ΕΕΣ: Μη ισότιμοι οι όροι ανταγωνισμού για τους αξιόπιστους εμπόρους των τελωνείων της ΕΕ

Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι οι χώρες της ΕΕ δεν χορηγούν στους εμπόρους αυτούς όλα τα προβλεπόμενα οφέλη ή, και αν το κάνουν, η αντιμετώπιση δεν είναι ομοιόμορφη, ενώ η ιδιότητα του αλλοδαπού αξιόπιστου εμπόρου σπάνια αναγνωρίζεται.

Για την απλούστευση των τελωνειακών διαδικασιών προς όφελος των αξιόπιστων εμπόρων, η ΕΕ δημιούργησε το πρόγραμμα των εγκεκριμένων οικονομικών φορέων (AEO). Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) διαπίστωσε ότι, αν και το πρόγραμμα καθαυτό είναι άρτιο, έχει ορισμένες αδυναμίες και κενά. Ο θεματοφύλακας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ασκεί κριτική στις χώρες της ΕΕ για την άνιση μεταχείριση των αξιόπιστων εμπόρων. Αυτό σημαίνει ότι, παρά την ενιαία αγορά, δεν υπάρχουν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τους αξιόπιστους εμπόρους που είναι καταχωρισμένοι ως τέτοιοι στις διάφορες χώρες της ΕΕ. Η κατάσταση αυτή όχι μόνο αυξάνει τους επιχειρησιακούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους που απειλούν τις τελωνειακές πράξεις και τον προϋπολογισμό της ΕΕ, αλλά και αναιρεί τον βασικό στόχο του προγράμματος.

Το πρόγραμμα AEO προβλέπει την ελάφρυνση των τελωνειακών διατυπώσεων για όσους εμπόρους τηρούν με συνέπεια την τελωνειακή και τη φορολογική νομοθεσία. Σε αντάλλαγμα, οι έμποροι αυτοί τυγχάνουν προτιμησιακής τελωνειακής μεταχείρισης. Για παράδειγμα, υποβάλλονται σε ταχύτερους ελέγχους, που μπορούν να τους ανακοινώνονται εκ των προτέρων και να διεξάγονται σε τόπο της επιλογής τους. Με αυτό τον τρόπο, το πρόγραμμα περιορίζει τη γραφειοκρατία, καταργεί τους περιττούς ελέγχους και προστατεύει τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς επιτρέπει στις τελωνειακές αρχές να επικεντρώνονται στον έλεγχο εμπόρων με υψηλότερο προφίλ κινδύνου.

«Κάθε δευτερόλεπτο που περνά, από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ διέρχονται εμπορεύματα αξίας περί τα 241 000 ευρώ», δήλωσε η Ildikó Gáll-Pelcz, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση. «Το πρόγραμμα AEO αποτελεί τη σφραγίδα εμπιστοσύνης των τελωνείων της ΕΕ προς τους αξιόπιστους εμπόρους και για τον λόγο αυτό η διαχείρισή του πρέπει να βελτιωθεί. Καλό θα ήταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη τις συστάσεις μας στην αναθεώρηση του τελωνειακού κώδικα της ΕΕ που θα προτείνει σύντομα.»

Στο τέλος του 2022, στην ΕΕ υπήρχαν 18 210 εγκεκριμένοι οικονομικοί φορείς, σε σύγκριση με τους 512 του 2008, όταν πρωτοεφαρμόστηκε το πρόγραμμα. Το ΕΕΣ υπογραμμίζει ότι όσο περισσότεροι οι αξιόπιστοι έμποροι που μετέχουν στο πρόγραμμα τόσο μεγαλύτερες η ασφάλεια και η προστασία για το σύνολο της ενωσιακής εφοδιαστικής αλυσίδας. Επίσης, η αύξηση του αριθμού αυτών των εμπόρων προάγει το νόμιμο εμπόριο. Αυτό, με τη σειρά του, έχει ευνοϊκές συνέπειες στην οικονομία και στον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς οι έμποροι αυτοί διαπράττουν σημαντικά λιγότερες παραβάσεις. Από την άλλη, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι οι επιδόσεις του προγράμματος δεν μετρώνται επαρκώς, δεδομένου ότι το τρέχον σύστημα αναφοράς στοιχείων είναι προαιρετικό, μη επαληθεύσιμο και ελλιπές.

Το ΕΕΣ τονίζει τη σημασία της ίσης μεταχείρισης, η οποία ενθαρρύνει κατ’ αρχήν τους εμπόρους να υποβάλλουν αίτηση για συμμετοχή στο πρόγραμμα. Τα οφέλη που μπορούν να χορηγηθούν στους αξιόπιστους εμπόρους διαφέρουν σημαντικά από το ένα κράτος μέλος της ΕΕ στο άλλο. Ορισμένες χώρες χορηγούν οφέλη μόνο σε εκείνους που έχουν συγκεκριμένους ρόλους στην εφοδιαστική αλυσίδα. Επιπλέον, AEO που εκτελούν τελωνειακές πράξεις σε άλλα κράτη μέλη τυγχάνουν δυσμενούς μεταχείρισης σε σύγκριση με τους ημεδαπούς. Και αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα: οι τελωνειακές αρχές δεν παρακολουθούν ικανοποιητικά την επιχειρηματική κατάσταση των αξιόπιστων εμπόρων σε άλλες χώρες της ΕΕ. Η επαναξιολόγηση, μια διαδικασία που πρέπει να εφαρμόζεται από τις τελωνειακές αρχές όταν επέρχονται αλλαγές στη νομοθεσία ή στο καθεστώς ΑΕΟ, δεν διεξάγεται πάντοτε εμπρόθεσμα. Ορισμένοι έμποροι διατηρούσαν την ιδιότητά τους ως ΑΕΟ χωρίς να υποβάλλονται σε έλεγχο.

Η Επιτροπή δεν παρακολουθεί επαρκώς αν τα κράτη μέλη χορηγούν στους αξιόπιστους εμπόρους τα οφέλη που αυτοί δικαιούνται. Μάλιστα, το εκτελεστικό θεσμικό όργανο της ΕΕ δεν διασφαλίζει απόλυτα την τήρηση της τελωνειακής νομοθεσίας σε όλα τα κράτη μέλη. Πέραν αυτού, η Επιτροπή δεν ελέγχει συστηματικά τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη εφαρμόζουν στην πράξη τις συμφωνίες αμοιβαίας αναγνώρισης που η ΕΕ έχει συνάψει με τρίτες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το πρόγραμμα ΑΕΟ εφαρμόζεται από το 2008 και είναι ανοικτό σε όλους τους εμπόρους που είναι εγκατεστημένοι στην τελωνειακή επικράτεια της ΕΕ. Προκειμένου να αναγνωριστεί ως AEO, ένας έμπορος πρέπει να αξιολογηθεί διεξοδικά από τις εθνικές τελωνειακές αρχές. Στο τέλος του 2022, η Γερμανία ήταν η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό ΑΕΟ (7 127) και ακολουθούσαν η Γαλλία (1 879) και η Ιταλία (1 715). Η ιδιότητα AEO, άπαξ και χορηγηθεί, πρέπει να αναγνωριστεί από όλα τα κράτη μέλη. Οι έμποροι αυτοί έχουν μεγάλη βαρύτητα για το ενωσιακό εμπόριο: το 2020, οι AEO εμπλέκονταν στο 74 % των συνολικών εισαγωγών και στο 83 % των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ. Είναι η πρώτη φορά που το ΕΕΣ προέβη σε πλήρη έλεγχο του προγράμματος, εξετάζοντας τη δραστηριότητα της Επιτροπής και πέντε κρατών μελών (Βουλγαρίας, Δανίας, Ιρλανδίας, Κάτω Χωρών και Ισπανίας). Σε προηγούμενους ελέγχους του με αντικείμενο τις ενωσιακές τελωνειακές διαδικασίες εισαγωγής και το ηλεκτρονικό εμπόριο, το ΕΕΣ είχε επίσης αναδείξει τομείς κινδύνου που συνδέονταν με την έννοια των AEO.

Η ειδική έκθεση 13/2023 του ΕΕΣ, με τίτλο «Εγκεκριμένοι οικονομικοί φορείς – Άρτιο τελωνειακό πρόγραμμα με αναξιοποίητο δυναμικό και ανομοιόμορφη εφαρμογή», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπό του (eca.europa.eu).