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη Μέτρηση Κοινωνικών Επιπτώσεων. Πρόκειται για ένα θεσμικό άλμα και μια καθοριστική εξέλιξη αφού η Υπό-Ομάδα για πρώτη φορά θα οργανώσει την αναγνώριση της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση με θεσμικά, εθνικολογιστικά και τραπεζικά κριτήρια. Η Υπό-Ομάδα θα αναπτύξει όλες τις πρωτότυπες μεθοδολογίες που απαιτούνται ώστε δύο πολύ σημαντικά εργαλεία που ετοιμάζονται να μπουν σε λειτουργία: η διοχέτευση 90 εκατομμυρίων ευρώ από το PSCI και η λειτουργία των Ταμείων Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (Social Entrepreneurship Funds). Σύντομα, οι φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας θα έχουν τη δική τους αποκλειστική και προνομιακή πρόσβαση σε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα ανεξάρτητα Ταμεία που θα δημιουργηθούν στις χώρες μέλη.

Το μήνυμα που στέλνω στη χειμαζόμενη κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα, στους καθαρούς και τίμιους εθελοντές των μη κερδοσκοπικών οργανισμών που πραγματικά προσφέρουν και στους ανθρώπους που κρατήθηκαν μακριά από τις λυπηρές πρακτικές στο χώρο του εθελοντισμού και των ΜΚΟ είναι μήνυμα αισιοδοξίας. Ο χώρος του συνεργατισμού, της κοινωνικής αυτοοργάνωσης, της εθελοντικής προσφοράς και της καινοτόμου, κοινωνικής επιχειρηματικότητας έχει μια μοναδική ευκαιρία να ξεκαθαρίσει και να αναπτυχθεί μέσα από τη στιβαρή και πρακτική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θέλουμε να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα που εμφανίστηκαν στον κλάδο τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στην Ελλάδα. Κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να οικοδομήσουμε μια Κοινωνική Οικονομία για τους πολίτες και ιδίως για αυτούς που έχουν ανάγκη. Η στιγμή είναι κρισιμότερη από ποτέ. Αλλά έχουμε την στέρεα πεποίθηση πως θα τα καταφέρουμε.