Βελτίωση της λειτουργίας της αναπτυξιακής βοήθειας του ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη ζητούν οι Ευρωπαίοι Ελεγκτές

Με προϋπολογισμό 79,5 δισ. ευρώ μεταξύ 2021 και 2027, ο νέος Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – Παγκόσμια Ευρώπη (ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη) αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 70 % των ποσών που δαπανά η ΕΕ για την εξωτερική δράση. Παρόλο που ο σχεδιασμός των γεωγραφικών προγραμμάτων ήταν διεξοδικός και τα ίδια τα προγράμματα ανταποκρίνονταν σε ποικίλες ανάγκες των χωρών-εταίρων και προτεραιότητες της ΕΕ, το ΕΕΣ τονίζει ότι η ευρύτητα του πεδίου που καλύπτουν μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά για τον αντίκτυπό τους.

Η διαδικασία προγραμματισμού του ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη συνίσταται στην κατάρτιση και την έγκριση εθνικών, περιφερειακών και θεματικών πολυετών ενδεικτικών προγραμμάτων (ΠΕΠ) για τις χώρες της γειτονίας και τις χώρες εκτός της ευρωπαϊκής γειτονίας. Έως τον Δεκέμβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εγκρίνει ΠΕΠ για 102 χώρες-εταίρους και πέντε περιφέρειες (υποσαχάρια Αφρική, Νότια Γειτονία, Ανατολική Γειτονία, Ασία/Ειρηνικός και Αμερική και Καραϊβική), τέσσερα θεματικά προγράμματα και ένα ΠΕΠ για το πρόγραμμα Erasmus+.

«Καθώς ο ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη είναι το μέσο που θα δώσει σάρκα και οστά στο μεγαλύτερο μέρος της αναπτυξιακής βοήθειας και της εξωτερικής συνεργασίας τα επόμενα χρόνια, ο σωστός προγραμματισμός του είναι καθοριστικός για την αποτελεσματική εφαρμογή και τον αντίκτυπό του», δήλωσε ο Hannu Takkula, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο.

«Όμως, από τα ευρήματά μας προκύπτει ότι χρειάζονται ακόμη αρκετές προσπάθειες στον τομέα αυτό: τα εθνικά χρηματοδοτικά κονδύλια δεν υπολογίζονται με ακρίβεια, ενώ τα προγράμματα δεν διαθέτουν κοινούς δείκτες για τη μέτρηση της προόδου.»

Στο παρελθόν, η εξωτερική δράση της ΕΕ υλοποιούνταν με τη βοήθεια διάφορων εργαλείων. Η συγχώνευσή τους σε ένα και μοναδικό μέσο, τον ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη, αναμενόταν να εξασφαλίσει μεγαλύτερη συνοχή, να απλουστεύσει τις διαδικασίες και να βελτιώσει τη διαφάνεια των δαπανών. Στην πράξη, ωστόσο, για τον καθορισμό της χρηματοδότησης εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται διαφορετικές μεθοδολογίες, ποσοτικές για ορισμένες χώρες ή ποιοτικές για κάποιες άλλες. Σύμφωνα με το ΕΕΣ, αυτό δεν εξυπηρετεί την επιδίωξη μεγαλύτερης διαφάνειας, συνοχής, συγκρισιμότητας και διεξοδικότητας όσον αφορά την κατανομή των κονδυλίων που διαθέτει η ΕΕ για την εξωτερική δράση.

Οι αναλύσεις της κατάστασης που επικρατούσε στις χώρες εταίρους και των αναγκών τους – οι οποίες συζητήθηκαν με διάφορους ενδιαφερόμενους, από τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων των χωρών-εταίρων και των κρατών μελών μέχρι τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα – ήταν εμπεριστατωμένες και κάλυπταν τα σημαντικότερα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Το ΕΕΣ παραδέχεται ότι οι επιλεγμένοι τομείς προτεραιότητας ήταν ευρείς, γεγονός που εξασφαλίζει ευελιξία, αναγκαία για την προσαρμογή σε απρόβλεπτα γεγονότα. Ωστόσο, αυτή η ευρύτητα του πεδίου αναφοράς μπορεί επίσης να λειτουργήσει αρνητικά για την εστίαση της χρηματοδότησης της ΕΕ και να υπονομεύσει τα αποτελέσματά της. Παράλληλα, τα ΠΕΠ, που εγκρίθηκαν αργότερα, επίσης δεν εξασφάλιζαν ότι οι επιλεγμένοι τομείς παρέμβασης ήταν εκείνοι στους οποίους η χρηματοδότηση της ΕΕ θα μπορούσε να επιτύχει αξιόλογο αντίκτυπο.

Τέλος, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι το πλαίσιο παρακολούθησης δεν θα καταστήσει απαραίτητα δυνατή τη μέτρηση των πραγματικών επιτευγμάτων. Οι περισσότεροι από τους περίπου

700 δείκτες του δείγματος ήταν ειδικοί, ενώ η ασυνεπής εφαρμογή των κοινών δεικτών της ΕΕ δεν διευκολύνει τη μέτρηση των επιδόσεων. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο καθώς το ΕΕΣ δεν εντόπισε ούτε τεκμήρια που να θεμελιώνουν τις τιμές βάσης και τις τιμές-στόχο. Περισσότεροι από 1 στους 5 δείκτες του δείγματος είτε δεν διέθεταν τιμή βάσης είτε αυτή δεν ήταν σαφής, ενώ 1 στους 4 δεν διέθετε τιμή-στόχο ή αυτή ήταν ασαφής. Δεδομένης της κατάστασης αυτής, το συμπέρασμα του ΕΕΣ είναι ότι ο βαθμός φιλοδοξίας του μηχανισμού μόλις και μετά βίας μπορεί να εκτιμηθεί.

Σημειώνεται ότι ο ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2021 με αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2021. Είναι το αποτέλεσμα συγχώνευσης σειράς μέσων που χρησιμοποιήθηκαν για την υλοποίηση της εξωτερικής δράσης από το 2014 έως το 2020, ορισμένα από τα οποία δεν περιλαμβάνονταν στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Μολονότι τα χρηματοδοτικά προγράμματα καλύπτουν μία επταετία (2021-2027), χρηματοδότηση από την ΕΕ διατέθηκε μόνο για την πρώτη τετραετία: η υπόλοιπη θα διανεμηθεί αφού γίνει ενδιάμεση επανεξέταση.

Ο ΜΓΑΔΣ-Παγκόσμια Ευρώπη αποτελείται από τρεις πυλώνες:

• έναν γεωγραφικό πυλώνα (60.388 εκατομμύρια ευρώ) για τη συνεργασία της ΕΕ με τις ακόλουθες τέσσερις περιφέρειες: υποσαχάρια Αφρική (τουλάχιστον 29.181 εκατομμύρια ευρώ), Γειτονία (τουλάχιστον 19.323 εκατομμύρια ευρώ), Ασία και Ειρηνικός (8 489 εκατομμύρια ευρώ) και Αμερική και Καραϊβική (3.395 εκατομμύρια ευρώ)·
• έναν θεματικό πυλώνα (6.358 εκατομμύρια ευρώ) που συμπληρώνει τον γεωγραφικό παρέχοντας στήριξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, την ειρήνη, τη σταθερότητα και την πρόληψη των συγκρούσεων, καθώς και τις παγκόσμιες προκλήσεις·
• έναν εκτός προγραμματισμού πυλώνα ταχείας αντίδρασης (3.182 εκατομμύρια ευρώ), που αποσκοπεί στην ταχεία αντιμετώπιση κρίσεων.

Επιπλέον, προβλέπεται αποθεματικό αναδυόμενων προκλήσεων και προτεραιοτήτων (9.534 εκατομμύρια ευρώ), το οποίο καλύπτει απρόβλεπτες ανάγκες και προτεραιότητες.