MEDASSET: Σε κίνδυνο οι οικότοποι των θαλάσσιων χελωνών σε Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία

Ως αποτέλεσμα, η Μόνιμη Επιτροπή της Σύμβασης της Βέρνης υιοθέτησε σημαντικές αποφάσεις για την παρακολούθηση αρκετών οικοτόπων θαλάσσιων χελωνών και παρότρυνε τις κυβερνήσεις να βελτιώσουν την προστασία τους.

Ελλάδα

Νότιος Κυπαρισσιακός Κόλπος (Caretta caretta)

Ο Κυπαρισσιακός Κόλπος φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta σε όλη τη Μεσόγειο. Αν και οι παραλίες ωοτοκίας ανήκουν σε περιοχή που έχει χαρακτηριστεί ως περιοχή του δικτύου Natura 2000, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει λάβει και επιβάλει τα απαραίτητα μέτρα διατήρησης και διαχείρισης της περιοχής, έξι χρόνια μετά τη σύσταση της Σύμβασης της Βέρνης (Δεκέμβριος 2014) και τέσσερα χρόνια μετά την καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Νοέμβριος 2016). Η επιβολή του Προεδρικού Διατάγματος, που υιοθετήθηκε τον Οκτώβριο του 2018 και παρέχει έννομη προστασία στην περιοχή, είναι ανύπαρκτη και το MEDASSET επαναλαμβάνει σθεναρά την επείγουσα ανάγκη εφαρμογής Σχεδίου Διαχείρισης, καθώς το Διάταγμα δεν αντιμετωπίζει πολλά σημαντικά ζητήματα. Στη συνεδρίαση της Μόνιμης Επιτροπής της Σύμβασης της Βέρνης το 2021, το MEDASSET σε συνεργασία με το ΑΡΧΕΛΩΝ παρουσίασε τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση της περιοχής και την ανεπαρκή διαχείρισή της κατά το καλοκαίρι του 2022.

Οι απειλές που καταγράφηκαν περιλαμβάνουν συνεχιζόμενες κατασκευές παράνομων κτισμάτων κατά μήκος της ακτογραμμής, συνεχιζόμενη φύτευση και καλλιέργεια ξενικών ειδών στις παραλίες ωοτοκίας και στις αμμοθίνες, αλιεία κοντά στην ακτή, πρόσβαση οχημάτων στις παραλίες ωοτοκίας, έλλειψη διαχείρισης επίπλων παραλίας και φωτορύπανση.

Απόφαση:

Η Μόνιμη Επιτροπή αναγνώρισε τις μόνιμες ανησυχίες του καταγγέλλοντα για τη μη υιοθέτηση Σχεδίου Διαχείρισης της περιοχής και έλαβε υπόψη τις καθυστερήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κυβέρνηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης ενημέρωσε τη Μόνιμη Επιτροπή της Σύμβασης ότι γίνονται ενέργειες σε συνέχεια της απόφασης του 2021 του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταδικάσει την Ελλάδα για την αποτυχία καθορισμού των απαραίτητων μέτρων και στόχων διατήρησης για αρκετές περιοχές κοινοτικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένων των Θινών Κυπαρισσίας. Σε αυτό το πλαίσιο η Επιτροπή προέτρεψε τις ελληνικές αρχές να οριστικοποιήσουν και να υιοθετήσουν ένα Σχέδιο Διαχείρισης για την περιοχή, καθώς και να καθορίσουν τα αναγκαία μέτρα και τους στόχους διατήρησης για όλο το δίκτυο Natura 2000.

Η Μόνιμη Επιτροπή υπενθύμισε ότι παρά τις πρωτοβουλίες των εθνικών αρχών (όπως η απαγόρευση διάνοιξης δρόμου), η επιβολή των νόμων παραμένει χαμηλή. Η Μόνιμη Επιτροπή προέτρεψε τις εθνικές αρχές να εφαρμόσουν πλήρως τη Σύσταση Νο. 174 (2014), ειδικά ως προς το σημείο 11 της Σύστασης. Αναγνωρίζοντας ότι η υιοθέτηση ενός Σχεδίου Διαχείρισης έχει προγραμματιστεί να εκδοθεί το 2023, κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης που θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2022, η Μόνιμη Επιτροπή τόνισε στις εθνικές αρχές να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για την υιοθέτηση ενός Σχεδίου Διαχείρισης της περιοχής το συντομότερο δυνατό.

Τέλος η Μόνιμη Επιτροπή ευχαρίστησε και τις δυο πλευρές για τη συνεργασία τους στην εν εξελίξει πρωτοβουλία για τη διατήρηση των θαλάσσιων χελωνών. Η υπόθεση παραμένει ανοικτή.

Κόλπος του Λαγανά, Ζάκυνθος (Caretta caretta)

Ο Κόλπος του Λαγανά φιλοξενεί μια από τις σημαντικότερες περιοχές ωοτοκίας της Caretta caretta στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, με κατά μέσο όρο 1.200 φωλιές κάθε χρόνο. Ωστόσο, οι θαλάσσιες χελώνες και οι βιότοποι τους στη Ζάκυνθο υφίστανται τεράστιες πιέσεις, λόγω της έντονης τουριστικής δραστηριότητας στο νησί, το οποίο υποδέχεται περισσότερους από 850.000 επισκέπτες κάθε καλοκαίρι. Η υπόθεση εισήχθη για πρώτη φορά στη Σύμβαση της Βέρνης από το MEDASSET το 1984, και ως αποτέλεσμα, η Μόνιμη Επιτροπή εξέδωσε τη Σύσταση No. 9 το 1987, για να διασφαλίσει την προστασία της περιοχής.

Περισσότερα από τριάντα χρόνια αργότερα, οι θαλάσσιες χελώνες και οι οικότοποί τους στον Κόλπο του Λαγανά βρίσκονται υπό τεράστια πίεση. Παρά τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου (ΕΘΠΖ) με Προεδρικό Διάταγμα το 1999, η ελληνική κυβέρνηση δεν κατάφερε να παράσχει επαρκή προστασία και ο «φάκελος της υπόθεσης» άνοιξε ξανά το 2020 από τη Μόνιμη Επιτροπή. Το 2022 συνεχίστηκαν οι παράνομες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης παρουσίας σε περιορισμένης πρόσβασης περιοχές ή σε απαγορευμένες ώρες, η αρρύθμιστη θαλάσσια δραστηριότητα και η λειτουργία παράνομων επιχειρήσεων. Βασική αιτία είναι η έλλειψη επιβολής του νομικού πλαισίου από τις αρμόδιες αρχές και η ανεπαρκής κρατική χρηματοδότηση για τη φύλαξη.

Επιπλέον, δεν έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του παράνομα κατασκευασμένου δρόμου μεταξύ Δάφνης και Γέρακα, ο οποίος βρίσκεται εντός του ΕΘΠΖ και εν μέρει εντός της περιοχής Natura 2000, ενώ το πρόστιμο των 200.000 ευρώ που είχε εκδοθεί το 2018 από την Περιφερειακή Αρχή Ιονίων Νήσων μειώθηκε τον Μάιο του 2022 στις 10.000 ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2022, το MEDASSET και το WWF Ελλάς προσέφυγαν στο Διοικητικό Δικαστήριο κατά της απόφασης για την τροποποίηση του προστίμου, ζητώντας την ακύρωσή της. Το MEDASSET κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να αυξήσει επειγόντως τις προσπάθειες για την επαρκή προστασία του Κόλπου του Λαγανά.

Aπόφαση:

Η Μόνιμη Επιτροπή αναγνώρισε τις συνεχιζόμενες ανησυχίες του καταγγέλλοντα ότι η Διοίκηση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου χρειάζεται τη διασφάλιση χρηματοδότησης για επαρκή φύλαξη. Η Μόνιμη Επιτροπή σημείωσε επίσης ότι ο καταγγέλλων ζήτησε να πραγματοποιείται επιτόπια αυτοψία. Η Μόνιμη Επιτροπή σημείωσε ότι οι αρχές πραγματοποιούν εντατικές προσπάθειες εφαρμογής των αποφάσεων που προέκυψαν από τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου, και επικρότησε το γεγονός ότι έχει διασφαλιστεί χρηματοδότηση για την αποκατάσταση της παράνομης χωματερής στην περιοχή του Σκοπού. Ωστόσο, η Μόνιμη Επιτροπή εξέφρασε την ανησυχία της για το ότι η παράνομη διάνοιξη δρόμου δεν έχει αποκατασταθεί, παρά τις προσπάθειες των κεντρικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσουν το θέμα με τις τοπικές αρχές, και ότι το πρόστιμο για τις παράνομες δραστηριότητες είχε μειωθεί από 200.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ.

Τέλος, η Μόνιμη Επιτροπή ευχαρίστησε και τα δύο μέρη για τη συνεργασία τους στην εν εξελίξει πρωτοβουλία για τη διατήρηση των θαλάσσιων χελωνών. Η υπόθεση παραμένει ανοικτή και τα δύο μέρη κλήθηκαν να υποβάλουν τις αναφορές τους στη Σύμβαση το φθινόπωρο του 2023.

Τουρκία

Φετίγε και Πάταρα (Caretta caretta)

Το MEDASSET διεξάγει αξιολογήσεις και εκστρατείες για τη βελτίωση της προστασίας των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στα Πάταρα και στη Φετίγε από το 1988. Οι δύο περιοχές έχουν χαρακτηριστεί ως «Ζώνες Ειδικής Προστασίας - ΖΕΠ» (Special Protection Areas - SPAs). Δυστυχώς, διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των Συστάσεων που υιοθετήθηκαν από τη Σύμβαση της Βέρνης το 2015 (No. 182 και No. 183) δεν έχουν εφαρμοστεί.

Στη Φετίγε, το καθεστώς διατήρησης των παραλιών ωοτοκίας επιδεινώθηκε περαιτέρω το 2022. Αγνοώντας πλήρως τη Σύσταση της Σύμβασης της Βέρνης, η κατασκευή ξενοδοχείων και beach bars και άλλων εγκαταστάσεων, εξακολουθεί να καταστρέφει τις τελευταίες εναπομείνασες παρθένες παραλίες της περιοχής. Η περιοχή φαίνεται να στερείται κατάλληλου σχεδίου διαχείρισης και χωροθέτησης, καθώς και επαρκούς προσωπικού. Η απουσία διαχείρισης επίπλων παραλίας, ενημερωτικών πινακίδων, ελέγχου πρόσβασης οχημάτων, καθώς και η έντονη φωτορύπανση και η ανθρώπινη παρουσία τη νύχτα, συνιστούν ορισμένα από τα ανεπίλυτα προβλήματα προστασίας. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η παράκτια ζώνη της Φετίγιε δεν προστατεύεται αποτελεσματικά και το MEDASSET κάλεσε τις τουρκικές αρχές να αλλάξουν την πολιτική τους αναφορικά με την προστασία του σημαντικού αυτού βιότοπου θαλάσσιων χελωνών.

Στα Πάταρα, δεν υπήρξαν σημαντικές βελτιώσεις και εξακολουθούν να υφίστανται προβλήματα διατήρησης: ανυπαρξία προσωπικού διαχείρισης στην περιοχή και ανεπαρκές προσωπικό παρακολούθησης της ωοτοκίας, έλλειψη χωροθέτησης και ενημερωτικών πινακίδων, ανεξέλεγκτη πρόσβαση οχημάτων, κακή διαχείριση επίπλων παραλίας, κλπ. Μέσα στον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο στα Πάταρα, πλησίον της παραλίας, η κατασκευή 312 εξοχικών κατοικιών έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Αυτό αναμένεται να αυξήσει τον πληθυσμό της περιοχής το καλοκαίρι κατά τουλάχιστον 120%. Οι παραλίες ωοτοκίας στα Πάταρα έχουν σχετικά προφυλαχθεί μέχρι σήμερα από την ανάπτυξη και με σωστή διαχείριση και έλεγχο, αυτή η μοναδική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά θα μπορούσε να αναδειχθεί σε υπόδειγμα προστασίας.

Απόφαση:

Η Μόνιμη Επιτροπή καλωσόρισε τις πρωτοβουλίες των τουρκικών αρχών να προωθήσουν πρακτικές φιλικές για τη θαλάσσια χελώνα στις παραλιακές επιχειρήσεις και εξέφρασε την ελπίδα της ότι αυτές οι πρακτικές θα έχουν ένα θετικό αντίκτυπο στην προστασία του είδους. Επίσης, αναγνώρισε τις συνεχιζόμενες ανησυχίες του καταγγέλλοντα για την κατασκευή εξοχικών κατοικιών στα Πάταρα.

Σημειώνοντας την πρόοδο που έχει επιτευχθεί κατά τη διάρκεια του έτους στη δημιουργία Σχεδίου Διαχείρισης για τη Φετίγιε, η Μόνιμη Επιτροπή προέτρεψε τις τουρκικές αρχές να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την υιοθέτηση Σχεδίων Διαχείρισης τόσο για τη Φετίγιε, όσο και για τα Πάταρα το συντομότερο δυνατό.

Τέλος, η Μόνιμη Επιτροπή ευχαρίστησε και τις δύο πλευρές για τη συνεργασία τους στην εν εξελίξει πρωτοβουλία για τη διατήρηση των θαλάσσιων χελωνών. Η υπόθεση παραμένει ανοικτή.

Αναμούρ (Caretta caretta)

Φιλοξενώντας πάνω από 1.000 φωλιές Caretta caretta την περίοδο ωοτοκίας, το Αναμούρ είναι η 2η πιο σημαντική περιοχή φωλεοποίησης της Caretta caretta στην Τουρκία και η 4η στη Μεσόγειο. Προστατεύεται από το εθνικό και το διεθνές δίκαιο και το 1998, η 18η Μόνιμη Επιτροπή ενέκρινε τη Σύσταση 66 που τονίζει την ανάγκη για μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και διυπουργική συμμόρφωση, καθώς και επείγοντα και αυστηρά μέτρα για την επιβολή της νομοθεσίας κατά της παράνομης εξόρυξης άμμου και της παράκτιας ανάπτυξης. Σήμερα, 24 χρόνια αργότερα, η 42η Μόνιμη Επιτροπή υπερψήφισε να ανοίξει μια νέα υπόθεση, ανησυχώντας έντονα για τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα και τις συνεχιζόμενες παράνομες δραστηριότητες κατά μήκος της παραλίας ωοτοκίας μήκους 12 χιλιομέτρων στο Αναμούρ.

Η καταγγελία αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τη MERÇED και παρουσιάστηκε από το MEDASSET στη συνεδρίαση της Μόνιμης Επιτροπής το 2019. Κατά τη διάρκεια εκείνης της συνεδρίασης και σε όλες τις επόμενες συνεδριάσεις της Μόνιμης Επιτροπής, συζητήθηκε ως πιθανή δικογραφία. Οι λεπτομερείς αναφορές περιγράφουν με συνέπεια τις συνεχείς απειλές και πιέσεις στις θαλάσσιες χελώνας εξαιτίας της φωτορύπανσης, της εξόρυξης άμμου και της μη συμμόρφωσης των τοπικών επιχειρήσεων με την εθνική νομοθεσία. Επείγουσα ανησυχία προκαλεί η συνέχιση της κατασκευής του Beach Arrangement Project, το οποίο ξεκίνησε τις εργασίες του τον Σεπτέμβριο του 2021. Η πρώτη του φάση, που έχει πλέον ολοκληρωθεί, εκτείνεται σε 0,75 km και η δεύτερη φάση, που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2022, θα είναι ακόμη μεγαλύτερη καλύπτοντας περίπου 1,1 km της ακτογραμμής . Αυτή η πλήρης αλλαγή του βιότοπου περιλαμβάνει πέργκολες, πεζόδρομους, ποδηλατοδρόμους, ντους, WC, καφέ-μπαρ, ζαχαροπλαστείο, τεϊόκηπο και παιδική χαρά, όλα φωτιζόμενα τη νύχτα, από εκτεταμένο φωτισμό στο δρόμο.

Απόφαση:

Η Μόνιμη Επιτροπή σημείωσε ότι ο καταγγέλλων ζήτησε να ανοιχτεί νέος φάκελος υπόθεσης και να δοθεί εντολή για επιτόπια αυτοψία. Όπως αναφέρθηκε και στη συνεδρίαση της Επιτροπής το Σεπτέμβριο, η Μόνιμη Επιτροπή τόνισε με ανησυχία ότι έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες για τη φάση Ι του έργου παράκτιας ανάπτυξης και προέτρεψε για άλλη μια φορά τις τουρκικές αρχές να σταματήσουν τη φάση ΙΙ του έργου.

Τέλος, η Μόνιμη Επιτροπή ευχαρίστησε και τα δύο μέρη για τη συνεργασία τους στην εν εξελίξει πρωτοβουλία για τη διατήρηση των θαλάσσιων χελωνών. Μετά από συζήτηση αναφορικά με την πρόταση του καταγγέλλοντος να ανοίξει ένας νέος φάκελος υπόθεσης, το θέμα τέθηκε σε ψηφοφορία. Σύμφωνα με τον Κανονισμό, που απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων των ψηφισάντων για να ανοίξει νέος φάκελος υπόθεσης, ο φάκελος είναι πλέον ανοικτός. Και τα δύο μέρη κλήθηκαν να παρουσιάσουν τις αναφορές τους στη συνεδρίαση που θα γίνει το φθινόπωρο του 2023.

Κύπρος

Χερσόνησος του Ακάμα (Caretta caretta and Chelonia mydas)

Τα προβλήματα προστασίας των θαλάσσιων χελωνών σε περιοχές ωοτοκίας στον Ακάμα και τη Λίμνη τέθηκαν υπόψη της Σύμβασης της Βέρνης το 1996 από το MEDASSET, για λογαριασμό της ΜΚΟ Terra Cypria και ένας φάκελος υπόθεσης παραμένει ανοιχτός από το 1997, καθιστώντας τη μια από τις πιο μακροχρόνιες υποθέσεις της Σύμβασης της Βέρνης. Το Terra Cypria παρείχε στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή της Σύστασης (2016) της Σύμβασης, η οποία εξακολουθεί να εκκρεμεί, τη μη ύπαρξη νομικά δεσμευτικών σχεδίων διαχείρισης και την ανάγκη για αποτελεσματική εφαρμογή της Σύστασης. Το MEDASSET υποστήριξε τις εκκλήσεις της Terra Cypria για επείγουσα δράση από τις αρχές, ώστε να διασφαλιστεί η επιβολή των μέτρων διαχείρισης σε όλες τις παραλίες ωοτοκίας.

Απόφαση:

Η Επιτροπή σημείωσε επίσης την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ενημέρωσε ότι συνέχισε τον διάλογο με τις κυπριακές αρχές στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει για μη συμμόρφωση με τα άρθρα 4.4 και 6 της Οδηγίας για τους οικοτόπους, ιδίως για την αποτυχία καθορισμού οικοτόπων κοινοτικής σημασίας και των αναγκαίων στόχων διατήρησης για αυτούς τους οικοτόπους.

Η Επιτροπή σημείωσε την πρόοδο σε ορισμένους τομείς, όπως η περιπολία της περιοχής από σταθμοφύλακες. Παρόλα αυτά, η Επιτροπή παρατήρησε ότι είχε επιτευχθεί ελάχιστη πρόοδος στην εφαρμογή των περισσότερων εκ των δεκατριών σημείων της Σύστασης αριθ. 191 (2016). Συγκεκριμένα, ο καταγγέλλων επανέλαβε την έκκλησή του να χαρακτηριστεί ολόκληρη η χερσόνησος του Ακάμα ως προστατευόμενη περιοχή και εξέφρασε την ανησυχία του σχετικά με την αδειοδότηση ενός αναπτυξιακού έργου για τη δημιουργία δύο γηπέδων γκολφ στην περιοχή της Πόλης-Γιάλια.

Τέλος, η Μόνιμη Επιτροπή ευχαρίστησε και τα δύο μέρη για τη συνεργασία τους στην εν εξελίξει πρωτοβουλία για τη διατήρηση των θαλάσσιων χελωνών. Η υπόθεση παραμένει ανοικτή.