Μελέτη Alpha Bank: Άμεσες και έμμεσες οι επιπτώσεις από τους αμοιβαίους δασμούς για την ελληνική οικονομία

Στις 9 Απριλίου 2025, η κυβέρνηση των ΗΠΑ επανήλθε ανακοινώνοντας τρίμηνη παύση σε όλους τους αμοιβαίους δασμούς, με ορισμένες εξαιρέσεις (π.χ. Κίνα) και επέβαλε οριζόντιο δασμό 10% σε όλες τις εισαγωγές κατευθυνόμενες προς τις ΗΠΑ.

Δεδομένου ότι το γεωοικονομικό παίγνιο των δασμολογικών πολιτικών βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, δεν είναι δυνατό να επιχειρηθεί μία ποσοτικοποίηση του αντίκτυπου.

Ωστόσο, είναι χρήσιμο σε πρώτη φάση να παρουσιαστούν στοιχεία σχετικά με την έκθεση της ευρωπαϊκής και της ελληνικής οικονομίας σε κινδύνους που απορρέουν από ενδεχόμενες μεταβολές στις εμπορικές σχέσεις τους με τις ΗΠΑ.

Αναφορικά με τις άμεσες επιπτώσεις, τα κανάλια μέσω των οποίων ενδέχεται ο αυξημένος εμπορικός προστατευτισμός να επηρεάσει την ελληνική οικονομία είναι τα ακόλουθα:

Εμπορικό ισοζύγιο

Από το 2011, με εξαίρεση το 2022, δηλαδή κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης, η Ελλάδα διατηρεί εμπορικό πλεόνασμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο ανήλθε το 2024 σε περίπου Ευρώ 0,25 δισ.

Επιπρόσθετα, οι εξαγωγές στις Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσωπεύουν σήμερα το 1% του ΑΕΠ της Ελλάδας και λιγότερο από το 5% των συνολικών εξαγωγών . Πιο συγκεκριμένα, οι εξαγωγές της χώρας μας προς τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 2,4 δισ. ευρώ το 2024, με το 23% αυτών να αφορά εξαγωγές ορυκτών καυσίμων, ενώ ακολουθούν τα τρόφιμα -κυρίως φρούτα και λαχανικά- και τα βιομηχανικά προϊόντα: λαχανικά (10,5% των συνολικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ), φρούτα και ξηροί καρποί (4,4%), τσιμέντο (3,9%), προϊόντα αλουμινίου (3,8%), τυρί και πηγμένο γάλα (3,1%) και ελαιόλαδο (3,1%). Δεδομένου ότι οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αφενός αποτελούν σχετικά χαμηλό ποσοστό επί του συνόλου και αφετέρου δεν αφορούν σε γενικές γραμμές κλάδους που αναμένεται να πληγούν σημαντικά από τους δασμούς (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία, είδη πολυτελείας), ο άμεσος αντίκτυπος της νέας εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ εκτιμάται ότι δεν θα είναι σημαντικός για τη χώρα μας.

Ξένες Άμεσες Επενδύσεις

Οι εισροές ΞΑΕ από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανήλθαν σε Ευρώ 177 εκατ. το 2024, αντιπροσωπεύοντας το 2,6% των συνολικών εισροών. Από αυτές, τα Ευρώ 131 εκατ. αφορούσαν επενδύσεις σε ακίνητα. Σωρευτικά, μεταξύ 2020-2024, οι εισροές ΞΑΕ από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανήλθαν σε Ευρώ 1,56 δισ. (5,6% του συνόλου), με Ευρώ 565 εκατ. να κατευθύνονται στην αγορά ακινήτων.

Τουριστικές ροές

Η πιθανή επιβράδυνση ή/και ύφεση της αμερικανικής οικονομίας λόγω των δυσμενών επιπτώσεων της δασμολογικής πολιτικής, σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση του δολαρίου έναντι του ευρώ, μπορεί βραχυπρόθεσμα να οδηγήσει σε εξασθένηση των ροών εισερχομένων ταξιδιωτών από τις ΗΠΑ. Το 2024 αποδείχθηκε έτος ορόσημο για την αμερικανική αγορά, με πρωτοφανή επίπεδα αφίξεων επισκεπτών καιταξιδιωτικών εισπράξεων στην Ελλάδα. Οι αφίξεις (συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας) από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανήλθαν σε 1,55 εκατομμύρια τουρίστες (3,8% των συνολικών αφίξεων), ενώ οι τουριστικές εισπράξεις (συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας) ανήλθαν σε Ευρώ 1,6 δισ. (7,3% του συνόλου, το οποίο ήταν το τρίτο υψηλότερο ποσοστό μετά τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο).

Eμμεσες επιπτώσεις των δασμών για την Ελλάδα

Σε ό,τι αφορά στις έμμεσες επιπτώσεις, εκτιμάται ότι θα είναι πιο σημαντικές και θα προέλθουν κατά βάση από την έκθεση των Ευρωπαίων εταίρων της Ελλάδας στις μεταβολές της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, κυρίως λόγω της εξωστρέφειας (trade openness) και της ισχυρής διασύνδεσής τους με τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, μάλιστα είναι πιο ευάλωτες από άλλες, όπως η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Γερμανία. Αναφορικά με τις κατηγορίες προϊόντων με τη μεγαλύτερη έκθεση στις μεταβολές των όρων εμπορίου, οι εξαγωγές της ΕΕ-27 προς τις ΗΠΑ είναι τριπλάσιες σε σύγκριση με τις αντίστοιχες εισαγωγές σε τρόφιμα/ποτά/καπνό και διπλάσιες σε μεταποιητικά προϊόντα μεταξύ των οποίων μηχανολογικό/ μεταφορικό εξοπλισμό και χημικά. Αντίθετα, οι εισαγωγές σε καύσιμα από τις ΗΠΑ υπερβαίνουν τις αντίστοιχες εξαγωγές κατά έξι φορές (στοιχεία Eurostat, 2024).