Εθνική Πινακοθήκη: Οι νέες εκθέσεις και η δωρεά του Ιδρύματος Hans Arp

Η Εθνική Πινακοθήκη εντάσσεται στο "Arp Network"

Μεταξύ άλλων ανακοίνωσε ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2025 θα εγκαινιαστεί η νέα παρουσίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο, η οποία θα εστιάσει στην εξέλιξη της μεταπολεμικής ελληνικής τέχνης κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα διερευνώντας τις σχέσεις του σώματος με το χώρο και την κοινωνία.

Αλλά και την συμπερίληψη της της Εθνικής Πινακοθήκης στο Arp Network, ουσιαστικά δηλαδή τη δωρεά του Ιδρύματος Hans Arp, 21 προπλασμάτων, εμπλουτίζοντας τους θησαυρούς της και πιστοποιώντας ευρύτερα τις ενεργές συνέργειες καθώς και το κύρος της Πινακοθήκης στο διεθνές περιβάλλον.

Ο Γαλλο-Γερμανός Hans (Jean) Arp (1886-1966) υπήρξε γλύπτης, καινοτόμος του κολάζ και του αναγλύφου αλλά και ιδρυτικό μέλος του κινήματος Dada στη Ζυρίχη. Ασχολήθηκε με την έννοια του τυχαίου, τα περίφημα «σκισμένα χαρτιά»-papiers déchirés- αλλά και τα γλυπτά, πλασμένα στον γύψο.

Η συγκεκριμένη τεχνοτροπία του είναι γνωστή με τον όρο «οργανική αφαίρεση» και βασίζεται στην ιδέα της παραγωγής τέχνης, όπως ένα φυτό παράγει έναν καρπό. Εμπνεύστηκε από τις πρωτογενείς αρχές και διαδικασίες που διέπουν τον φυσικό κόσμο, την γέννηση, την ανάπτυξη και τη μεταμόρφωση χρησιμοποιώντας γύψινα αντίτυπα που παραδοσιακά αποτελούν ένα στάδιο ενδιάμεσο ανάμεσα στο πρόπλασμα, που συνήθως πλάθεται σε πηλό, και την τελική χύτευση στον μπρούντζο ή τη λάξευση σε πέτρα ή μάρμαρο.

Hans (Jean) Arp (Στρασβούργο, 1886 - Βασιλεία, 1966) Φυτικός κορμός, 1962-1982 (σύλληψη: 1959)

Επιστρέφοντας σε αυτά τα γύψινα προπλάσματα ξανά και ξανά, τα επεξεργαζόταν συνεχώς για χρόνια και είχε αποφασίσει ότι ήθελε να ανήκουν αποκλειστικά σε μουσεία. Η δεύτερη σύζυγός του, Marguerite Hagenbach-Arp, ακολούθησε μετά τον θάνατό του τις οδηγίες του και δώρισε πλήθος γύψινων προπλασμάτων σε σημαντικά μουσεία, όπως τα Solomon R. Guggenheim και Hamburger Kunsthalle και Kröller-Müller, ενώ αργότερα το γερμανικό Ίδρυμα Arp ανέλαβε να συνεχίσει αυτή την παράδοση, μέσω της δωρεάς των περισσότερων από τα 300 περίπου γύψινα προπλάσματα της κατοχής του σε σημαντικά διεθνή μουσεία, που θα τα μοιράζονταν με ίσους όρους, συγκεκριμένα με κλήρωση.

Μεταξύ Μουσείων όπως τα Harvard Art Museums (Κέιμπριτζ, Μασαχουσέτη), National Gallery of Victoria (Μελβούρνη, Αυστραλία) και The Albertina Museum (Βιέννη, Αυστρία), συμπεριλήφθηκε και η Εθνική Πινακοθήκη στους λήπτες της δωρεάς αποκτώντας 21 γύψινα γλυπτά που την τοποθετούν στο διεθνές δίκτυο των μουσείων (The Arp Network) με σκοπό να συνεργαστεί για την προστασία και τη διεθνή προώθηση του έργου του Hans Arp και της Sophie Taeuber-Arp.

Οι εκθέσεις της ΕΠΜΑΣ για την επόμενη χρονιά

Francisco Goya, Los Caprichos - Μόνιμη Συλλογή

Ογδόντα χαρακτικά, οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα, που χρονολογούνται από το 1797-98, θα παρουσιαστούν σε μια πολύ σημαντική έκθεση και θα συνοδεύονται από φωτογραφίες των προπαρασκευαστικών σχεδίων.

Είναι η πρώτη χαρακτική σειρά του Goya και η μόνη που δημοσιοποιήθηκε όταν ο καλλιτέχνης ήταν εν ζωή. Η σειρά που έχει στην κατοχή της η Εθνική Πινακοθήκη είναι εκτυπωμένη το 1803 και αγοράστηκε το 1962 και φέρει τον τίτλο Los Caprichos.

Ο Goya αντλεί τα θέματά του από την ίδια τη ζωή της εποχής του στηλιτεύοντας τη ματαιοδοξία και τις υποκριτικές ανθρώπινες σχέσεις, την πορνεία, τη μιζέρια και την αμορφωσιά των ανθρώπων που ζουν σε έναν κόσμο βυθισμένο στις δεισιδαιμονίες και τις μαγικές πρακτικές.

Η εμβύθιση στα σκοτάδια του ανθρώπινου ψυχισμού χρησιμοποιεί συχνά ως μορφολογικό εργαλείο την παραμόρφωση, την αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου με έντονους και αποκρουστικούς μορφασμού– πρόσωπα και σώματα που λειτουργούν ως αποτυπώσεις ψυχικών διαστρεβλώσεων και παθών.

Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025

Επιμέλεια : Κατερίνα Ταβαντζή

Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος

Ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική Τέχνη Αξιοποιώντας τη θεατρικότητα της καρναβαλικής παράδοσης και της Commedia dell’ Arte, ο Goya συνθέτει ένα καινοφανές σύμπαν στο οποίο κυριαρχεί η αμφισημία και η υβριδικότητα, η διαρκής αιώρηση ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο, αίσθηση που οφείλεται στην αριστοτεχνική συναρμογή δημοφιλών, καθημερινών θεμάτων με παράταιρες, απειλητικές, αποκρουστικές ή και δυσερμήνευτες μορφές οι οποίες παραδόξως μας έλκουν αντί να μας απωθούν, ίσως διότι σ’ αυτές αναγνωρίζουμε διαισθητικά κάτι βαθιά δικό μας.

Με κινητήριο μοχλό τις σειρές των χαρακτικών έργων του Goya στην Εθνική Πινακοθήκη παρουσιάζεται παράλληλα με την έκθεση των 80 χαρακτικών της σειράς Los Caprichos, ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη με τίτλο Η Σαγήνη του Αλλόκοτου.

Στην ομαδική έκθεση περιλαμβάνονται έργα δέκα καλλιτεχνών που από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο και συμπεριλαμβάνει εικαστικές δημιουργίες που υλοποιούνται με ποικίλα μέσα (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδιο, animation, performance), αξιοποιεί το απόθεμα των συλλογών της ΕΠΜΑΣ.

Καλλιτέχνες: Άγγελος Αντωνόπουλος, Γιάννης Γαΐτης, Σίλεια Δασκοπούλου, Μαριάννα Ιγνατάκη, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Τάσος Μαντζαβίνος, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Άγγελος Παπαδημητρίου, Φίλιππος Τσιτσόπουλος. Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025 Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα

Παναγιώτης Τέτσης - Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων « Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»

Αναδρομική έκθεση

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Παναγιώτη Τέτση, παρουσιάζεται μια μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στο έργο του.

Ο Π. Τέτσης, ζωγράφος, χαράκτης, δάσκαλος, ακαδημαϊκός, ο οποίος είχε διατελέσει και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης με το έργο και τη διδασκαλία του διαμόρφωσε την Ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική.

Η ζωγραφική του Τέτση, σύγχρονη και δημιουργική, απλώθηκε πολύ πιο πέρα από τα στενά όρια της εντοπιότητας και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα από τα πλέον αυθεντικά δείγματα της ελληνικής τέχνης των ζωγράφων της μεταπολεμικής γενιάς.

Φανατικός οπαδός της ζωγραφικής του φωτός και λάτρης του χρώματος, ο Τέτσης μας έδειξε με το έργο του τι σημαίνει γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία, εμπνευσμένη από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του τόπου. Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 110 ζωγραφικά έργα και 50 χαρακτικά που προέρχονται από τις δωρεές του Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, από ιδιωτικές συλλογές καθώς και από συλλογές οργανισμών.

Διάρκεια: Απρίλιος – Σεπτέμβριος 2025

Επιμέλεια: Έφη Αγαθονίκου

Η ΦΑΡΜΑ - Εθνική Γλυπτοθήκη, Μόνιμη Συλλογή

Στη συλλογή Γλυπτικής της Εθνικής Πινακοθήκης συνθέσεις καλλιτεχνών, όπως ο Πολύγνωτος Βαγής, ο Θανάσης Απάρτης, η Μπέλλα Ραφτοπούλου, ο Χρήστος Καπράλος, ο Ευριπίδης Βαβούρης, ο Αντώνης Καραχάλιος, ο Κώστας Καραχάλιος, η Ναταλία Μελά, ο Γιάννης Αντωνιάδης και ο Νικόλας Δογούλης δίνουν μια αρκετά αντιπροσωπευτική εικόνα της ζωοπλαστικής πλευράς της δημιουργίας τους, που τους απασχόλησε σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση.

Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940 και φτάνοντας έως και τη δεκαετία του 1970, ζώα και πουλιά θα συνθέσουν μια πρωτότυπη παρουσίαση. Φιγούρες οικείες και άλλες λιγότερο γνωστές, σε χαρακτηριστικές στάσεις, ρεαλιστικά πλασμένες ή αφαιρετικές, θα συναντήσουν την πανίδα και θα συνομιλήσουν με τους μικρούς και τους μεγάλους φίλους του πάρκου.

Έναρξη: Άνοιξη 2025

Επιμέλεια: Τώνια Γιαννουδάκη

Φύση, Πόλη, Σύμπαν -Έργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus - Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης - Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων

« Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»

Η έκθεση Φύση, Πόλη, Σύμπαν. Έργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus - Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης έχει επετειακό χαρακτήρα καθώς πραγματοποιείται 30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση της συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα που εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη τον Δεκέμβριο του 1995 σε επιμέλεια της Άννας Καφέτση.

Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη θα παρουσιάσει τη συλλογή μέσα από τη νέα οπτική των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Οι αλματώδεις μετακινήσεις από τον κανόνα στο πείραμα και από τη σύμβαση στην ουτοπία προσδιόρισαν τη σχέση της τέχνης με τη ζωή, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή στον κατασκευασμένο χώρο (Πόλη), στον οργανικό χώρο (Φύση) και στον ανεξερεύνητο χώρο (Σύμπαν). Παράλληλα θα διερευνήσει τη σχέση των εικαστικών με τις άλλες τέχνες.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 250 έργα τέχνης και αντικείμενα αρχείου προερχόμενα από τη συλλογή Κωστάκη.

Έναρξη: Νοέμβριος 2025

Επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου, Συραγώ Τσιάρα

Ιστορίες από το Αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης- Ενδιάμεσος χώρος

Η έκθεση βασίζεται στην έρευνα που διεξάγει η εικαστικός Νατάσα Μπιζά στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η εικαστικός μέσα από την έρευνά της αναγνώρισε και ανέδειξε ενδιαφέρουσες ιστορίες από τις παρυφές της μουσειολογικής και θεσμικής ιστορίας του μουσείου, αλλά και της πολιτιστικής ιστορίας της Ελλάδας.

Η συγκεκριμένη έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα περιοδικών εκθέσεων της ΕΠΜΑΣ Ενδιάμεσος Χώρος. Στόχος του εν λόγω προγράμματος είναι η δημιουργική συνομιλία ανάμεσα στις συλλογές, την ιστορία και το αρχείο του οργανισμού και στις επίκαιρες εικαστικές και επιμελητικές προσεγγίσεις.

Στην έκθεση θα παρουσιαστεί ένα συμπληρωματικό αρχείο αφηγήσεων με θεματικούς πυλώνες το Κτήριο, τους Ανθρώπους και τις Συλλογές της ΕΠΜΑΣ. Πρόκειται για ιστορίες οι οποίες θα παρουσιαστούν μέσω φωτογραφιών, βιντεοπροβολών, εγκαταστάσεων και βιβλίων-εικαστικών έργων (artist’s book).

Έναρξη: Οκτώβριος 2025

Επιμέλεια: Ελπινίκη Μεϊντάνη