Όλο και βαθαίνει η στεγαστική κρίση στην Ελλάδα - Το 1/3 των νοικοκυριών δαπανά άνω του 40% του εισοδήματος για στέγη

Όπως επισημαίνουν στη μελέτη που υπογράφουν οι Νικόλαος Βέττας, Γιώργος Γατόπουλος, Αλέξανδρος Λουκά, Αντώνης Μαυρόπουλος και Σωτήριος Σαπέρας, τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα της Eurostat για το 2023 είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά, καθώς φανερώνουν ότι η Ελλάδα βρίσκεται στη χειρότερη θέση ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με το πόσο προσιτή είναι για τους πολίτες η στέγαση.

Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα σχεδόν το 1/3 των νοικοκυριών σε αστικές περιοχές καταγράφεται να δαπανά πάνω από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την κάλυψη του κόστους που σχετίζεται με τη στέγαση, όπου συμπεριλαμβάνονται λογαριασμοί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, ενοίκια, πληρωμές στεγαστικού δανείου και δημοσιονομικά τέλη.

Από τις χαμηλότερες μεταξύ των κρατών-μελών οι δημόσιες δαπάνες για στέγαση

Το στεγαστικό κόστος αυξάνεται σταδιακά, μιας και παρατηρείται άνοδος στις τιμές των ακινήτων, του κόστους ενέργειας κι ενώ το κόστος δανεισμού είναι επίσης υψηλό. Έτσι, η στέγαση καθίσταται ακόμη λιγότερο προσιτή για τα εγχώρια νοικοκυριά. Την ίδια στιγμή, οι δημόσιες δαπάνες για στέγαση, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι για το 2022 από τις χαμηλότερες μεταξύ των κρατών-μελών.

Αφενός, τα ελληνικά νοικοκυριά χρειάζεται να προσαρμόσουν τα καταναλωτικά τους πρότυπα. Αφετέρου, δυσχεραίνεται η συσσώρευση πλούτου μέσω αποταμιεύσεων, γεγονός που έχει άμεσες επιδράσεις στις επενδύσεις, τόσο στην πραγματική οικονομία όσο και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

«Παρά την ανάκαμψη της οικονομίας τα τελευταία χρόνια, η στέγη παραμένει απρόσιτη για ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος του πληθυσμού», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση. «Η απόκλιση μεταξύ εισοδήματος και κόστους στέγασης έχει καταστεί διαρθρωτική».

Στις αστικές περιοχές το μεγαλύτερο πρόβλημα

Το ποσοστό των νοικοκυριών τα οποία δαπανούν το 40% ή άνω του διαθέσιμου εισοδήματός τους για να καλύψουν το κόστος στέγασης και ως εκ τούτου δεν διαθέτουν πρόσβαση σε προσιτή στέγαση, σύμφωνα με την μελέτη είναι υψηλότερο στις αστικές περιοχές συγκριτικά με τις ημιαστικές και αγροτικές περιοχές. Μια κύρια διαφορά είναι η διάρθρωση των νοικοκυριών ανά καθεστώς ενοίκησης (ιδιόκτητη ή μισθωμένη κατοικία), καθότι οι ενοικιαστές είναι περισσότεροι στις αστικές περιοχές από ό,τι στις ημιαστικές ή αγροτικές περιοχές. Σε επίπεδο περιφερειών, αλλά και για τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, το ποσοστό υπερεπιβάρυνσης από το κόστος στέγασης παρουσιάζει μεγαλύτερες διακυμάνσεις από το διάμεσο ποσοστό δαπανών για στέγαση, υποδηλώνοντας ότι η δυσχερέστερη πρόσβαση σε προσιτή στέγαση μπορεί να επηρεάσει και την εισοδηματική ανισότητα.

Συγκεκριμένα, σε περιοχές όπως το Νότιο Αιγαίο, η Ήπειρος, η Αττική, η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία παρατηρούνται τα υψηλότερα ποσοστά νοικοκυριών χωρίς πρόσβαση σε προσιτή στέγαση. Τα αποτελέσματα αυτά, σε συνάρτηση με την εξέλιξη του κόστους στέγασης αλλά και του διαθέσιμου εισοδήματος, υποδηλώνουν ότι η άνοδος του ενεργειακού κόστους και οι δομικές αλλαγές στη σύνθεση των νοικοκυριών ως προς το καθεστώς ενοικίασης είναι από τους βασικούς παράγοντες που συνέβαλαν στη μείωση της προσιτότητας μεταξύ των δύο γύρων της έρευνας, αλλά και στη γεωγραφική ετερογένεια.

Από την ανάλυση της Τράπεζας προκύπτει, επιπροσθέτως, ότι η Ελλάδα απέχει σημαντικά από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τα ποσοστά στέγασης που θεωρείται ότι βρίσκονται σε «ικανοποιητικό» επίπεδο. Τη στιγμή που σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία, ο σχετικός δείκτης για τους ενοικιαστές κυμαίνεται από 20% έως 28%, στην Ελλάδα ξεπερνά σταθερά το 35% από το 2018 και έπειτα. Ως απότοκο, ο λόγος τιμής ακινήτου προς εισόδημα στην Ελλάδα παραμένει ένας από τους υψηλότερους στην ΕΕ, ενώ φαίνεται ότι επιδεινώνεται την τελευταία πενταετία, καθώς δεν σημειώνεται αντίστοιχη αύξηση στα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών.

Οι αιτίες του προβλήματος της στέγασης στην Ελλάδα

Η μελέτη επισημαίνει συγκεκριμένους παράγοντες που ευθύνονται για το σημαντικό πρόβλημα της στέγασης:

• Η εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, προπάντων σε τουριστικές περιοχές, έχει εκτοπίσει μακροχρόνιους ενοικιαστές.
• Η αυξημένη ζήτηση από ξένους επενδυτές, με κίνητρα όπως το πρόγραμμα “Χρυσή Βίζα”, έχει οδηγήσει σε αυξήσεις στις τιμές κατοικιών.
• Η παντελής έλλειψη κοινωνικής στέγασης καθιστά την Ελλάδα μοναδική περίπτωση στην ΕΕ, ενώ όλο το βάρος να πέφτει στην ιδιωτική αγορά.

Διαβάστε όλη τη μελέτη εδώ.