Χαρακτηρίστηκε ως «ο τελευταίος πολίτης της ΕΣΣΔ». Όταν η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε σε 15 ξεχωριστά κράτη το 1991, ο κοσμοναύτης Sergei Krikalev ενημερώθηκε ότι δεν μπορούσε να επιστρέψει στην πατρίδα του, επειδή η χώρα που είχε υποσχεθεί να τον φέρει πίσω, η Σοβιετική Ένωση, δεν υπήρχε πλέον.
Είναι 18 Μαίου του 1991 και ο 34χρονος, τότε, μηχανικός πτήσης ταξιδεύει στο διάστημα από το κοσμοδρόμιο Baikonur στο Καζακστάν, μαζί με τον ουκρανικής καταγωγής Anatoly Artsebarsky και την Helen Sharman, την πρώτη Βρετανίδα στο διάστημα. Οι τρεις τους έχουν προορισμό τον διαστημικό σταθμό Mir, τον πρόδρομο του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού.
Η αποστολή υποτίθεται ότι θα διαρκέσει πέντε μήνες και η εκπαίδευσή του Krikalev δεν τον έχει προετοιμάσει να παραμείνει στο διάστημα για περισσότερο από αυτό. Καθώς ο Mir περιστρέφεται γύρω από τη Γη, η Sharman επιστρέφει μετά από μόλις οκτώ ημέρες στο διάστημα, ενώ ο Krikalev και ο Artsebarsky παραμένουν στον διαστημικό σταθμό.
Και κάπου εκεί, θα συμβεί το Πραξικόπημα του Αυγούστου, το 1991. Η απόπειρα για πραξικόπημα στην ΕΣΣΔ αποτέλεσε μια προσπάθεια από μέλη της κυβέρνησης να αναλάβουν τον έλεγχο της χώρας από τον Σοβιετικό Πρόεδρο και Γενικό Γραμματέα, Mikhail Gorbachev. Οι ηγέτες του πραξικοπήματος ήταν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ), αντίθετοι με το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Gorbachev.
Ο Krikalev και ο Artsebarsky, προετοιμασμένοι για μια αποστολή πέντε μηνών, παρακολουθούν για μήνες καθώς η ΕΣΣΔ διασπάται σε 15 ξεχωριστά κράτη και τανκς φτάνουν στην Κόκκινη Πλατεία. Αν και το πραξικόπημα του Αυγούστου -με επικεφαλής κομμουνιστές που αντιτάχθηκαν στην Περεστρόϊκα («Ανασυγκρότηση») του προέδρου Gorbachev- διαλύθηκε σε λίγα 24ωρα, η εξουσία του Gorbachev και η ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης ήταν σε φθίνουσα πορεία.
Το Καζακστάν διακηρύσσει την κυριαρχία του και παίρνει τον έλεγχο του κοσμοδρομίου στο Baikonur. Οι Καζάκοι θα ζητήσουν ένα αστρονομικό τέλος για τη χρήση του και, καθώς η αξία του ρουβλιού συνεχίζει να πέφτει, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη η επιστροφή του Krikalev. Τον Οκτώβριο, με την αποστολή του να έχει ολοκληρωθεί, ο Artsebarsky επιστρέφει με τρεις Αυστριακούς. Κανένας δεν είχε την ικανότητα να αντικαταστήσει τον Krikalev - και οι Σοβιετικοί δεν έχουν ακόμα τα χρήματα.
Πάντως, όλα αυτά, όπως θα πει μετά ο Krikalev, «ήταν μια έκπληξη». «Δεν καταλαβαίναμε τι γινόταν. Όταν το συζητούσαμε, προσπαθούσαμε να καταλάβουμε πώς θα επηρεάσει τη διαστημική βιομηχανία». Και φυσικά, οι συνέπειες ήταν μεγάλες. Ο Krikalev ενημερώνεται συνεχώς πως θα χρειαστεί να μείνει στο διάστημα για λίγο ακόμα. «Λένε ότι είναι δύσκολο για μένα - δεν είναι πραγματικά καλό για την υγεία μου. Αλλά τώρα η χώρα βρίσκεται σε τέτοια δυσκολία, η ευκαιρία να εξοικονομηθούν χρήματα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητα», θα πει.
Οι συνέπειες του να παραμένει κάποιος για πολύ χρόνο στο διάστημα, είναι πολλές: μεταξύ άλλων, μυϊκή ατροφία, κίνδυνος καρκίνου, εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Στην πραγματικότητα, πάντως, θα μπορούσε να είχε φύγει. Υπήρχε μια κάψουλα επανεισόδου στον Mir, η οποία είχε σχεδιαστεί για τέτοιες περιπτώσεις. Αλλά ένα τέτοιο σενάριο θα σήμαινε το τέλος του Mir, αφού δεν θα απέμενε κανείς άλλον να τον φροντίσει. «Αναρωτιόμουν αν είχα τη δύναμη να επιβιώσω για να ολοκληρώσω το πρόγραμμα. Δεν ήμουν σίγουρος».
Άλλωστε, ο Salyut-7 είχε δείξει τι μπορεί να συμβεί όταν ένας διαστημικός σταθμός μείνει χωρίς προσωπικό. Ο Salyut-7, «εγκαταλελειμμένος», άρχισε να δυσλειτουργεί και να πέφτει εκτός ελέγχου το 1985, απειλώντας για μια ανεξέλεγκτη επανείσοδο που θα μπορούσε να βλάψει τους ανθρώπους στο έδαφος. Ένα πλήρωμα κοσμοναυτών μπόρεσε να τον θέσει υπό έλεγχο. Το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα γνώριζε τον ρόλο που είχε παίξει το ανθρώπινο στοιχείο στην αποτροπή της καταστροφής.
Στις 25 Δεκεμβρίου του 1991, ο Gorbachev παραιτείται και την επόμενη μέρα η Σοβιετική Ένωση καταρρέει. Ωστόσο, ο Krikalev παραμένει στο διάστημα, περιφερόμενος γύρω από τη Γη 16 φορές την ημέρα, αντιπροσωπεύοντας μια χώρα που δεν υπήρχε. Με το κοσμοδρόμιο του Baikonur και την περιοχή προσγείωσης να βρίσκονται στο ανεξάρτητο, πλέον, Καζακστάν, υπήρχε μεγάλη αβεβαιότητα για την τύχη της αποστολής.
Τελικά, τρεις μήνες αργότερα, ο Krikalev ενημερώνεται ότι θα αντικατασταθεί και ο κοσμοναύτης επιστρέφει στη Γη. Για να υπάρξει αυτή η εξέλιξη, η Γερμανία πλήρωσε 24 εκατομμύρια δολάρια έτσι ώστε να αγοράσει ένα «εισιτήριο» για τον Klaus-Dietrich Flade, τον αντικαταστάτη του. Ο τελευταίος «σοβιετικός» πολίτης θα προσγειωθεί κοντά στην πόλη Arkalyk, στο Καζακστάν, αδύναμος, χλωμός και ιδρωμένος, αλλά χαρούμενος για την επιστροφή του.
Ενώ ο Krikalev έλειπε, τα περίχωρα του Arkalykh, της πόλης όπου προσγειώθηκε, είχαν πάψει να είναι σοβιετικά και είχαν γίνει μέρος της ανεξάρτητης δημοκρατίας του Καζακστάν. Η πόλη όπου ζούσε δεν ονομαζόταν πλέον Λένινγκραντ - είχε μετονομαστεί σε Αγία Πετρούπολη. Θα χαρακτηριζόταν «Ήρωας της Ρωσίας» και δύο χρόνια αργότερα θα πήγαινε και σε άλλη διαστημική αποστολή. Αυτή τη φορά, θα γινόταν ο πρώτος Ρώσος κοσμοναύτης που θα ταξίδευε με διαστημικό λεωφορείο της NASA, ενώ μερικά χρόνια αργότερα θα βρισκόταν και στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Με 803 ημέρες, ο Krikalev βρίσκεται επί του παρόντος τρίτος στην κατάταξη των ανθρώπων που έχουν περάσει τον περισσότερο χρόνο στο διάστημα, ακριβώς κάτω από τον Ρώσο κοσμοναύτη Yuri Malenchenko, στη δεύτερη θέση, με 827 ημέρες, και τον Ρώσο κοσμοναύτη Gennady Padalka, ο οποίος κατέχει την πρώτη θέση με 878 ημέρες.
Σχόλια