Το σχήμα 5×5 και ο ρόλος της Ελλάδας στο απρόβλεπτο περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου - Συζήτηση στο συνέδριο «Αθήνα: Διάλογοι για την Πολιτική»

Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος, μίλησε για μια «εποχή μεγάλων προκλήσεων», όπου «αμφισβητούνται αρχές και βεβαιότητες», με ενεργές ή επαπειλούμενες συγκρούσεις σε Ουκρανία, Γάζα και Σουδάν. «Ο κόσμος έχει γίνει όσο ποτέ άλλοτε απρόβλεπτος», σημείωσε, κάνοντας λόγο για «κλιμακούμενη υπονόμευση στους διεθνείς θεσμούς και στο διεθνές δίκαιο».

Ανέφερε ότι η Ανατολική Μεσόγειος έχει μετατραπεί «σε χώρο συγκρούσεων τις τελευταίες δεκαετίες», τονίζοντας ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική «παραμένει μια πολιτική αρχών» που βασίζεται «στις αξίες του διαλόγου και της διπλωματίας». Περιέγραψε το ελληνικό σχέδιο διπλωματικής δράσης σε τρία επίπεδα: εμπέδωση ηρεμίας στην περιοχή, εδραίωση διμερών και πολυμερών συμμαχιών και κεφαλαιοποίηση της αναβαθμισμένης θέσης της χώρας με νέες πρωτοβουλίες, μεταξύ των οποίων και το σχήμα 5×5. «Δεν αρκούμαστε να παρακολουθούμε τα γεγονότα, τα διαμορφώνουμε χωρίς φοβικά σύνδρομα και με ισχυρή αυτοπεποίθηση», κατέληξε.

«Η Ευρώπη μπροστά σε μεγάλη δοκιμασία - Η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για τις εξελίξεις με επικαιροποιημένη εθνική στρατηγική»

Από την πλευρά του, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, περιέγραψε το διεθνές περιβάλλον ως «ρευστό και αβέβαιο», στο οποίο «έχουν διαρραγεί όλα τα στερεότυπα τους τελευταίους 11 μήνες». Μίλησε για «ένα μονο-μονοπολικό σχήμα» και την «αναβίωση των σφαιρών επιρροής», ενώ αναφέρθηκε στον «καταιγιστικό ρυθμό» του συναλλακτικού βολονταρισμού του Τραμπ, επισημαίνοντας ότι -όπως προκύπτει- «δεν υπάρχει διάθεση απομονωτισμού αλλά ενεργού εμπλοκής». Περιέγραψε μια «κρίση του δυτικού παραδείγματος», με την Ευρώπη μπροστά σε «μεγάλη δοκιμασία» και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για τις εξελίξεις με επικαιροποιημένη εθνική στρατηγική.

«Η ελληνική κυβέρνηση στέλνει καθαρό μήνυμα ότι δεν θέλουμε πρωτοβουλίες που αποκλείουν την Τουρκία»

Αναφερόμενος στη Διάσκεψη, σημείωσε πως η ελληνική κυβέρνηση «στέλνει καθαρό μήνυμα ότι δεν θέλουμε πρωτοβουλίες που αποκλείουν την Τουρκία», ενώ ζήτησε τη συνέχιση των διμερών επαφών με Τουρκία και Λιβύη. Τόνισε ότι η πρωτοβουλία δεν αφορά το Αιγαίο αλλά την Ανατολική Μεσόγειο, σημειώνοντας τη σημασία της Αιγύπτου και την ανάγκη νέων πρωτοβουλιών. Για τα ενεργειακά, υπενθύμισε ότι οι ΗΠΑ «πουλάνε LNG παντού - δεν είμαστε οι μόνοι αγοραστές στην Ανατολική Μεσόγειο».

Για την πρωτοβουλία 5X5: «Το μεγαλύτερο διακύβευμα αφορά τις θαλάσσιες ζώνες και τα κυριαρχικά δικαιώματα»

Σε μια αποτίμηση της ελληνικής πρωτοβουλίας, ο Λουκάς Τσούκαλης, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΛΙΑΜΕΠ, τόνισε ότι «ο διάλογος είναι σχεδόν πάντα καλύτερος από τις εναλλακτικές» και χαρακτήρισε «ευπρόσδεκτη» την πρωτοβουλία του 5×5. Επεσήμανε όμως ότι η διεύρυνση του σχήματος με χώρες όπως η Τουρκία και η Λιβύη δημιουργεί ερωτήματα: «Πώς θα λυθεί το θέμα της εκπροσώπησης σε μία πενταμερή;» τόνισε, με αναφορά στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και τη Λιβύη. Προειδοποίησε ότι η περιοχή είναι «ένα δύσκολο ναρκοπέδιο» και ότι το μεγαλύτερο διακύβευμα αφορά τις θαλάσσιες ζώνες και τα κυριαρχικά δικαιώματα. Αναρωτήθηκε επίσης αν θα υπάρχει ζήτηση για φυσικό αέριο σε δέκα χρόνια, λόγω της πράσινης μετάβασης. «Η πρωτοβουλία είναι εξαιρετικά ευπρόσδεκτη αλλά θα κρατούσα μικρό καλάθι», κατέληξε.

«Η Ελλάδα κινείται προς τους άλλους τέσσερις συμμετέχοντες χωρίς πρότερη προσπάθεια δημιουργίας εθνικού μετώπου»

Η Άννα Διαμαντοπούλου, πρόεδρος του «Δικτύου» και πρώην Επίτροπος της ΕΕ, υπογράμμισε ότι «η αλλαγή είναι τρομακτική μέσα σε αυτά τα χρόνια» και ότι η Ελλάδα κινείται προς τους άλλους τέσσερις συμμετέχοντες χωρίς πρότερη «προσπάθεια δημιουργίας εθνικού μετώπου». Για την πενταμερή σημείωσε ότι «ανακοινώθηκε σε ένα τοπίο με εξαιρετικά μεγάλες αλλαγές», χωρίς όμως περαιτέρω ενημέρωση πέρα από τα δημοσιεύματα. Περιέγραψε τις ΗΠΑ ως δύναμη που έχει στο επίκεντρο την ενέργεια, με την Ελλάδα «να αναλαμβάνει ρόλο μεταφορέα LNG», ενώ χαρακτήρισε την Κίνα «δεύτερη δύναμη στη Μέση Ανατολή» που επεμβαίνει μέσω εμπορίου και όχι πολέμου. Υπενθύμισε ότι παραμένουν σε ισχύ οι Συμφωνίες του Αβραάμ, ενώ υπογράμμισε μία σειρά σεναρίων που αφορούν τη χώρα μας και τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν οργανωθεί η πενταμερής. Έθεσε ως κρίσιμα ζητήματα το κυπριακό και τη Λιβύη, ενώ προειδοποίησε ότι «δεν μπορούμε να πάμε σε περιφερειακή συνεργασία χωρίς την ΕΕ» και χωρίς το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας.

«Η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε περιβάλλον μεγάλης αβεβαιότητας»

Ακολούθησε ο Ευάγγελος Αποστολάκης, ναύαρχος ε.α. και πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας, που τόνισε ότι το ζήτημα «γίνεται όλο και πιο σύνθετο» και ότι η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε «περιβάλλον μεγάλης αβεβαιότητας». Αναφέρθηκε στην προσπάθεια της Ελλάδας «να καταστεί ενεργειακός κόμβος», σημειώνοντας ότι «μπαίνουμε σε μια διαφορετική περίοδο» όπου «σε σχέση με την ενέργεια δεν έχουν ξεκαθαριστεί τα πράγματα». Διέκρινε ότι η πρόταση της πενταμερούς ενδέχεται να δώσει λύσεις, μίλησε για σταθερή τουρκική στρατηγική, ενώ σημείωσε ότι «δεν δείξαμε μεγάλη αποφασιστικότητα στο θέμα της Κάσου» και ότι «η σχέση μας με τη Λιβύη πέρασε από διάφορα στάδια». Συνολικά, εκτίμησε πως «η πενταμερής είναι μια προσπάθεια στη σωστή κατεύθυνση».

«Η πρωτοβουλία 5X5 αποτελεί μια εθνική προσπάθεια που αποσκοπεί στην εγκατάσταση μιας περιφερειακής συνεργασίας»

Κλείνοντας, η Ινώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ), περιέγραψε την πρωτοβουλία ως «εθνική προσπάθεια που αποσκοπεί στην εγκατάσταση μιας περιφερειακής συνεργασίας», σημειώνοντας ότι «θα ήταν πιο άνετη» αν η διαδικασία εντασσόταν σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Επεσήμανε ότι η ΕΕ «δεν είναι δραστήρια στην περιοχή» και ότι, ως εκ τούτου, η συζήτηση πρέπει να ενταχθεί στο στρατηγικό περιβάλλον των ΗΠΑ. Μίλησε για «διάσταση ζώνης ειρήνης» στις διαθέσεις Τραμπ, με επίκεντρο το ενεργειακό και υπογράμμισε ότι στρατηγική επιδίωξη των ΗΠΑ είναι «να γίνει η Ελλάδα διαμετακομιστικό κέντρο» για ενέργεια. Κατά την ίδια, η αμερικανική προσέγγιση είναι «συναλλακτική» και στοχεύει στην αξιοποίηση κάθε δυνατότητας που αφορά στα ενεργειακά κοιτάσματα.

Τη συζήτηση συντόνισε ο Περικλής Δημητρολόπουλος, διευθυντής της Εφημερίδας Το Βήμα.