Νερό και επιχειρηματικότητα: Το αόρατο ρίσκο του ESG

Στη Μεσόγειο και αλλού, η ρύπανση, η υπερεκμετάλλευση και η κλιματική αστάθεια το μετατρέπουν σε περιορισμένο πόρο. Η πρόσβαση σε καθαρό και επαρκές νερό δεν είναι πλέον δεδομένη, και η ορθολογική του διαχείριση εξελίσσεται σε βασικό πυλώνα της ESG στρατηγικής. Πρόκειται για έναν κίνδυνο συχνά αόρατο, που όμως μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρό περιβαλλοντικό, κοινωνικό ή οικονομικό πλήγμα αν δεν αξιολογηθεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως.

Το νερό θεωρείται "δεδομένο"... μέχρι να μην είναι

Σε πολλές περιοχές του κόσμου – και στην Ελλάδα – το νερό είναι ακόμη προσβάσιμο με σχετική ευκολία. Αυτό δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι είναι ανεξάντλητο. Όμως η υποβάθμιση των υδροφορέων, η ρύπανση, η αύξηση της ζήτησης και η κλιματική κρίση αλλάζουν ραγδαία το τοπίο. Οι επιχειρήσεις που δεν παρακολουθούν τη χρήση και διαθεσιμότητα νερού πιθανόν να εκτεθούν αιφνιδίως σε ελλείψεις, περιορισμούς χρήσης ή υψηλό κόστος. Σε αντίθεση με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που αρχίζουν να τιμολογούνται (π.χ. ETS στην Ε.Ε.), το νερό δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί συστηματικά σε κόστη λειτουργίας ή σε αποτίμηση κινδύνου. Έτσι, η έλλειψη ή κακή ποιότητα νερού δεν επηρεάζει άμεσα τα οικονομικά των επιχειρήσεων, αλλά η επίδρασή αυτών των παραγόντων μπορεί να είναι τεράστια όταν επιφέρει καθυστερήσεις παραγωγής, απώλεια προϊόντων, συγκρούσεις με τοπικές κοινότητες, ζημιά στη φήμη.

Οι δείκτες ESG και το “water risk”

Πολλοί οργανισμοί δημοσιεύουν γενικούς δείκτες ESG, αλλά δεν κάνουν διακριτή αναφορά στο "water risk", ειδικά σε περιοχές υψηλού stress ή σε δραστηριότητες έντονης υδροκατανάλωσης (γεωργία, τρόφιμα, ενέργεια). Σε περιοχές με περιορισμένους υδάτινους πόρους, η υπερκατανάλωση από βιομηχανίες ή ξενοδοχεία μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις από τοπικές κοινωνίες, ακόμη και συγκρούσεις.

Το περιβάλλον σε κρίση και η ευθύνη των επιχειρήσεων

Η περιβαλλοντική διάσταση του ESG απαιτεί από τις επιχειρήσεις να περιορίζουν το αποτύπωμά τους στους φυσικούς πόρους, με το νερό να αποκτά όλο και πιο κεντρικό ρόλο. Πρακτικές όπως η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, η συλλογή βρόχινου νερού και τα έξυπνα συστήματα εξοικονόμησης ενισχύουν όχι μόνο την περιβαλλοντική υπευθυνότητα αλλά και την εταιρική εικόνα. Παράλληλα, η υπεύθυνη διαχείριση νερού σε περιοχές με περιορισμένους υδάτινους πόρους αποτελεί κοινωνική ευθύνη, ιδίως όταν οι εταιρείες δραστηριοποιούνται δίπλα σε τοπικές κοινότητες. Στο σκέλος της διακυβέρνησης, το νερό συνιστά λειτουργικό ρίσκο που πρέπει να προβλέπεται και να ελέγχεται: μια περίοδος ξηρασίας, ένα περιστατικό ρύπανσης ή μια σύγκρουση με την τοπική κοινωνία μπορούν να έχουν σοβαρές επιχειρησιακές και νομικές συνέπειες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι επενδυτές ζητούν πλέον μετρήσιμα KPIs για το νερό στους ESG απολογισμούς, αναγνωρίζοντας πως η ορθολογική διαχείρισή του αποτελεί δείκτη ευθύνης αλλά και στοιχείο οικονομικής ανθεκτικότητας.

Από τη θεωρία στην πράξη

Σε διάφορους επιχειρηματικούς κλάδους, παρατηρούνται παραδείγματα καλών πρακτικών. Βιομηχανίες τροφίμων που επαναχρησιμοποιούν τα νερά καθαρισμού για άρδευση. Ξενοδοχεία που επενδύουν σε αισθητήρες ροής, έξυπνα ντους και συστήματα παρακολούθησης κατανάλωσης. Αγροτικές επιχειρήσεις που εφαρμόζουν «έξυπνη άρδευση» και αξιοποιούν τεχνολογίες ακριβείας για ελαχιστοποίηση απώλειας νερού.

Πρωτοπόρες βιομηχανίες

Στον κλάδο των γαλακτοκομικών προϊόντων, η «ΔΕΛΤΑ» του ομίλου VIVARTIA αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Κατάφερε να μειώσει την κατανάλωση νερού κατά 19% το 2023, ενώ το ποσοστό του ανακυκλωμένου νερού ανήλθε σε 9%.

Η «Μπάρμπα Στάθης» του ίδιου ομίλου έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο πλάνο διαχείρισης νερού, το οποίο περιλαμβάνει καταγραφή κατανάλωσης ανά κυβικό μέτρο/τόνο, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού, καθώς και παρακολούθηση της ποιότητας απορροής. Το 2023, αύξησε κατά 15 % τον όγκο του νερού πουανακυκλώνει, ενώ όλο το νερό που δεν επαναχρησιμοποιείται οδηγείται σε βιολογικούς σταθμούς. Επιπλέον, έχει θέσει σαφή στόχο μείωσης κατανάλωσης κατά 15% έως το 2026, ενώ έχει εφαρμόσει σωστικές ενέργειες,όπως επανασχεδιασμός εξοπλισμού και ευαισθητοποίηση προσωπικού.

Smart και Sustainable hoteling

Στο χώρο των τουριστικών καταλυμάτων, ένα φωτεινό παράδειγμα είναι το Emmantina Hotel στα νότια προάστια της Αττικής, το οποίο διαθέτει την πιστοποίηση Green Key και έχει υιοθετήσει ολοκληρωμένες λύσεις βιωσιμότητας. Το ξενοδοχείο αξιοποιεί συστήματα συλλογής βρόχινου νερού για τις τουαλέτες και τους κήπους. Παρόμοια διαχείριση εφαρμόζει και το Nefeli Hotel στη Σκύρο. Συλλέγει βρόχινο νερό σε δεξαμενές για να ποτίζει τους κήπους του, γεμίζει την πισίνα του με θαλασσινό αντί για γλυκό νερό και καλλιεργεί φρούτακαι λαχανικά στην ιδιόκτητη βιολογική φάρμα που διαθέτει.

Αρδεύουμε έξυπνα

Στον αγροτικό τομέα, η αξιοποίηση επεξεργασμένου νερού από μονάδες λυμάτων αναδεικνύεται σε σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της βιώσιμης γεωργίας. Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης περισσότερο από το 83% των αστικών λυμάτων επαναχρησιμοποιείται, κυρίως για την άρδευση καλλιεργειών σε περιοχές με περιορισμένη υδατική διαθεσιμότητα. Η εταιρεία Synelixis, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου GEORGIA που ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2025, έχει αναλάβει το πιλοτικό έργο ‘smart irrigation’ σε αγροτικές περιοχές με αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού και συστημάτων τηλεμετρίας — στοχεύοντας σε μείωση χρήσης νερού μέσω AI-driven εργαλείων.

Επίσης, η εταιρεία Agenso, με το ολοκληρωμένο σύστημα έξυπνης άρδευσης «ardeusi.gr» υπολογίζει την ιδανική ποσότητα άρδευσης βάσει των αναγκών της καλλιέργειας, ενώ παράλληλα το σύνολο αισθητήρων που διαθέτει το σύστημα προσδιορίζει παραμέτρους της άρδευσης σε πραγματικό χρόνο. Σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει το σύστημα είναι η δυνατότητα πλήρους αυτοματοποίησης της άρδευσης με απομακρυσμένο έλεγχο αντλιών ή ηλεκτροβανών, τόσο με χρονοπρογραμματισμό, όσο και με τις ανάγκες της καλλιέργειας χρησιμοποιώντας την τρέχουσα μέτρηση της υγρασίας εδάφους ή άλλων ποιοτικών χαρακτηριστικών της καλλιέργειας.