Εμφιαλωμένα νερά: Οι 4 μεγάλοι παίκτες...και η «ακτινογραφία» της αγοράς

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Κλαδικής Μελέτης της ICAP CRIF, o κλάδος των εμφιαλωμένων νερών στην Ελλάδα περιλαμβάνει αφενός μεγάλο αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αφετέρου δε ορισμένες μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις, οι οποίες είτε ασχολούνται αποκλειστικά με την εμφιάλωση νερού, είτε δραστηριοποιούνται στους ευρύτερους κλάδους των ειδών διατροφής και ποτών.

Οι μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεις αξιοποιούν τα ήδη εγκατεστημένα και οργανωμένα δίκτυα πωλήσεων και διανομής των προϊόντων τους (όπως χυμοί και αναψυκτικά), επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας. Παράλληλα, ορισμένες επιχειρήσεις εμφιαλώνουν νερό και για λογαριασμό τρίτων (προϊόντα private label), οι οποίες δραστηριοποιούνται επίσης στους ευρύτερους κλάδους των τροφίμων και ποτών. Τέλος, ο αριθμός των εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου είναι πολύ μικρός, ενώ κατά βάση, οι πωλήσεις τους από τα εξεταζόμενα προϊόντα αφορούν μικρό ποσοστό στις συνολικές ετήσιες πωλήσεις τους.

Σημαντικές αλλαγές έχουν συντελεστεί με την πάροδο των χρόνων σε ό,τι αφορά στις συσκευασίες των εμφιαλωμένων νερών. Ειδικότερα, οι συσκευασίες PVC έχουν αντικατασταθεί από τις πιο ασφαλείς -και πλήρως ανακυκλώσιμες- συσκευασίες τύπου ΡΕΤ, ενώ έχει διευρυνθεί η χρήση γυάλινων φιαλών, κυρίως σε χώρους μαζικής εστίασης. Τέλος, τη διετία 2020-2021 κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα εμφιαλωμένα νερά σε χάρτινη συσκευασία. Οι αναφερόμενες χάρτινες συσκευασίες εναρμονίζονται με την ανάγκη για βιωσιμότητα και καινοτομία, ενώ ταυτόχρονα προστατεύουν το νερό από την ηλιακή ακτινοβολία και τον αέρα.

H Σταματίνα Παντελαίου, Διευθύντρια Οικονομικών & Κλαδικών Μελετών της ICAP CRIF επισημαίνει ότι η εγχώρια παραγωγή εμφιαλωμένων νερών παρουσίασε ανοδική πορεία την περίοδο 2016-2019, ενώ υπέστη μείωση το 2020, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19. Την ακόλουθη διετία 2021-2022, η εγχώρια παραγωγή επέστρεψε σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής, ξεπερνώντας οριακά, τα προ-πανδημίας επίπεδα.

Όσον αφορά τη διάρθρωση της συνολικής εγχώριας παραγωγής ανά κατηγορία προϊόντων το 2021, εκτιμάται ότι η κατηγορία των μεταλλικών εμφιαλωμένων νερών κάλυψε ποσοστό της τάξης του 71% επί της συνολικής παραγωγής, τα επιτραπέζια εμφιαλωμένα νερά απέσπασαν μερίδιο που κυμαίνεται σε 23% και η κατηγορία του ανθρακούχου νερού αποτελεί περίπου το 6% του συνολικού παραγόμενου όγκου.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ICAP CRIF, τo μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής εμφιαλωμένων νερών είναι συγκεντρωμένο σε μικρό αριθμό επιχειρήσεων, αφού 7 επιχειρήσεις υπολογίζεται ότι κάλυψαν το 80% περίπου επί της συνολικής παραγόμενης ποσότητας το 2021.

Όπως επισημαίνει η κα Παντελαίου, η εγχώρια φαινομενική κατανάλωση εμφιαλωμένων νερών παρουσίασε ανοδική πορεία την περίοδο 2017-2019 με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 5%. Η μεταβολή αυτή ήταν αποτέλεσμα της σταδιακής επανόδου της ελληνικής οικονομίας και της σημαντικής ενίσχυσης της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης.

Ωστόσο, η παγκόσμια υγειονομική κρίση που έπληξε και την Ελλάδα από τα μέσα Μαρτίου του 2020, ανέτρεψε την θετική πορεία των προηγούμενων ετών και οδήγησε στη μείωση της ζήτησης για εμφιαλωμένα νερά και κατά συνέπεια, της εγχώριας κατανάλωσής τους. Ειδικότερα, η μειωμένη ζήτηση από τους κλάδους που αφενός τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας αρκετούς μήνες του έτους και αφετέρου λειτούργησαν με περιοριστικά μέτρα τους υπόλοιπους (ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.λπ.), σε συνδυασμό με τον περιορισμό των μετακινήσεων (μείωση αυθόρμητων αγορών) και τη σημαντική πτώση των τουριστικών αφίξεων, ήταν οι σπουδαιότεροι λόγοι για την αρνητική πορεία της εξεταζόμενης αγοράς το εν λόγω έτος.

Η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων το ακόλουθο έτος (2021) και η επιστροφή -σε μεγάλο βαθμό- των καταναλωτών σε ρυθμούς κανονικότητας, είχαν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της εικόνας της αγοράς εμφιαλωμένων νερών. Συγχρόνως, καταλυτικό ρόλο στην ενίσχυση της εγχώριας κατανάλωσης είχε και η αύξηση της τουριστικής κίνησης, με τις αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό να διπλασιάζονται το 2021 έναντι του 2020. Συνοπτικά, η συνολική κατανάλωση εμφιαλωμένων νερών στη χώρα μας εκτιμάται ότι σημείωσε άνοδο της τάξης του 8% το 2021 έναντι του 2020.

Επισημαίνεται ότι, εν γένει, τόσο ο βαθμός της εισαγωγικής διείσδυσης όσο και της εξαγωγικής επίδοσης του κλάδου παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, αφενός διότι η εγχώρια κατανάλωση καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα ελληνικά προϊόντα, αφετέρου δε επειδή το εμφιαλωμένο νερό αποτελεί «βαρύ» φορτίο, μεγάλου όγκου με σχετικά χαμηλή τιμή πώλησης. Το γεγονός αυτό, σε μεταλλικό 71% επιτραπέζιο 23% ανθρακούχο 6% 3 συνδυασμό και με τα υψηλά μεταφορικά έξοδα λειτουργεί αποθαρρυντικά για αρκετές εταιρείες του κλάδου προκειμένου να αναπτύξουν εξαγωγική δραστηριότητα.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Αναστασία Κυριακίδη, Consultant της Διεύθυνσης Οικονομικών - Κλαδικών Μελετών της ICAP CRIF, η οποία επιμελήθηκε την εν λόγω μελέτη, μεγάλη πρόκληση για τον κλάδο των εμφιαλωμένων νερών το 2022 αποτέλεσαν οι έντονες πληθωριστικές πιέσεις στις τιμές ενέργειας και πρώτων υλών, οι οποίες οδήγησαν σε αξιόλογη αύξηση του κόστους παραγωγής και, κατά συνέπεια, του τελικού προϊόντος.

Μάλιστα, όπως προέκυψε από την πρωτογενή έρευνα στις επιχειρήσεις του κλάδου, η επιβάρυνση στα κόστη υλικών συσκευασίας, μεταφοράς και ενέργειας τριπλασιάστηκε, οδηγώντας τις εταιρείες του κλάδου σε ανατιμήσεις των προϊόντων τους.

Παρ’ όλα αυτά, με βάση τις εκτιμήσεις της ICAP CRIF, η συνολική εγχώρια αγορά εκτιμάται ότι παρουσίασε άνοδο το 2022, με ρυθμό της τάξης του 5%.

Όπως επισημαίνει η Ελένη Δεμερτζή, Senior Manager της Διεύθυνσης Οικονομικών & Κλαδικών Μελετών της ICAP CRIF, ο βαθμός συγκέντρωσης των τεσσάρων εμπορικών σημάτων ΖΑΓΟΡΙ, Βίκος, AVRA και Κορπή, τα οποία αποσπούν τα μεγαλύτερα μερίδια αγοράς, είναι υψηλός και εκτιμάται ότι κυμαίνεται στο 55-60% επί της συνολικής εγχώριας κατανάλωσης εμφιαλωμένων νερών το 2021, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η παρουσία των προϊόντων private label στην εξεταζόμενη αγορά.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι ο εξεταζόμενος κλάδος παρουσιάζει έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον, καθώς αρκετές επιχειρήσεις έχουν προβεί τα τελευταία έτη στο σχεδιασμό και την υλοποίηση αξιόλογων επενδυτικών πλάνων.

Πιο συγκεκριμένα, οι εν λόγω επενδυτικές κινήσεις αφορούν τη λειτουργία νέων γραμμών παραγωγής σε υφιστάμενες αλλά και καινούριες εγκαταστάσεις, την προσθήκη νέων παραγωγικών γραμμών συσκευασίας, τη δημιουργία νέων κέντρων αποθήκευσης και παροχής υπηρεσιών logistics κ.ά.

Τα εμφιαλωμένα νερά διατίθενται στους τελικούς καταναλωτές είτε μέσω της ζεστής είτε μέσω της κρύας αγοράς. Όσον αφορά τη ζεστή αγορά, αυτή περιλαμβάνει τα super markets και όλα τα καταστήματα μικρής λιανικής πώλησης (όπως mini markets και μικρά παντοπωλεία, περίπτερα), ενώ στην κρύα αγορά συγκαταλέγονται τα ξενοδοχεία και οι χώροι μαζικής εστίασης (εστιατόρια, καφετέριες κ.λπ.). Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ICAP CRIF, το μεγαλύτερο μέρος επί της συνολικής κατανάλωσης εμφιαλωμένων νερών απορροφήθηκε μέσω της ζεστής αγοράς, το 2021.

Όσον αφορά τα υλικά συσκευασίας, εκτιμάται ότι στο σύνολο της αγοράς (ζεστή και κρύα) το 92%-94% της κατανάλωσης αποσπούν τα προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, ενώ το εναπομείναν ποσοστό καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα νερά σε γυάλινη συσκευασία. Μάλιστα, στα super markets η πλαστική συσκευασία αγγίζει το σύνολο σχεδόν της κατανάλωσης. Οι χάρτινες συσκευασίες, όπως επίσης και συσκευασίες can (κυρίως για ανθρακούχο νερό), που έχουν ενταχθεί στην εγχώρια αγορά των εμφιαλωμένων νερών τα τελευταία έτη, βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και τα ποσοστά που αποσπούν στη συνολική κατανάλωση είναι πολύ μικρά.

Στο πλαίσιο της μελέτης έγινε χρηματοοικονομική ανάλυση των επιχειρήσεων του κλάδου βάσει επιλεγμένων αριθμοδεικτών. Επίσης, συντάχθηκε ομαδοποιημένος ισολογισμός, βάσει αντιπροσωπευτικού δείγματος 19 επιχειρήσεων του κλάδου, για την πενταετία 2016-2020.

Από την ανάλυση του ισολογισμού προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των εταιρειών του δείγματος παρουσίασε ανοδική πορεία καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου 2016-2020, με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 9,5% και το τελευταίο έτος 2020 διαμορφώθηκε σε €452,4 εκατ. Ανάλογη πορεία σημείωσαν τα ίδια κεφάλαια την εξεταζόμενη περίοδο και διαμορφώθηκαν περίπου στα €278,6 εκατ. το 2020, καταγράφοντας σωρευτική άνοδο 52,1% έναντι του 2016.

Οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών του δείγματος παρουσίασαν αυξητική τάση τα έτη 2017-2019 με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής της τάξης του 9%, ενώ το 2020 σημείωσαν πτώση 8% έναντι του προηγούμενου έτους και διαμορφώθηκαν σε €273,7 εκατ. Ανοδική πορεία ακολούθησαν τα συνολικά μικτά κέρδη των επιχειρήσεων του δείγματος καθ’ όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου, καταγράφοντας σωρευτική αύξηση της τάξης του 26,5% το 2020 σε σχέση με το 2016. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι παρά τη μείωση του κύκλου εργασιών που επήλθε το 2020 (-8% 2020/19), οι εταιρείες εμφιάλωσης νερού κατόρθωσαν να αυξήσουν -οριακά- τα μικτά τους κέρδη (+0,3% 2020/19), τα οποία διαμορφώθηκαν σε €121,5 εκατ., ενισχύοντας κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες το περιθώριο μικτού κέρδους το 2020 σε σχέση με το 2019.

Άνοδο εμφάνισαν και τα λειτουργικά αποτελέσματα του συνόλου των εταιρειών κατά τη διετία 2019-2020, διαμορφούμενα σε €32,1 εκατ. το τελευταίο έτος (+6,5% 2020/19). Όσον αφορά το τελικό καθαρό αποτέλεσμα του συνόλου των επιχειρήσεων του δείγματος, αυτό παρουσίασε άνοδο το 2020 και ανήλθε σε €31,5 εκατ. (+6,6% σε σχέση με το 2019). Μικρή άνοδο της τάξης του 2% εμφάνισαν τα κέρδη EBITDA το 2020, τα οποία ανήλθαν σε €49,3 εκατ., ύστερα από την αξιόλογη αύξηση που κατεγράφη το 2019 (+19,6% το 2019 έναντι του 2018). Τέλος, το 2020 από τις 19 εταιρείες του δείγματος, 15 ήταν κερδοφόρες, έναντι 13 κερδοφόρων εταιρειών το 2019