Ο «Βασιλιάς» Gillette που έφτιαχνε ξυραφάκια και μητροπόλεις χωρίς λεφτά

Το όνομα του εξακολουθεί να αποτελεί ένας εξαιρετικά επιτυχημένο brand, ακόμη και στις μέρες μας. Ο King Gillette -το King αποτελεί το όνομα του, όχι κάποιον τίτλο- γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και είναι ο εφευρέτης πίσω από τα ξυραφάκια ασφαλείας που σημείωσαν τις μεγαλύτερες πωλήσεις, αλλάζοντας την αγορά και το ξύρισμα.

Στον Gillette πιστώνεται η δημιουργία του επιχειρηματικού μοντέλου «razor and blades», όπου κάποιος πουλάει ένα προϊόν σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή ώστε να κερδίσει πελάτες μέσω των αναλώσιμων που θα απαιτηθούν στη συνέχεια για τη λειτουργία του - κάτι που υιοθετείται μέχρι τις μέρες μας, σε διάφορες βιομηχανίες. Αλλά αυτό λίγη σημασία έχει για την ιστορία μας.

Αυτό που έχει σημασία είναι πως, περίπου την ίδια εποχή που ο Gillette τελειοποιεί τη δημιουργία του, το 1894, ο επιχειρηματίας που ήταν οπαδός του ουτοπικού σοσιαλισμού δημοσίευσε το «The Human Drift», ένα βιβλίο που αναφερόταν στη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής αστικής ουτοπίας. Με λίγα λόγια, ο Gillette, δίπλα από τα ξυραφάκια, παρουσιάζει εκείνη την εποχή την ιδέα του για τη δημιουργία μιας πόλης του μέλλοντος.

Άλλωστε, ουτοπικός σοσιαλισμός, όπως διαβάζουμε στην Wikipedia, «είναι το πρώτο ρεύμα του σύγχρονου σοσιαλισμού και της σοσιαλιστικής σκέψης». Ο ουτοπικός σοσιαλισμός περιγράφεται συχνά ως η παρουσίαση οραμάτων και περιγραμμάτων για φανταστικές ή φουτουριστικές ιδανικές κοινωνίες, με τα θετικά ιδανικά να είναι ο κύριος λόγος για την κινητοποίηση της κοινωνίας προς μια τέτοια κατεύθυνση».

Ο Gillette προτείνει την αντικατάσταση όλων των πόλεων της Βόρειας Αμερικής με μια γιγάντια περιοχή, που θα χτιζόταν στους Καταρράκτες του Νιαγάρα, από τους οποίους θα τροφοδοτούνταν για τις ενεργειακές ανάγκες της. Ο ίδιος περιγράφει λεπτομερώς μια πόλη όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των ΗΠΑ (περίπου 70 εκατομμύρια εκείνη την εποχή) θα ζούσε σε ένα τεράστιο συγκρότημα πολυκατοικιών σε σχήμα οκταγώνου.

Για την ακρίβεια, τα 60 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζούσαν μέσα σε αυτήν και τα υπόλοιπα 10 εκατομμύρια σε εξοχικές ή παράκτιες κατοικίες, ως προσωρινή κατοικία ή για λόγους εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, όλα θα γίνονταν δωρεάν, ενώ τα τρόφιμα θα παρέχονταν από αγροκτήματα στην ύπαιθρο και θα αποστέλλονταν για να μαγειρευτούν σε γιγαντιαίες κουζίνες, όπου όλοι θα συγκεντρώνονταν για τα γεύματα.

Το σημαντικότερο είναι μάλλον πως τα χρήματα θα καταργούνταν πλήρως, έτσι ώστε οι πολίτες της χώρας -ή, καλύτερα, της μεγαλούπολης- να μπορούν ελεύθερα να ασχολούνται με ότι θα ήθελαν να κάνουν στον άπλετο ελεύθερο χρόνο τους, παρακολουθώντας συναυλίες, διαλέξεις μεγάλων στοχαστών, εκθέσεις τέχνης κτλ. Κατά την άποψη του Gillette, η εξάλειψη των χρημάτων θα εξάλειφε και κάθε μορφή εγκλήματος.

Η Μητρόπολη θα δημιουργούνταν σε στρώματα και θα ανυψωνόταν από χαλύβδινες κολώνες με γυάλινα δάπεδα, ώστε όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, οι υποδομές και οι μεταφορές να είναι πάνω από το έδαφος, ορατές και προσβάσιμες για επισκευή και αντικατάσταση, αν χρειαζόταν. Φυσικά, δεν θα υπήρχαν αυτοκίνητα, παρά μόνο ποδήλατα και άμαξες.

Ο Gillette διευκρίνιζε ακόμη και τα δομικά υλικά που θα απαιτούνταν για τη δημιουργία της πόλης, υλικά που πίστευε ότι θα άντεχαν στον χρόνο, συμπεριλαμβανομένου του χάλυβα, των τούβλων, του γυαλιού κτλ, με το σύνολο να κατασκευάζεται σε τεράστια εργοστάσια σχετικά κοντά στην πόλη. Το γυαλί, άλλωστε, είχε τεράστιο ρόλο στα σχέδια του.

Αν και πολλές από τις ιδέες του μπορούν να εντοπιστούν σε μεταγενέστερες θεωρίες και σχέδια από άλλους σχεδιαστές και αρχιτέκτονες, δεν είναι σαφές πόσοι γνώριζαν την μελέτη του, που σύντομα βρέθηκε στην αφάνεια, κάτι που ενδέχεται να οφείλεται και στο ριζοσπαστικό οικονομικό του όραμα: μιλούσε για μια «εταιρεία» που θα ήταν υπεύθυνη για την παραγωγή, την κατασκευή και τη διανομή των προϊόντων της Μητρόπολης, χωρίς χρήματα.

«Αν το σχέδιο που περιγράφεται μπορούσε να γίνει κατανοητό από τις μάζες», έγραφε, «ο ενθουσιασμός θα ισοδυναμούσε με έναν ενθουσιασμό και επιθυμία για την ολοκλήρωση της Μητρόπολης, τόσος ώστε εκατομμύρια άνθρωποι θα προσέφεραν τις υπηρεσίες τους για αόριστο χρόνο ώστε να προωθήσουν την οικοδόμηση της, και το μόνο που θα ζητούσαν θα ήταν το κόμιστρο και τα ρούχα του στρατιώτη.

«Τι θα ήταν για αυτούς το χρήμα, όταν το εγγύς μέλλον θα το οδηγούσε στη λήθη μιας εποχής με άγνοια;» έγραφε χαρακτηριστικά.