Tetris: Όταν οι σοβιετικοί κατέκτησαν τον κόσμο βάζοντας τουβλάκια στη σειρά

Ο Pajitnov έχει αναλάβει να δοκιμάσει τις δυνατότητες ενός νέου υπολογιστικού συστήματος, του σοβιετικού Electronika 60, που αποτελεί αντίγραφο του αμερικανικού PDP-11. Το συγκεκριμένο σύστημα μπορεί να εμφανίσει στην οθόνη του μόνο κείμενο, οπότε οτιδήποτε αναπτύσσει ο νεαρός προγραμματιστής πρέπει να αποτελείται από χαρακτήρες, ούτε γραφικά, ούτε τίποτα παραπάνω. Προσπαθώντας να δοκιμάσει τις δυνατότητες του υπολογιστή, ο Pajitnov αρχίζει να αναπτύσσει κάποια πολύ βασικά video games. Ένα από αυτά, χρησιμοποιεί τα λεγόμενα tetrominos.

Αυτά δεν είναι τίποτα παραπάνω από γεωμετρικά σχήματα τα οποία δημιουργούνται από τέσσερα τετράγωνα, που με τη σειρά τους μπορούν να φτιάξουν πέντε διαφορετικούς συνδυασμούς. «Το πρόγραμμα δεν ήταν περίπλοκο» θα δηλώσει ο Pajitnov στον Guardian το 2009. «Δεν υπήρχε βαθμολογία, ούτε καμία πίστα, αλλά άρχισα να παίζω και δεν μπορούσα να σταματήσω» θα πει. Και πράγματι, το παιχνίδι είναι εξαιρετικά απλοϊκό, αλλά εθιστικό: τα tetrominos πέφτουν από την οθόνη και κάθε φορά που δημιουργείται μια γραμμή, αυτή σβήνεται. Και ο χρήστης συνεχίζει να παίζει.

Η δημιουργία του Pajitnov έχει εξαιρετική επιτυχία και εντός του σοβιετικού οργανισμού. Ο ίδιος συνεχίζει να αναπτύσσει το project με τη βοήθεια του συναδέλφου του, Dmitry Pavlovsky, αλλά και του 16χρονου προγραμματιστή Vadim Gerasimov. Οι τελευταίοι δύο βοηθούν να μεταφερθεί το video game από τον Electronika 60 στα εξαιρετικά διαδεδομένα IBM PC, ενώ του δίνεται και η επίσημη ονομασία με την οποία θα περάσει στην ιστορία: Tetris. Σύμφωνα με τον Gerasimov, ο Pajitnov επέλεξε αυτό το όνομα ως έναν συνδυασμό των λέξεων «tetromino» και «tennis».

Έχουμε πια φτάσει στο 1985 και οι τρεις προγραμματιστές αρχίζουν να διανέμουν την έκδοση για PC στη Μόσχα, κάνοντας το video game εξαιρετικά δημοφιλές. «Εξαπλωνόταν σαν πυρκαγιά. Όποιος είχε υπολογιστή στη Σοβιετική Ένωση, είχε και το Tetris» θα δηλώσει αργότερα ο Pajitnov. Ο ίδιος δεν βγάζει χρήματα από το παιχνίδι, αλλά ούτε έχει τέτοια πρόθεση. Άλλωστε, το λογισμικό ανήκει στο σοβιετικό κράτος. Οι άνθρωποι απλά μοιράζονται το Tetris, αντιγράφοντας και διανέμοντας το σε δισκέτες. Η φήμη του εξαπλωνόταν από στόμα σε στόμα, από υπολογιστή σε υπολογιστή.

Από εκεί και πέρα, ξεκινάει μια εξαιρετικά περίπλοκη ιστορία γύρω από τα δικαιώματα του παιχνιδιού και το πως αυτό καταφέρνει να βγει έξω από τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Η ιστορία μας μεταφέρει κάπου στο 1988, όταν ο Henk Rogers βρίσκεται στην γνωστή τεχνολογική έκθεση Consumer Electronics Show του Λας Βέγκας, έτοιμος να αποκτήσει τα πνευματικά δικαιώματα παιχνιδιών, προς διανομή στην ιαπωνική αγορά. Κάπου εκεί, ανακαλύπτει το Tetris και πείθεται ότι μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετικά μεγάλη εμπορική επιτυχία.

Ο Rogers παίνριε το πρώτο αεροπλάνο και φτάνει στη Σοβιετική Ένωση, θέλοντας να αποκτήσει τα επίσημα δικαιώματα εμπορικής εκμετάλλευσης του Tetris. Εκεί, επισκέπτεται τον κρατικό οργανισμό Elektronorgtechnica (ELORG), που είναι υπεύθυνος για τις εξαγωγές λογισμικού. Όπως θα πει ο ίδιος «ο διευθυντής του ELORG, ένας κ. Belikov, μου είπε ότι δεν είχαν δώσει ποτέ δικαιώματα σε κανέναν. Ήμουν σε βαθιά απόγνωση, επειδή είχα 200.000 game cartridges, με κόστος 10 δολάρια το ένα, που κατασκευάζονταν στην Ιαπωνία, και είχα βάλει εγγύηση όλη την περιουσία των πεθερικών μου».

Την επόμενη μέρα, ο Rogers θα πραγματοποιήσει μια ακόμη συνάντηση. Αυτήν την φορά, στο συγκεκριμένο meeting, βρίσκονται 10 άτομα, μεταξύ των οποίων «άνθρωποι της KGB, επιχειρηματίες και ο Alexey». Η συνάντηση θα κρατήσει δύο ώρες. Η KGB φέρεται να έστειλε ακόμη και δύο πράκτορες στο γραφείο του Rogers στο Τόκιο. Τελικά, οι συναντήσεις θα αποδώσουν και θα πάρει τα δικαιώματα για διάθεση του Tetris σε παιχνιδοκονσόλα.

Φυσικά, η ιστορία με τα πνευματικά δικαιώματα δεν σταματάει εκεί. Ούτε ξεκινάει από αυτό το σημείο. Πριν τον Rogers, έχει προηγηθεί η Mirrorsoft, μια βρετανική εταιρεία η οποία ιδρύθηκε από τους Jim Mackonochie και Robert Maxwell. Ο τελευταίος είναι εκατομμυριούχος μεγαλοεκδότης, που θα ιδρύσει πλήθος γνωστών περιοδικών και εφημερίδων, όπως τις Daily News και Daily Mirror, μέχρι τη στιγμή που βρεθεί νεκρός, το 1991, ενώ βρισκόταν σε κρουαζιέρα αναψυχής. Οι δυο τους, λοιπόν, θα αναπτύξουν τις πρώτες εμπορικές εκδόσεις του Tetris για συστήματα όπως οι ZX Spectrum, Amstrad CPC και Commodore 64.

Ωστόσο, το καθεστώς της πνευματικής ιδιοκτησίας του Tetris που είχε στα χέρια της η Mirrorsoft ήταν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, «θολό»: η εταιρεία έχει αποκτήσει την άδεια του παιχνιδιού από μια άλλη βρετανική εταιρεία, την Andromeda, αλλά η τελευταία - και ο πρόεδρός της Robert Stein - δεν είχαν καταλήξει σε «σωστή» συμφωνία για τη διάθεση του Tetris, ούτε με τον ίδιο τον Pajitnov αλλά ούτε και με την σοβιετική κυβέρνηση.

Επιστρέφοντας στον Rogers, εκείνος θα εξασφαλίσει τα δικαιώματα για την έκδοση που θα διατεθεί με το πρώτο Game Boy της Nintendo. Η συγκεκριμένη εξέλιξη, σύμφωνα με τον ίδιο, θα εκνευρίσει την οικογένεια των Maxwell, οι οποίοι απειλούν ότι θα φτάσουν το θέμα μέχρι τον Πρόεδρο της Σοβιετικής Ένωσης, Mikhail Gorbachev. Η έκδοση του Game Boy θα κάνει πωλήσεις 35 εκατομμυρίων και θα βοηθήσει την φορητή κονσόλα της Nintendo να εξελιχθεί σε μια από τις πιο επιτυχημένες όλων των εποχών.

Παρά την επιτυχία του παιχνιδιού, ο Pajitnov δεν βγάζει λεφτά από αυτό. «Υπήρξαν πολλά νομικά προβλήματα και όταν ήρθε το ζήτημα της ιδιοκτησίας και του δημιουργού, αποφάσισα ότι ήθελα τα πάντα να πάνε ομαλά». Δεν ήξερε, άλλωστε, πώς θα μπορούσε να γίνει η κυκλοφορία του λογισμικού. «Υποψιάστηκα ότι η προσπάθεια θα με έφερνε σε μπελάδες, αλλά η έκδοση για PC είχε μεταφερθεί στην Ουγγαρία και οι δυτικές εταιρείες άρχισαν να παράγουν μη εξουσιοδοτημένες εκδόσεις». Η περεστρόικα είχε αρχίσει, για αυτό παρέδωσα τα δικαιώματά μου στην κυβέρνηση για 10 χρόνια. Ήταν ένα από τα πρώτα κομμάτια λογισμικού που εξήγαγε η Σοβιετική Ένωση».

Ο Pajitnov θα εγκαταλείψει τη Μόσχα και θα φτάσει στο Seattle των ΗΠΑ το 1991, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Και όταν η συμφωνία που είχε κάνει θα λήξει το 1995, θα αρχίσει να λαμβάνει δικαιώματα για το παιχνίδι. Το 1996, οι Pajitnov και Rogers ιδρύουν την Tetris Company για να χειριστούν τα δικαιώματα. Το 2005, η Tetris Company εξαγοράζει τον ELORG - ο οποίος, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, είχε μετατραπεί από κρατική επιχείρηση σε ιδιωτική - αποκτώντας τον απόλυτο έλεγχο των δικαιωμάτων παγκοσμίως. Η εταιρεία έχει ακόμη τυποποιήσει και κατοχυρώσει τα ονόματα και τα χρώματα του κάθε τεμαχίου Tetris - που επισήμως φέρουν την ονομασία Tetriminos.

Μέχρι σήμερα, το Tetris έχει κυκλοφορήσει σε περισσότερες από 65 πλατφόρμες, ένα παγκόσμιο ρεκόρ, με περισσότερα από μισό δισεκατομμύριο downloads σε κινητές συσκευές. Ο Pajitnov έχει εργαστεί προσωπικά σε περισσότερες από 100 παραλλαγές του. «Δεν έβγαζα πολλά χρήματα στην αρχή, αλλά ήμουν χαρούμενος, γιατί η κύρια προτεραιότητά μου ήταν να δω τους ανθρώπους να απολαμβάνουν το παιχνίδι μου» θα πει πριν από μερικά χρόνια.