Αλβανία: Οι διαδικασίες ένταξης στην Ε.Ε., η Τεχνητή Νοημοσύνη και η καταπολέμηση της διαφθοράς

Σύμφωνα με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς της Transparency International, η Αλβανία κατατάσσεται σχετικά χαμηλά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Το 2024, είχε σκορ 37/100, καταδεικνύοντας εκτεταμένη αντίληψη για διαφθορά (0 = πολύ διεφθαρμένη, 100 = καθαρή). Οι τομείς με υψηλά ποσοστά διαφθοράς:

• Δικαστικό σύστημα: Πολλοί δικαστές και εισαγγελείς θεωρούνται ευάλωτοι σε πιέσεις ή χρηματισμό. Η μεταρρύθμιση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης είναι σε εξέλιξη (μέσω της διαδικασίας "vetting").
• Αστυνομία & Δημόσια Διοίκηση: Παρουσιάζονται συχνά περιπτώσεις χρηματισμού για εξυπηρετήσεις ή "γρηγορόσημα".
• Πολιτική & Εκλογές: Έχουν καταγραφεί καταγγελίες για αγορά ψήφων, κομματικές παρεμβάσεις, και παράνομη χρηματοδότηση κομμάτων.

Το πείραμα της Αλβανίας βρίσκεται μόνο στα αρχικά στάδια. Και ενώ μέρος αυτού είναι απλώς υποθετικό, εγείρει ήδη σημαντικά παγκόσμια ερωτήματα σχετικά με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη διακυβέρνηση – συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσον η ισχυρή Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να διορθώσει τα ανθρώπινα προβλήματα ή απλώς να τα αναπαράγει σε λιγότερο διαφανή μορφή. Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα υπονόησε τον περασμένο μήνα ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αποτελέσει εργαλείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την αύξηση της διαφάνειας, λέγοντας ότι η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε σύντομα να γίνει το πιο αποτελεσματικό μέλος της κυβέρνησης της χώρας.

Η πρώτη σημαντική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι πρακτική: Επιτάχυνση της αίτησης ένταξής της στην ΕΕ. Η Αλβανία έγινε πρωτοσέλιδο το 2024, όταν ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται για τη μετάφραση και μεταφορά πάνω από ένα τέταρτο του εκατομμυρίου εγγράφων, νόμων και κανόνων της ΕΕ — ένα πολύπλοκο έργο που μπορεί να διαρκέσει χρόνια σε μια χώρα. Σύμφωνα με τον Ράμα, επίσης καλλιτέχνη και πρώην παίκτη μπάσκετ, αυτή είναι η πρώτη φορά που η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ.

Η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι βασικό κριτήριο για την ένταξη της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ε.Ε. έχει δώσει προτεραιότητα στις δικαστικές μεταρρυθμίσεις και τη διαφάνεια, ως προϋποθέσεις για συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.Υπάρχουν νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και ανεξάρτητοι φορείς (π.χ. SPAK – Ειδική Δομή κατά της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος). Παρ’ όλα αυτά, η εφαρμογή των νόμων παραμένει προβληματική λόγω πολιτικών παρεμβάσεων, ατιμωρησίας και έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς. Η Αλβανία βρίσκεται σε ενταξιακή πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά η διαδικασία είναι μακρά και απαιτητική. Η Ε.Ε. έχει θέσει συγκεκριμένους τομείς προτεραιότητας:

Δικαιοσύνη & Διαφθορά

• Μεγάλη πρόκληση για την Αλβανία.
• Έχει προχωρήσει στη μεταρρύθμιση του δικαστικού σώματος μέσω της διαδικασίας vetting (έλεγχος δικαστών & εισαγγελέων).
• Το σύστημα δικαιοσύνης θεωρείται κομβικός δείκτης προόδου.

Δημόσια Διοίκηση

• Αναγκαία η εκσυγχρονισμένη, ανεξάρτητη και αποτελεσματική κρατική δομή.
• Έχουν γίνει βήματα ψηφιοποίησης (π.χ. πλατφόρμα e-Albania).

Καταπολέμηση Οργανωμένου Εγκλήματος

• Πίεση για συνεργασία με Europol και Interpol.
• Ύπαρξη ισχυρών κυκλωμάτων ναρκωτικών, λαθρεμπορίου, διακίνησης ανθρώπων.

Θεμελιώδη Δικαιώματα και Ελευθερία Τύπου

• Προβληματισμοί για την ανεξαρτησία των ΜΜΕ και την ελευθερία του λόγου.
• Επίσης, θέματα ιδιοκτησίας ΜΜΕ και πολιτικής επιρροής.

Διασυνοριακά Ζητήματα

• Οι σχέσεις με το Κόσοβο είναι σε γενικές γραμμές σταθερές.
• Το θέμα της μειονότητας (π.χ. ελληνικής στη νότια Αλβανία) παρακολουθείται στενά.

Η Αλβανία έχει προχωρήσει σημαντικά την τελευταία δεκαετία στην ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και των κυβερνητικών υπηρεσιών, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενταξιακής πορείας αλλά και της καταπολέμησης της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας. Η e-Albania είναι το επίσημο portal της κυβέρνησης για παροχή δημόσιων υπηρεσιών μέσω διαδικτύου. Μέσω αυτής, οι πολίτες μπορούν να:

• Υποβάλουν αιτήσεις για πιστοποιητικά
• Πληρώνουν φόρους
• Ελέγχουν στοιχεία κτηματολογίου
• Αποκτούν άδειες και έγγραφα, χωρίς φυσική παρουσία σε υπηρεσίες

Το 2023, 95% των δημόσιων υπηρεσιών παρέχονταν ψηφιακά, ενώ το 2024 καταργήθηκαν τα φυσικά έντυπα σχεδόν πλήρως. Η Αλβανία έχει εισαγάγει AI και machine learning σε τομείς όπως:

• Δημόσιες προμήθειες
• Ανίχνευση φορολογικών παρατυπιών
• Ανάλυση συμβάσεων και νομικών εγγράφων

• Πιλοτικά έργα για αυτόματη αξιολόγηση προσφορών σε δημόσιους διαγωνισμούς.

Δικαιοσύνη & Κτηματολόγιο

• Ψηφιοποίηση των κτηματολογικών εγγράφων και πλήρης καταγραφή της ακίνητης περιουσίας.
• Ηλεκτρονικά συστήματα δικαιοσύνης (π.χ. e-justice) σε λειτουργία για την παρακολούθηση υποθέσεων και διαφάνεια στις διαδικασίες.

Ψηφιοποίηση στην Εκπαίδευση & Υγεία

• Εισαγωγή ψηφιακών μητρώων μαθητών και online εγγραφών σε σχολεία.
• Το 2024 εισήχθησαν ψηφιακές ιατρικές συνταγές, ηλεκτρονικός φάκελος ασθενών και τηλεϊατρική.

Κυβερνοασφάλεια & Ψηφιακά Δικαιώματα

• Μετά από κυβερνοεπιθέσεις το 2022, η Αλβανία αναβάθμισε την υποδομή κυβερνοασφάλειας.
• Δημιουργήθηκε Εθνικό Κέντρο για Κυβερνοασφάλεια (NCCS).
• Συνεργασία με Microsoft, Google, Ισραήλ και Ε.Ε. για ενίσχυση προστασίας των συστημάτων

Η Αλβανία έχει σημειώσει πρόοδο στον δρόμο προς την Ε.Ε., αλλά η πλήρης ένταξη απαιτεί βαθιές και διαρκείς μεταρρυθμίσεις, ιδίως στους τομείς της δικαιοσύνης, της καταπολέμησης διαφθοράς και της θεσμικής ανεξαρτησίας. Η πολιτική βούληση και η τήρηση των ευρωπαϊκών προτύπων θα καθορίσουν το μέλλον της πορείας της.

Ο Ράμα ενθάρρυνε επίσης την αλβανική κοινότητα τεχνολογίας και νεοσύστατων επιχειρήσεων να συμμετάσχει στην ανάπτυξη ενός μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσε να επιλέξει έναν υπουργό επικρατείας για την τεχνητή νοημοσύνη, περιγράφοντάς το ως ένα πρώτο βήμα προς ένα μέλλον στο οποίο τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσαν να επιβλέπουν τη λήψη κυβερνητικών αποφάσεων.

Ο Ράμα επιβεβαίωσε επίσης τον στόχο της κυβέρνησής του για τη μετάβαση της Αλβανίας σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά έως το 2030, με στόχο όλες οι οικονομικές συναλλαγές και οι δημόσιες αλληλεπιδράσεις να γίνουν πλήρως ψηφιακές. Η επίτευξη αυτού του στόχου, είπε, θα απαιτούσε σημαντικές προσπάθειες στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στην ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων, αλλά η ίδια η τεχνολογία ήταν ήδη σε ισχύ.