Σ. Καμπουρίδου, ΤτΕ: Το fintech θα επηρεάσει το επιχειρηματικό μοντέλο των τραπεζών

Μιλήστε μας για τον Κόμβο καινοτομίας FinTech της Τράπεζας της Ελλάδος. Ποιοι οι στόχοι του, ποιες οι υπηρεσίες που παρέχει;

Τα τελευταία χρόνια, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν θεσπίσει τους λεγόμενους «φορείς διευκόλυνσης της τεχνολογίας FinTech», δηλαδή τους κόμβους καινοτομίας (innovation hubs) και τα προστατευμένα κανονιστικά περιβάλλοντα (regulatory sandboxes).

Τον Μάρτιο του 2019, η Τράπεζα της Ελλάδος έθεσε σε λειτουργία στον ιστότοπό της το δικό της κόμβο καινοτομίας FinTech, ο οποίος αποτελεί ένα δίαυλο επικοινωνίας και κεντρικό σημείο επαφής μεταξύ της Τράπεζας και των επιχειρήσεων ή/και των φυσικών προσώπων που εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών χρηματοοικονομικής τεχνολογίας. Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, η Τράπεζα παρέχει μη δεσμευτικές οδηγίες για τη συμμόρφωση καινοτόμων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, υπηρεσιών ή επιχειρηματικών μοντέλων με τις κανονιστικές και εποπτικές προσδοκίες, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων αδειοδότησης και καταχώρησης σε μητρώο, ενώ παράλληλα παρακολουθεί τις εξελίξεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Ο Κόμβος υποστηρίζεται από μια ομάδα στελεχών που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εξειδίκευσης σε θέματα όπως είναι η εποπτεία των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων, η διενέργεια επιτόπιων ελέγχων, η εποπτεία της ιδιωτικής ασφάλισης, η χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τα συστήματα πληρωμών και διακανονισμού, οι χρηματοοικονομικές δραστηριότητες, η πληροφορική και οι νομικές υπηρεσίες.

Η Τράπεζα έχει στόχο να παρέχει περιεκτικές, ουσιαστικές και άμεσες απαντήσεις μέσω του Κόμβου Καινοτομίας, ούτως ώστε να καλύπτουν τα καίρια ερωτήματα της αγοράς. Οι απαντήσεις αυτές δίδονται πάντοτε εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων της και δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Όπου κρίνεται σκόπιμο, τα ερωτήματα μπορούν να οδηγήσουν σε έναν άτυπο διάλογο ή και σε συναντήσεις με τους υποβάλλοντες.

Ποια θέματα αφορούν τα συνηθέστερα ερωτήματα που λαμβάνετε; Ποια είναι τα βασικά ζητήματα που απασχολούν την FinTech αγορά;

Στο πρώτο διάστημα λειτουργίας του Κόμβου Καινοτομίας, η Τράπεζα δέχτηκε ερωτήματα που αφορούν κυρίως τις απαιτήσεις για τη λήψη άδειας για την παροχή των νέων υπηρεσιών πληρωμών που προβλέπονται από τον ν. 4537/2018, μέσω του οποίου ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία η ευρωπαϊκή Οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών (Payment Services Directive 2- PSD2). Λάβαμε επίσης ερωτήματα σχετικά με τις εποπτικές απαιτήσεις για τις διαδικασίες έναρξης επιχειρηματικής σχέσης μέσω ηλεκτρονικού καναλιού χωρίς τη φυσική παρουσία του πελάτη (digital onboarding), ειδικά ως προς την εφαρμογή μέτρων δέουσας επιμέλειας για την ηλεκτρονική ταυτοποίηση των πελατών. Άλλα ερωτήματα αφορούν τη χρήση τεχνολογιών cloud για παραγωγικά φορτία, καθώς και κατανεμημένου καθολικού σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (blockchain).

Η οδηγία PSD2 της Ευρωπαϊκής Ένωσης τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή στα μέσα Σεπτεμβρίου. Ποιες οι κυριότερες αλλαγές που φέρνει στον κλάδο του FinTech; Πώς θα "επηρεάσει" την περαιτέρω ανάπτυξη του;

H PSD2 θα αλλάξει δραματικά την αγορά των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και θα βοηθήσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα να κάνει ένα μεγάλο άλμα προς την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών που προσφέρει και τη βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη με γρήγορες και φθηνές συναλλαγές. Επιπλέον, θα δώσει σε όλες τις εταιρείες FinTech νέες ευκαιρίες για να αυξήσουν την ταχύτητα των υπηρεσιών τους, την ασφάλεια, την προσβασιμότητα, την κάλυψη και την ανάπτυξη της πελατειακής τους βάσης.

Με αυτή την Οδηγία, δίνεται η δυνατότητα στους πελάτες των τραπεζών να χρησιμοποιούν υπηρεσίες τρίτων φορέων παροχής υπηρεσιών πληρωμών (οι λεγόμενοι AISP και PISP) με ασφάλεια και βάσει συγκεκριμένων κανόνων.

Όπως ανέφερα και παραπάνω, οι περισσότερες ερωτήσεις που λαμβάνουμε στο Hub αφορούν στις απαιτήσεις για τη λήψη άδειας για την παροχή των νέων υπηρεσιών πληρωμών (βάσει της PSD2). Η πρώτη κατηγορία νέας άδειας είναι αυτή για παρόχους υπηρεσιών εκκίνησης πληρωμής (Payment Initiation Service Providers - PISP) και βασίζεται σε πρόσβαση των αδειοδοτημένων - από την Τράπεζα της Ελλάδος - παρόχων υπηρεσιών εκκίνησης πληρωμής στο λογαριασμό του πληρωτή, ενώ για την πρόσβαση αυτή οι πάροχοι χρειάζονται την επίσημη συναίνεση του πελάτη. Οι υπηρεσίες εκκίνησης πληρωμής επιτρέπουν στους πελάτες να εκτελούν πληρωμές για αγορές αγαθών ή υπηρεσιών απευθείας από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, με χρήση μεταφοράς πίστωσης, υποκαθιστώντας άλλα μέσα πληρωμής, όπως οι χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες και προσφέροντας έναν ακόμη εύχρηστο τρόπο ηλεκτρονικών πληρωμών.

Η δεύτερη κατηγορία νέας άδειας είναι αυτή για παρόχους υπηρεσιών πληροφοριών λογαριασμού (Account Information Service Providers - AISP), που προσφέρουν απευθείας (online) ηλεκτρονική σύνδεση για την παροχή στον πελάτη της συνολικής εικόνας των υπολοίπων των λογαριασμών του (αλλά και της ιστορικότητας των συναλλαγών του) που τηρεί σε μία ή και περισσότερες τράπεζες, ιδρύματα πληρωμών και ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, δηλαδή σε παρόχους υπηρεσιών πληρωμών του Ευρωσυστήματος. Για να παράσχει αυτή την υπηρεσία ο πάροχος χρειάζεται την επίσημη συναίνεση του πελάτη.

Εν ολίγοις, οι πελάτες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες διαφόρων παρόχων, για παράδειγμα αναλύοντας τις δαπάνες τους, πληρώνοντας λογαριασμούς ή κάνοντας κάποιες μεταφορές, εφόσον τα χρήματά τους κατατίθενται με ασφάλεια στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Όλες οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να δημιουργήσουν ένα σύστημα ανοικτών διεπαφών (Application Programming Interface - open APIs) που παρέχει πρόσβαση στους λογαριασμούς. Με την πρόσβαση αυτή, οι τρίτοι φορείς παροχής υπηρεσιών πληρωμών έχουν εξουσιοδοτηθεί να προσφέρουν διάφορες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, χρησιμοποιώντας τραπεζικά δεδομένα προκειμένου να διευκολύνουν αυτές τις υπηρεσίες για τους πελάτες τους. Είναι αυτονόητο ότι οι τράπεζες θα αποκτήσουν νέους ανταγωνιστές που προσφέρουν χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, όχι μόνο μεταξύ των ίδιων των τραπεζών, αλλά και όλων των παρόχων χρηματοδοτικών υπηρεσιών.

Ποιος ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών, όπως η Τράπεζα της Ελλάδος, στην ανάπτυξη και εποπτεία του κλάδου; Και πώς μετασχηματίζεται ο τραπεζικός κλάδος, βάσει των εξελίξεων;

Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι η κεντρική τράπεζα της χώρας. Αποτελεί ανεξάρτητη αρχή που μεριμνά για τη σταθερότητα των τιμών, δηλαδή για τον έλεγχο του πληθωρισμού (του ρυθμού αύξησης των τιμών) και για τη σταθερότητα και την εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος (τραπεζών, χρηματοδοτικών ιδρυμάτων, ασφαλιστικών εταιρειών). Με την εισαγωγή της τεχνολογίας στον χρηματοπιστωτικό κλάδο (FinTech), η εποπτική περίμετρος των κεντρικών τραπεζών αυξάνεται, δηλαδή νέες εταιρείες θα αδειοδοτούνται, εποπτεύονται και επιθεωρούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Παράλληλα, η τεχνολογία θα επηρεάσει και το υφιστάμενο επιχειρηματικό μοντέλο των τραπεζών, οι οποίες θα πρέπει να κινηθούν γρήγορα στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό για να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό, αλλά και για να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους, που ολοένα χρησιμοποιούν την ψηφιακή τεχνολογία για να διευκολύνουν τη ζωή τους. Η Τράπεζα της Ελλάδος θα είναι αρωγός σε αυτή την προσπάθεια.

Παρατηρούμε πως η είσοδος μεγάλων εταιρειών (Big Tech) στην παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών έχει προκαλέσει ανησυχίες, ακόμη και σε επίπεδο κεντρικών τραπεζών. Ποια η στάση της ΤτΕ απέναντι σε εξελίξεις όπως το κρυπτονόμισμα Libra της Facebook;

To Facebook ισχυρίζεται ότι με τη δημιουργία του Libra δεν θέλει να δημιουργήσει νέα ηλεκτρονικά νομίσματα, αλλά μια σύγχρονη και παγκόσμιας εμβέλειας υπηρεσία πληρωμών, η οποία θα υλοποιεί τη λειτουργία της μέσω της ανταλλαγής ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων σε πραγματικό χρόνο, δηλαδή μέσω της ανταλλαγής Libra κρυπτονομισμάτων. Το αν τελικά θα καταφέρει αυτό να πραγματοποιηθεί αναμένουμε να το δούμε. Η άποψη των κεντρικών τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης της Τράπεζας της Ελλάδος, είναι ότι πρόκειται για μια τεχνολογία μη δοκιμασμένη, ειδικά στην κλίμακα που απαιτείται για τη λειτουργία της ως παγκόσμιο σύστημα πληρωμών και ότι δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις σε ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής. Ιδιαίτερα ανησυχητικοί είναι οι πιθανοί κίνδυνοι που συνδέονται με την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, καθώς και της προστασίας των καταναλωτών και των δεδομένων τους, της κυβερνοασφάλειας, του θεμιτού ανταγωνισμού και της φορολογικής συμμόρφωσης.

Αυτό στο οποίο συμφωνούμε είναι ότι οι ηλεκτρονικές πληρωμές έχουν μεγάλη σημασία για την οικονομία και τους πολίτες. Το 2018 πραγματοποιήθηκαν στην ΕΕ περίπου 108 δισεκατομμύρια ηλεκτρονικές πληρωμές λιανικής: 59 δισεκατομμύρια πληρωμές με χρήση καρτών και ηλεκτρονικού χρήματος και 49 δισεκατομμύρια πληρωμές μεταφοράς πίστωσης και άμεσης χρέωσης.

Όσον αφορά τις πληρωμές λιανικής, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο Ευρωσύστημα προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης αγοράς πληρωμών μετά την εισαγωγή του ευρώ, με επιτυχή ευρωπαϊκά έργα ολοκλήρωσης πληρωμών, όπως ο Ενιαίος Χώρος Πληρωμών σε Ευρώ (Single Euro Payments Area - SEPA) για τις μεταφορές πιστώσεων και τις άμεσες χρεώσεις. Αλλά και νέες πρωτοβουλίες, όπως οι άμεσες πληρωμές (instant SEPA credit transfer scheme – SCTinst) και η σχετική ανάπτυξη και δρομολόγηση της υπηρεσίας TARGET Instant Payment Settlement (TIPS), που διευκολύνει την πανευρωπαϊκή εμβέλεια.

Επιπλέον, το TARGET2 είναι η κύρια ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την επεξεργασία πληρωμών μεγάλων ποσών και χρησιμοποιείται τόσο από κεντρικές όσο και από εμπορικές τράπεζες για την επεξεργασία πληρωμών σε ευρώ σε συνεχή χρόνο. Η σημερινή χονδρική ευρωπαϊκή υποδομή αγοράς πληρωμών εκπληρώνει το ρόλο της ως ραχοκοκαλιά του χρηματοπιστωτικού τομέα. Τούτου λεχθέντος, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική πρόκληση στον τομέα των πληρωμών λιανικής, λόγω της έλλειψης προόδου προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης πανευρωπαϊκής λύσης για τις λιανικές πληρωμές στα σημεία πώλησης και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αναμένουμε όμως να δούμε νέες εξελίξεις και εκεί από την πλευρά του Ευρωσυστήματος.

Ο Κόμβος παρέχει μη δεσμευτικές οδηγίες προς επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα. Ποιος ο σχεδιασμός για το μέλλον; Μπορεί να αναλάβει ακόμη πιο ενεργό ρόλο γύρω από το FinTech και την ανάπτυξη του;

Οι φορείς διευκόλυνσης FinTech από την εποπτική αρχή είναι δύο ειδών: οι κόμβοι καινοτομίας και τα προστατευμένα κανονιστικά περιβάλλοντα (regulatory sandboxes). Το προστατευμένο κανονιστικό περιβάλλον λειτουργεί ως ένας χώρος, στον οποίο, με την υποστήριξη της αρμόδιας εποπτικής αρχής, εποπτευόμενες και μη επιχειρήσεις μπορούν να υποβάλλουν σε δοκιμές, στο πλαίσιο ενός προκαθορισμένου και ελεγχόμενου προγράμματος δοκιμής, καινοτόμα προϊόντα ή υπηρεσίες, επιχειρηματικά μοντέλα ή τρόπους διάθεσης, που σχετίζονται με την παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Η Τράπεζα της Ελλάδος εξετάζει την πιθανότητα δημιουργίας ενός sandbox εντός του 2020 σε συνεργασία και με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), λαμβάνοντας υπόψη το είδος των αιτημάτων που έχει λάβει και θα λάβει μέσα από το Hub. Πιστεύουμε ότι αυτό θα δώσει ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στην ανάπτυξη του τομέα FinTech στην Ελλάδα, βοηθώντας στην αύξηση του ΑΕΠ και των ποιοτικών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας.