ΓΣΕΒΕΕ:​​Υπόμνημα 8 θέσεων σχετικά με το σ/ν του υπ. Εργασίας για την επικουρική ασφάλιση

Υπόμνημα οκτώ θέσεων και παρατηρήσεων επί των άρθρων του Σ/Ν του Υπουργείου Εργασίας για την Επικουρική Ασφάλιση (Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση για τη Νέα Γενιά: εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού συστήματος προκαθορισμένων εισφορών στην επικουρική ασφάλιση, ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης και συναφείς διατάξεις),κατέθεσε η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) στη Διαρκή Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής όπου συμμετείχε, μέσω τηλεδιάσκεψης την Πέμπτη 29 Ιουλίου 2021. Η ΓΣΕΒΕΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη αλλαγή θα ήταν περισσότερο ορθολογικό να συζητηθεί σε κανονικές οικονομικές συνθήκες, δηλαδή μετά την πανδημία και υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει προηγηθεί εξαντλητικός διάλογος μεταξύ των κοινωνικών φορέων.

Όπως επισημάνθηκε, κατά την διάρκεια της συζήτησης από την πλευρά της ΓΣΕΒΕΕ, τα τελευταία 10 χρόνια έχουν γίνει δομικές παρεμβάσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης όμως τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, οι παρεμβάσεις αυτές δεν συνδυάστηκαν με βελτίωση ή διατήρηση των παροχών. Αντίθετα, η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος επετεύχθη σε γενικές γραμμές μέσα από την μείωση των υφιστάμενων και μελλοντικών συνταξιοδοτικών παροχών καθώς και με την αύξηση των συνταξιοδοτικών ορίων ηλικίας. «Κοινή συνισταμένη που έχει επηρεάσει αρνητικά την προσπάθεια διαμόρφωσης ενός ικανοποιητικού, βιώσιμου και αποδεκτού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης υπήρξε η απουσία συστηματικού κοινωνικού διαλόγου, αλλά και η απουσία ειλικρινών προσπαθειών καθορισμού κοινής στρατηγικής των πολιτικών κομμάτων, για ένα ζήτημα που απαιτεί ευρεία συναίνεση για την χάραξη μακροπρόθεσμων πολιτικών» υπογραμμίζει η ΓΣΕΒΕΕ.

Τονίζει μάλιστα ότι «και για αυτό το ασφαλιστικό νομοσχέδιο δεν προηγήθηκε ουσιαστική και συστηματική διαβούλευση με τους κοινωνικούς φορείς κατά τον σχεδιασμό του. Επιπλέον έρχεται σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον, ενώ δεν αποτελεί και ζήτημα άμεσης και επείγουσας προτεραιότητας εν μέσω πανδημίας που το ζητούμενο είναι να παραμείνουν οι επιχειρήσεις όρθιες και να συγκρατηθεί η απασχόληση, που εκ των πράγματων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την στήριξη οποιουδήποτε είδους ασφαλιστικού συστήματος» .

Ειδικότερα τα βασικά επιχειρήματα υπέρ της προτεινόμενης αλλαγής είναι : α) το δημογραφικό πρόβλημα, β) το κόστος μετάβασης είναι διαχειρίσιμο γ) το νέο σύστημα θα χορηγεί υψηλότερες συντάξεις σε σχέση με το υφιστάμενο.

Εξετάζοντας το καθένα από αυτά η ΓΣΕΒΕΕ σημειώνει τα εξής:

Α) Το δημογραφικό πρόβλημα πράγματι είναι ένα ζήτημα που στο πλαίσιο των ασφαλιστικών συστημάτων θα πρέπει να εξετάζεται. Ωστόσο για τη δίκη μας περίπτωση εάν οι προβολές για την γήρανση και την συρρίκνωσή του πληθυσμού επιβεβαιωθούν τότε το ασφαλιστικό θα είναι κατά τα φαινόμενα το λιγότερο σημαντικό πρόβλημα που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Υπό αυτό το πρίσμα τα στοιχεία αυτά θα έπρεπε να λειτουργήσουν πρωτίστως σαν καμπανάκι για την χάραξη πολιτικών διαχείρισης και αντιστροφής του δημογραφικού προβλήματος. Άλλωστε, είναι κοινή παραδοχή, πως και το υφιστάμενο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης είναι μεσομακροπρόθεσμα βιώσιμο.

Β) Με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης, οι εισφορές των ασφαλισμένων που θα εντάσσονται στο σύστημα δεν θα χρηματοδοτούν τις υφιστάμενες επικουρικές συντάξεις αλλά θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται δημιουργώντας ένα αποθεματικό που θα χρηματοδοτεί τις συντάξεις των ίδιων. Ως εκ τούτου, προκύπτει ζήτημα χρηματοδότησης των επικουρικών συντάξεων, υφιστάμενων και μελλοντικών, που θα χορηγηθούν με βάση το παλαιό καθεστώς. Όπως προκύπτει από την αναλογιστική μελέτη το κόστος αυτό, δηλαδή η επιπλέον χρηματοδότηση που θα πρέπει να δοθεί για την κάλυψη του κενού αυτού, εκτιμάται περίπου στα 56 δισ. ευρώ. Το κόστος αυτό θα πρέπει να καλυφθεί από τον Κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή μέσω της φορολογίας καθώς τα αποθεματικά – περιουσιακά στοιχεία του ΕΤΕΑΕΠ δεν επαρκούν. Με άλλα λόγια οι νέοι ασφαλισμένοι καλούνται να χρηματοδοτήσουν τόσο ένα σημαντικό μέρος του κόστους μετάβασης (μέσω της φορολογίας) όσο και τη δική τους επικουρική ασφάλιση (μέσω των εισφορών).

Επιπλέον, προβλέπονται και επιπρόσθετες χρηματοδοτήσεις από τον Κρατικό προϋπολογισμό κυρίως για τις περιπτώσεις χορήγησης αναπηρικών συντάξεων ή/και συντάξεων θανάτου που δεν θα πληρούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις . Υπάρχει δηλαδή και ένα επιπρόσθετο κρυφό κόστος μετάβασης που εκτιμάται περίπου στα 20 δίσ. ευρώ και που με βάση τα οριζόμενα θα ακολουθεί την λειτουργία του ταμείου εσαεί.

Με βάση τα παραπάνω εάν η ελληνική οικονομία δεν πάει όσο καλά προβλέπεται από τις σχετικές μελέτες που συνοδεύουν το νομοσχέδιο, το κόστος μετάβασης θα είναι πολλαπλάσιο και δυσβάσταχτο που σημαίνει ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε μείωση συντάξεων ή/και σε αύξηση των εισφορών ή/και σε αύξηση της φορολογίας.

Γ) Το Υπουργείο Εργασίας ισχυρίζεται ότι οι μελλοντικές επικουρικές συντάξεις θα είναι έως και 68% μεγαλύτερες σε σχέση με εκείνες που χορηγούνται από το υφιστάμενο καθεστώς. Ωστόσο, εγγυάται ως μηνιαία επικουρική σύνταξη μόνο το πόσο που έχει συσσωρευτεί από τις καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές σε πραγματικές τιμές . Δηλαδή εγγυάται συντάξεις ίσες ή/και χαμηλότερες σε σχέση με το υφιστάμενο καθεστώς. Υπό αυτό το πρίσμα τι νόημα έχει η μεταρρύθμιση. Θεωρούμε ότι το Κράτος θα πρέπει να εγγυηθεί και ετήσια απόδοση περίπου 2% επί των καταβληθεισών εισφορών. Διαφορετικά ποιο το κίνητρο για κάποιον ασφαλισμένο να αναλάβει τον επενδυτικό κίνδυνο και να ενταχτεί σε αυτό το καθεστώς ασφάλισης.

Τέλος, φαίνεται πως στις μελέτες που έχουν γίνει δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα εξής το υψηλό ποσοστό ευέλικτων μορφών απασχόλησης (μερική, εκ περιτροπής) και το υψηλό ποσοστό ληξιπρόθεσμων εισφορών που οφείλεται στην αδυναμία των επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

«Με βάση τα παραπάνω, δεν θεωρούμε ότι η προτεινόμενη αλλαγή είναι αναγκαία στην παρούσα φάση με δεδομένες τις αβεβαιότητες που δημιουργεί η πανδημία. Θα ήταν περισσότερο ορθολογικό να συζητηθεί η αλλαγή αυτή σε κανονικές οικονομικές συνθήκες, δηλαδή μετά την πανδημία, που θα μπορούν να αποτιμηθούν οι επιπτώσεις της και παράλληλα να γίνουν πιο ασφαλείς προβλέψεις για το μέλλον. Και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να προηγηθεί εξαντλητικός κοινωνικός διάλογος» τονίζει η ΓΣΕΒΕΕ.

Στην διαδικτυακή συνεδρίαση συμμετείχε εκπροσωπώντας την ΓΣΕΒΕΕ ο κ. Λεωνίδας Βατικιώτης επιστημονικό στέλεχος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ.

Παρατηρήσεις – προτάσεις ΓΣΕΒΕΕ επί των άρθρων του νομοσχεδίου:

Άρθρο 19 – Ευθύνη των μελών του ΔΣ

Το άρθρο πρέπει να αντικατασταθεί ώστε να υπάρχει αστική και ποινική ευθύνη των μελών του ΔΣ του Ταμείου. Όποιος διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα, θα πρέπει να αναλαμβάνει και την ευθύνη των πράξεων και των παραλείψεών του. Ειδικά η παράγραφος 2 που ορίζει πως τα μέλη του ΔΣ δεν υπέχουν αστική ευθύνη έναντι ιδιωτών για πράξεις που σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων τους θα πρέπει να απαλειφθεί.

Άρθρο 28 – Επενδυτική Επιτροπή & Άρθρο 70 – Μεταβατική επενδυτική Επιτροπή

Θεωρούμε ότι η Εταιρεία Διαχείρισης Επενδυτικών Κεφαλαίων Ταμείων Ασφάλισης – Ανώνυμη Εταιρεία Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΔΕΚΤ – ΑΕΠΕΥ) θα μπορούσε να αποτελέσει τη μόνιμη επενδυτική επιτροπή του ταμείου δεδομένης της εμπειρίας της και των συνετών και ορθών τοποθετήσεων που έχει κάνει μέχρι σήμερα.

Άρθρο 39 – Προσωπικό

Οι 100 θέσεις εργασίας που προβλέπονται για την στελέχωση του ταμείου μάλλον είναι ένας υπερβολικός αριθμός. Το ζήτημα του προσωπικού θα μπορούσε να καθοριστεί σε δεύτερο χρόνο για ένα νεοσύστατο ταμείο λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη και την υποστελέχωση που παρουσιάζουν άλλοι κρίσιμοι οργανισμοί όπως ο e-ΕΦΚΑ.

Άρθρο 44 - Ληξιπρόθεσμες εισφορές

Η παράγραφος 4 του άρθρου 44 που ορίζει για τους εργοδότες πως η καταβολή του συνόλου των ληξιπρόθεσμων εισφορών συνιστά προϋπόθεση για την έγκυρη καταγγελία σύμβασης εργασίας εργαζομένου να απαλειφθεί.

Η ολοσχερής εξόφληση των εισφορών που τίθεται ως προϋπόθεση για την εγκυρότητα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στις επιχειρήσεις που προσπαθούν να επιβιώσουν λόγω οικονομικών προβλημάτων και έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία. Η ολοσχερής εξόφληση των ληξιπρόθεσμων εισφορών, με την ταυτόχρονη καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης μπορεί να αποτελέσει δυσβάστακτο κόστος για την επιχείρηση, με αποτέλεσμα να μην δύναται να μειώσει το προσωπικό προκειμένου να εξασφαλίσει τη συνέχιση της λειτουργίας της και την επιβίωσή της. Σε κάθε περίπτωση κι εφόσον διατηρηθεί η διάταξη θα πρέπει να εξαιρεθούν ρητά οι περιπτώσεις των επιχειρήσεων που έχουν ενταχθεί στη διαδικασία εξυγίανσης, καθώς και σε αυτές όπου έχουν ενταχθεί σε κάποια διαδικασία ρύθμισης οφειλών, προκειμένου να μπορέσουν να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους και να διασωθούν.

Σε διαφορετική περίπτωση οι επιχειρήσεις αυτές εκτίθενται στον κίνδυνο οριστικής διακοπής της λειτουργίας τους, με όλες τις δυσμενείς συνέπειες για την οικονομία και την απασχόληση καθότι θα απωλεσθεί το σύνολο των θέσεων εργασίας

Άρθρο 47 – Στρατηγική Επενδύσεων

Τα εδάφια που προβλέπουν πως τα περιουσιακά στοιχεία του ταμείου μπορούν να επενδυθούν και σε μη ρυθμιζόμενες αγορές να απαλειφθούν. Δεν είναι ορθολογικό οι μελλοντικές συντάξεις να επενδύονται σε προϊόντα με υψηλό επενδυτικό κίνδυνο.

Άρθρο 60 - Κρατική εγγύηση

Το κράτος εγγυάται ως μηνιαία επικουρική σύνταξη μόνο το πόσο που έχει συσσωρευτεί από τις καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές σε πραγματικές τιμές. Υπό αυτό το πρίσμα τι νόημα έχει η μεταρρύθμιση. Σε αυτή τη περίπτωση θα καταβάλει ίσες ή/και χαμηλότερες συντάξεις σε σχέση με το υφιστάμενο καθεστώς. Θεωρούμε ότι το Κράτος θα πρέπει να εγγυηθεί και ετήσια απόδοση τουλάχιστον 2% επί των καταβληθεισών εισφορών. Διαφορετικά ποιο το κίνητρο για κάποιον ασφαλισμένο να αναλάβει τον επενδυτικό κίνδυνο συν το κόστος μετάβασης και να ενταχτεί σε αυτό το καθεστώς ασφάλισης. Αυτό να μην ισχύει για εκείνους που δεν έχουν συμπληρώσει 15 έτη ασφάλισης και τους επιστρέφονται οι εισφορές, όπως και για τις εισφορές που καταβάλλονται εφάπαξ για την αναγνώριση χρόνου ασφάλισης.

Άρθρο 62 – Επιλογή επενδυτικού προγράμματος

Η επιλογή επενδυτικού προγράμματος που παρέχεται στους ασφαλισμένους του ταμείου δεν αποτελεί μια ορθολογική πρόβλεψη. Δεν είναι λογικό να ζητάμε από ανθρώπους που δεν έχουν καμία ειδίκευση ή έχουν παντελή αγνοία για επενδυτικά προϊόντα να επιλέγουν τον κίνδυνο που θα εκθέτουν την μελλοντική τους σύνταξη αναλαμβάνοντας μάλιστα και την πλήρη ευθύνη. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πολλοί ασφαλισμένοι να παραπλανηθούν και να επιλέγουν προγράμματα με μόνο κριτήριο τις υψηλές αποδόσεις κάτι που θα έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο για τη λειτουργία του ταμείου όσο και για τις τελικές συνταξιοδοτικές παροχές. Θεωρούμε πως δεν θα πρέπει να δίνεται η σχετική επιλογή στους ασφαλισμένους και τα επενδυτικά προγράμματα να είναι προκαθορισμένα.

Κοινωνικός έλεγχος

Δεν προβλέπεται κανένα όργανο κοινωνικού ελέγχου της λειτουργίας του ΤΕΚΑ. Θεωρούμε ότι θα πρέπει να προβλεφθεί Επιτροπή Κοινωνικού Ελέγχου της λειτουργίας του ταμείου με την συμμετοχή των κοινωνικών εταιρών. Το όργανο αυτό να συνεδριάζει δυο φορές το χρόνο ώστε να ενημερώνεται για την πορεία του ταμείου.