Partners in Democracy Symposium - Προκλήσεις και ευκαιρίες για τη Δημοκρατία σήμερα

Σε μια κατάμεστη -από κυρίως νέους ανθρώπους- αίθουσα στο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, στο κέντρο της Αθήνας, ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό επιχείρησαν να ρίξουν λίγο περισσότερο «φως» στα σύγχρονα προβλήματα της Δημοκρατίας, αλλά και να συζητήσουν μια σειρά επιμέρους θεμάτων του σήμερα αλλά και του αύριο.

«Η Δημοκρατία είναι μια διαρκής διαδικασία, την οποία πρέπει να υπερασπιζόμαστε, ιδίως η νέα γενιά» ήταν το μήνυμα του ιδρυτή του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, Συμεών Τσομώκου. Από την πλευρά της, η Μαρία Γιαννιού, ιδρύτρια του Lead for Within, επεσήμανε ότι στη Δημοκρατία, εκτός από δικαιώματα, έχουμε και υποχρεώσεις, ενώ δεν παρέλειψε να εστιάσει και στην ελευθερία του λόγου. «Ξεχνάμε όμως, ότι το να εκφράζεσαι ελεύθερα, σημαίνει ότι πρέπει να ακούς και τον άλλο». Η Νεφέλη Μεγκ, content creator, αναφέρθηκε σε μια σειρά προβλημάτων, όπως για παράδειγμα στο γεγονός ότι δεν δίνουμε όλοι τον ίδιο ορισμό στις έννοιες. Για παράδειγμα: Τι είναι η Δημοκρατία; «Για άλλους είναι δικαιώματα, για άλλους υποχρεώσεις. Για μένα είναι ελευθερία σ’ όλο το μήκος και το πλάτος».

Στα κομβικά σημεία στα οποία τα μουσεία ενισχύουν έμπρακτα τη Δημοκρατία εστίασε στον χαιρετισμό της η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, Συραγώ Τσιάρα. Ανάμεσα σε αυτά εντάσσονται η προσβασιμότητα όλων στην τέχνη και η διασύνδεσή της με την δημόσια σφαίρα, η συγκρότηση ενεργών κοινών και η καλλιέργεια του κριτικού βλέμματος. Στο πλαίσιο αυτό, η κ. Τσιάρα υπογράμμισε την ανάγκη ενίσχυσης των αφανών κοινωνικών ομάδων και αφηγήσεων.

Το «παρών» έδωσε ο Τζορτζ Τσούνης, πρέσβης των Η.Π.Α. στην Ελλάδα, ο οποίος υποστήριξε ότι η Δημοκρατία έχει τις ρίζες της στη συμπερίληψη και στην προστασία των δικαιωμάτων όλων των πολιτών. «Αυταρχικές δυνάμεις προσπαθούν να υπονομεύουν τις αξίες μας» πρόσθεσε, παραπέμποντας στον πόλεμο της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή, παρατήρησε ότι η Δημοκρατία δεν ισχύει παντού και για όλους, ενώ, αφού επανέλαβε την απειλή της απολυταρχίας, εξέφρασε την πεποίθηση ότι εντέλει η Δημοκρατία θα επικρατήσει. Αλλά δεν πρέπει να επαγρυπνούμε, προειδοποίησε. Τέλος, ο κ. Τσούνης αναφέρθηκε στην ιστορία της οικογένειάς του λέγοντας ότι οι γονείς του «πήγαν στις ΗΠΑ και τους υποδέχθηκαν θερμά. Ελπίζω ότι όσοι φεύγουν από τον πόλεμο και την φτώχεια και έρχονται στις ακτές της Ελλάδας, θα έχουν την ίδια υποδοχή και τις ίδιες ευκαιρίες που είχαν γονείς μου στις ΗΠΑ. Αυτόν τον κόσμο πρέπει να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας».

Την ίδια στιγμή, ο Sergii Shutenko, πρέσβης της Ουκρανίας στην Ελλάδα, επεσήμανε ότι οι αξίες της Δημοκρατίας ενδυναμώνονται μόνο μέσα από αγώνες και δοκιμασίες. «Σήμερα η ιστορία γράφεται με το αίμα των Ουκρανών στρατιωτών. Όλοι οι δημοκρατικές αξίες δέχονται επίθεση και πρέπει να τις υπερασπιστούμε. Εάν πιστεύει κανείς ότι ο Πούτιν θα σταματήσει στην Ουκρανία, κάνει λάθος». Σ’ αυτό το πλαίσιο, επανέλαβε ότι η Δημοκρατία δεν πρέπει να θεωρείται πουθενά δεδομένη. «Για να επιβιώσει, πρέπει να αμυνθεί».

«Η Δημοκρατία δεν είναι μία θεωρία ή μία αφηρημένη έννοια που απαιτεί ερμηνεία. Είναι πρακτική, έχει να κάνει με την καθημερινότητα, με το ορατό και το μετρήσιμο. Δεν κρινόμαστε από τα λόγια αλλά από τις πράξεις» σημείωσε ο Δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης υπογραμμίζοντας πως «μέχρι να επιτύχουμε να έχουν όλοι το δικαίωμα να αγαπούν και να παντρεύονται όποιον ή όποια θέλουν, και μέχρι να διασφαλιστεί η ελεύθερη τεκνοθεσία, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ολοκληρωμένη Δημοκρατία». Επιπρόσθετα, αναφέρθηκε στη σημασία της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της Δημοκρατίας, τονίζοντας πως εκεί «τοπική αυτοδιοίκηση και Δημοκρατία είναι έννοιες ταυτισμένες». Τέλος, φέρνοντας ως παράδειγμα τις πρόσφατες εκλογές σημείωσε πως η κοινωνία βρίσκεται πιο μπροστά από την πολιτική.

«Να μάθετε για τη σημασία του κράτους δικαίου και τη χρήση του στην καθημερινότητα. Να ακολουθήσετε αυτό που είπε ο Περικλής για εκείνους που δεν ασχολούνται με τα κοινά: Δεν έχουν τίποτε να κάνουν εδώ, δεν τους χρειαζόμαστε. Τώρα είναι η δική σας σειρά. Εσείς πρέπει να αποφασίσετε» ανέφερε μιλώντας προς τη νέα γενιά ο πρώην αναπληρωτής δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, Justice Stephen Breyer. Ανακαλώντας εμπειρίες από την μακροχρόνια πορεία του, υπογράμμισε τη σημασία του να αντλούμε τα διαχρονικά μηνύματα από την ιστορία, την τέχνη και την μυθολογία συμβάλλουν στο να «ξεκλειδώσουμε» το νόημα των πανανθρώπινων αξιών.

Πέραν των ομιλιών, στο «Partners in Democracy Symposium» έλαβαν χώρα αρκετές και ενδιαφέρουσες θεματικές συζητήσεις, στις οποίες επιχειρήθηκε μια ενδελεχής διερεύνηση σύνθετων και επίκαιρων εννοιών –πάντα με βασικό άξονα τη Δημοκρατία.

Δημοκρατία vs Απολυταρχία

Στο πάνελ «Values Matter: Democracy vs. Authoritarianism», το οποίο συντόνισε η δημοσιογράφος στο Politico και το ΑΜΠΕ, Νεκταρία Σταμούλη, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης & υπουργός Εξωτερικών, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών, εξήγησε ότι στην Ελλάδα έχουμε μια φιλελεύθερη Δημοκρατία, με μία ιδιορρυθμία. «Είναι ένα κοινοβουλευτικό σύστημα, το οποίο δεν πιστεύει στις κυβερνήσεις δημοκρατίας». Αναφερόμενος δε, στις τρέχουσες εκλογές, προέβλεψε ότι θα υπάρχει ένα πρώτο κόμμα με ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία και μία αντιπολίτευση διασπασμένη. Επίσης, δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει την ανάγκη για υπερ-πλειοψηφικές συναινέσεις στα μεγάλα θέματα του τώρα, όπως η κλιματική αλλαγή και τα ελληνοτουρκικά.

Παράλληλα, η Μαρία Γαβουνέλη, Γενική Διευθύντρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ, υποστήριξε ότι «είμαστε μια χώρα των άκρων» και «ξεχνάμε πως ζούμε τη μακρότερη περίοδο σταθερής πολιτικής διακυβέρνησης στη χώρα». Διαπίστωσε δε, ότι μετά την οικονομική κρίση, τελείωσε η εποχή του λαϊκισμού, των εύκολων λύσεων και της τρομακτικής απλοποίησης. Από την πλευρά της, η Φαίη Μακαντάση, επικεφαλής Ερευνών στη ΔιαΝΕΟσις, αφού αναφέρθηκε στην απογοήτευση των πολιτών για τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων, τους πολιτικούς και τη δικαιοσύνη, εστίασε στην έλλειψη αξιοκρατίας, η οποία εμποδίζει το brain gain. Πάντως, σημείωσε ότι σχεδόν όλοι οι Έλληνες θεωρούν σημαντικό ότι ζουν σε μια κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Από την άλλη, όμως, μόλις το 10% θεωρεί ότι οι διπλανοί μας είναι άξιοι εμπιστοσύνης.

Πολεμώντας για την Ισότητα και τη Δημοκρατία

Στις αλλαγές που έχουν σημειωθεί στην αμερικανική κοινωνία σε ζητήματα συμπερίληψης αλλά και στις προκλήσεις που παραμένουν έως και σήμερα αναφέρθηκε ο συγγραφέας και μέλος του Κογκρέσου των ΗΠΑ, Don Beyer στο πλαίσιο του πάνελ με τίτλο «Fighting for Equality, Fighting for Democracy» το οποίο συντόνισε ο παρουσιαστής του podcast Democracy Paradox, Justin Kempf ο οποίος τόνισε ότι «η Δημοκρατία στερείται νοήματος αν δεν μπορούν όλοι να συμμετέχουμε ενεργά».

Η Παναγιώτα Πολυκάρπου, Gender Equality Consultant & Non–profit leader αναφέρθηκε στην έννοια της σκόπιμης συμπερίληψης. «Χρειάζονται συνειδητές προσπάθειες και προσωπική δουλειά σε καθημερινή βάση για την συμπερίληψη» σημείωσε και υπογράμμισε τη σημασία του σεβασμού και της αξιοπρέπειας στην συνεργασία των οργανισμών με τους ωφελούμενους ενώ ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην ισότιμη προσβασιμότητα.

Από την πλευρά της, η Δήμητρα Κοντοβά, σύμβουλος συμπερίληψης και προσβασιμότητας στον Σ.Κ.Ε.Π. υπογράμμισε πως η Ελλάδα παραμένει σημαντικά πίσω στο ζήτημα της ορατότητας και συμπερίληψης τονίζοντας πως «κάθε άνθρωπος θα έπρεπε να είναι ελεύθερος να λέει τη γνώμη του και να βρίσκει εκείνους που μπορούν να τον ακούσουν. Πρέπει να υπάρχει εκπροσώπηση σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να ακούγονται όλες οι φωνές» είπε σημειώνοντας πως η αλλαγή δεν είναι μόνο ζήτημα υποδομών, αλλά και νοοτροπίας. «Με τον ΣΚΕΠ, υλοποιούμε προγράμματα εξοικείωσης με την αναπηρία σε σχολεία. Κάνω διάλογο με τους μαθητές και με χαροποιεί η θετική ανταπόκριση. Με στενοχωρεί, όμως, ότι πρέπει να το κάνω. Δε θέλουμε να υπάρχει η ανάγκη να αποδείξεις γιατί πρέπει να υπάρχει η συμπερίληψη. Πρέπει να είναι κάτι αυτονόητο» κατέληξε αναφέροντας πως «μια κοινωνία συμπεριληπτική είναι μία κοινωνία ευτυχισμένη».

Ηγεσία, Δημοκρατία και Εξουσία

Στο πάνελ «Presentation Leadership, democracy, power», ο φωτογράφος Platon εστίασε σ’ αυτό που ενώνει όλους μας. Δηλαδή την ανθρωπιά και την ενσυναίσθηση. «Εκεί κρύβεται το κλειδί, το να μπορεί ο καθένας να συνδέεται με τον άλλο». Σ’ αυτό το σημείο, έκανε ένα «ταξίδι» σε φωτογραφικά πορτρέτα διάφορων προσώπων, από το ζεύγος Ομπάμα έως τον Ντόναλντ Τραμπ κι από τον Πούτιν έως τον Μοχάμεντ Άλι. «Πρέπει να συνομιλείς με τον κόσμο, όχι να μιλάς στον κόσμο» ολοκλήρωσε την τοποθέτησή του.

Τι μπορεί να κάνει η Τέχνη για τη Δημοκρατία;

Ο ίδιος συμμετείχε και στο πάνελ με τίτλο «What can Art do for Democracy?» τονίζοντας τον ρόλο της φωτογραφίας και των ιστοριών που μεταφέρουν στην προώθηση της κοινωνικής αλλαγής. «Η Δημοκρατία δεν είναι κάτι που δικαιούμαστε αλλά κάτι που πρέπει να κερδίσουμε. Ελπίζουμε ότι η επόμενη γενιά θα είναι πιο αποτελεσματική και θα δώσει έμφαση στο περιβάλλον που εμείς καταστρέψαμε» σημείωσε μιλώντας στον συντονιστή της συζήτησης, τον δημοσιογράφο της LiFO, Αλέξανδρο Διακοσάββα.

«Έχω γεννηθεί στην Ελλάδα, έχουν περάσει 32 χρόνια και ακόμα δεν έχω ταυτότητα. Αν βγω έξω από την πόρτα θα με θεωρήσουν αλλοδαπό. Για ποια Δημοκρατία μιλάμε;» σημείωσε ο μουσικός Kevin Zans Ansong, γνωστός ως ο Νέγρος του Μωριά. Μιλώντας για το νέο του άλμπουμ με τίτλο «Θράσος» αναφέρθηκε στο βασικό, όπως είπε, δίπολο που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία και αποτέλεσε τη θεματική του, εκείνο της Δημοκρατίας και της θρησκείας. Υπογράμμισε τη σημασία του ήχου που προωθεί «ραμπετικο» που συνδυάζει τη ραπ με το ρεμπέτικο.

«Το μουσείο αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αίθουσες διδασκαλίας» σημείωσε η Anthea Hartig, Διευθύντρια του Smithsonian Museum of American History και συμπλήρωσε πως στόχος των μουσείων πρέπει να είναι να δημιουργηθούν τα κατάλληλα μονοπάτια για να μοιράζεται ο κόσμος τις εμπειρίες του ενώ ειδική αναφορά έκανε στο ρόλο και στη διασύνδεση των μουσείων με σύγχρονα κοινωνικά κινήματα. Ερωτώμενη για το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα η κ. Hartig τόνισε πως «υπάρχει ένα μονοπάτι δικαιοσύνης που πρέπει να αναζητήσετε που θα τιμά τα χιλιάδες χρόνια κληρονομιάς και θα ασπάζεται και το σήμερα».

«Η Τέχνη είναι δείκτης της Δημοκρατίας» σημείωσε ο Χρήστος Παπαμιχαήλ, ιδρυτής και διευθυντής του οργανισμού Liminal τονίζοντας με παραδείγματα από την προσωπική του πορεία τη σημασία της προσβασιμότητας. Ο αποκλεισμός από την τέχνη των ανθρώπων με αναπηρία οδήγησε και στην ίδρυση του Liminal που στα 7 χρόνια λειτουργίας του έχει ήδη παρουσιάσει περισσότερες από 250 προσβάσιμες πολιτιστικές δράσεις, έχει υλοποιήσει προσβάσιμες και συμπεριληπτικές παραγωγές και πρόσφατα συμμετείχε στην παραγωγή του πρώτου video clip προσβάσιμου σε κωφά και τυφλά άτομα.

H περίπτωση του Pride

Στο πάνελ «Fireside chat | Cities Transforming Democracy: The Case of Pride», ο Απόστολος Καραμπέρης, συνδιοργανωτής του Thessaloniki Pride, έκανε λόγο για το πιο μαζικό φεστιβάλ ανθρώπινων δικαιωμάτων. Τόνισε, επίσης, ότι πλέον υπάρχει μια καλύτερη αποδοχή από τον κόσμο. Την ίδια στιγμή, παρατήρησε ότι η συμμετοχή και η στήριξη είναι δηλωτική του δημοκρατικού φάσματος. Και εξήγησε: «Όσοι μας υποστηρίζουν, θέλουν να δείξουν ότι ανήκουν ή όντως ανήκουν στο δημοκρατικό φάσμα. Οι άλλες φωνές είναι ολοένα και πιο περιθωριακές». Από την πλευρά του, ο Michael Owen, αντιπρόεδρος της Allied Rainbow Communities στη Μάλτα, συμφώνησε ότι πράγματι υπάρχει μια αλλαγή. «Τώρα μάς στηρίζει και η ίδια κυβέρνηση». Ιδίως για τη χώρα του, εξήγησε ότι σ’ αντίθεση με άλλα κράτη, πρώτα ήρθε η νομοθεσία και μετά η κοινωνική υποδοχή.

Δημοκρατία, Τεχνολογία και ΜΜΕ

Στον τρόπο που η Τεχνολογία και οι πρόσφατες εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης επηρεάζουν την κοινωνία επιχείρησε να «φωτίσει» το πάνελ με τίτλο «What is Real? Democracy, Technology and Media» που συντόνισε η Kim Conniff Taber, Editorial Director του ιδρύματος Democracy Culture Foundation.

Η Μυλαίδη Στούμπου, Sr Regional Director, Partner Development, ISVs, Digital Natives & Scale Ups, CEMA Region της Microsoft σημείωσε πως η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ένα εργαλείο και εναπόκειται σε πολίτες, εταιρείες, κυβερνήσεις, θεσμούς και στις Αρχές να αποφασίσουν τον τρόπο χρήσης της. Σημειώνοντας πως η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει κλειδί για την αύξηση της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης τόνισε πώς «θα πρέπει να μείνουμε προσγειωμένοι αλλά αισιόδοξοι». Υπογράμμισε πως θα πρέπει οι νομοθέτες να κινηθούν ταχύτατα προκειμένου να δημιουργήσουν το απαραίτητο ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο.

«Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι: Καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία ποιοι είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί και τι πρέπει να κάνουμε για να ανταπεξέλθουν;» είπε η CEO του Democracy Forward, Skye Perryman τονίζοντας πως καθώς η τεχνολογία τρέχει πιο γρήγορα και οι θεσμοί και η Δημοκρατία δέχονται τις περισσότερες επιθέσεις. «Οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν μία εξαιρετική ευκαιρία για να συζητήσουμε, να συμπεριλάβουμε, να είμαστε καινοτόμοι για να μπορέσουμε να λύσουμε ζητήματα ανισοτήτων» σημείωσε.

«Για εμένα η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι μέρος της λύσης σε πολλά προβλήματα και κινδύνους που αντιμετωπίζει η Δημοκρατία» σημείωσε η Ευγενία Μπόζου, Επικεφαλής του τμήματος Government Affairs and Public Policy της Google Ελλάδας, Κύπρου και Μάλτας. Τόνισε, ωστόσο, ότι απαιτούνται θεσμικά αντίβαρα καθώς και καινοτομία στην διακυβέρνηση. «Πρέπει να επινοήσουμε εκ νέου τις εταιρείες, τις κυβερνήσεις, τις κοινωνίες και τους πολίτες» ανέφερε υπογραμμίζοντας τον κομβικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι επιχειρήσεις που ηγούνται της τεχνητής νοημοσύνης. «Δεν αισθάνομαι απειλή από την τεχνητή νοημοσύνη. Αντιθέτως, θεωρώ ότι είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία της εποχής μας. Δεν υπάρχει φόβος που δεν μπορούμε να υπερκεράσουμε» κατέληξε.

Ο Δημήτρης Μπούνιας, δημοσιογράφος και Project Manager του iMEdD αναφέρθηκε στην κρισιμότητα των ανοιχτών πηγών δεδομένων ειδικά σήμερα που η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μία εκδημοκρατισμένη τεχνολογία. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρθηκε στον κίνδυνο της παραπληροφόρησης. «Ποιος φυλάει τους φύλακες;» αναρωτήθηκε και έφερε ως παράδειγμα τη σημασία των ερευνών ανοικτών πηγών στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ένας διάλογος ανάμεσα στις γενιές

Στο πάνελ «The Future of Democracy: An Intergenerational Dialogue», το οποίο συντόνισε η Νεφέλη Μεγκ, ο Λευτέρης Αραπάκης, συνιδρυτής του ENALEIA, προειδοποίησε ότι αν δεν υπάρξει δράση, η Κλιματική Αλλαγή θα δημιουργήσει τεράστιες ανισότητες και αδικίες. Επομένως, όπως πρόσθεσε, η Κλιματική Αλλαγή συνιστά απειλή και για τη Δημοκρατία. Γι’ αυτό απαιτούνται δημοκρατικές λύσεις. Από την πλευρά του, ο Αρίστος Δοξιάδης, οικονομολόγος και εταίρος στο Big Pi Ventures, εστίασε στις πιθανές επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό, στο οποίο αναφέρθηκε κυρίως, αφορούσε την ανάγκη για λογοδοσία. Δηλαδή στο να γνωρίζουμε επακριβώς τι κάνουν τα ρομπότ και τι οι άνθρωποι.

Την ίδια στιγμή, η Nardine Meshreky, φοιτήτρια, αναφέρθηκε στη μετανάστευση. Παρότι αναγνώρισε την ύπαρξη προκλήσεων, εξήγησε ότι η μετανάστευση καλλιεργεί την ευελιξία, γιατί η κοινωνία αποκτά εκπροσώπους από πολλούς πολιτισμούς. «Και εδώ «κολλάει» η Δημοκρατία, η οποία είναι ένα σύστημα που συμπεριλαμβάνει και απορροφά τους πάντες, ανεξαρτήτως των όποιων διαφορών» ανέφερε. Τέλος, η Λαμπρινή Ρόρη, επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάπτυξης στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, επικεντρώθηκε στις απειλές που «γεννούν» η παραπληροφόρηση και η κακή πληροφόρηση. Όπως διαπίστωσε, επικαλούμενη σχετική έρευνα, υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία και στην πολιτική.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά την Έκθεση, επισκεφθείτε: https://art.state.gov/portfolio/democracy_collection_exhibition/