Τα «ευαίσθητα δεδομένα» των επιχειρήσεων και η νέα εποχή των ESG Trusts

Για δεκαετίες, οι εταιρείες ανησυχούσαν κυρίως για τη διαρροή οικονομικών στοιχείων ή στρατηγικών σχεδίων που θα μπορούσαν να δώσουν στους ανταγωνιστές τους ένα πλεονέκτημα. Ωστόσο, με την αυξανόμενη πίεση για διαφάνεια και την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) κριτηρίων, το φάσμα των δεδομένων που θεωρούνται ευαίσθητα έχει διευρυνθεί σημαντικά.

Τι σημαίνει όμως «ευαίσθητο» δεδομένο για μια επιχείρηση σήμερα;

Ο όρος αναφέρεται σε κάθε πληροφορία που, αν διαρρεύσει χωρίς έλεγχο, μπορεί να βλάψει την εικόνα, τη λειτουργία ή την ανταγωνιστικότητα της εταιρείας. Αυτό μπορεί να σημαίνει αποκάλυψη εμπορικών μυστικών, όπως νέες τεχνολογίες ή σχέδια ανάπτυξης, ή δημοσιοποίηση δεδομένων που θέτουν σε κίνδυνο την κανονιστική της συμμόρφωση.

Ευαίσθητα θεωρούνται τα οικονομικά στοιχεία πριν από την επίσημη δημοσίευσή τους – για παράδειγμα, οι δείκτες κερδοφορίας και ρευστότητας που μπορούν να επηρεάσουν την αγορά. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται και οι πληροφορίες για την αλυσίδα αξίας, όπως το ποιοι είναι οι βασικοί προμηθευτές ή πού βρίσκονται οι κρίσιμες παραγωγικές μονάδες και πώς λειτουργούν. Εξίσου κρίσιμο είναι το ενεργειακό και τεχνολογικό αποτύπωμα μιας εταιρείας, το οποίο ενδέχεται να αποκαλύπτει λειτουργικές αδυναμίες.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και τα στοιχεία προσωπικού αποτελούν μέρος αυτής της ευαίσθητης πληροφορίας. Τα δημογραφικά δεδομένα, οι δείκτες ποικιλομορφίας, αλλά και οι συνθήκες εργασίας, όταν παρουσιάζονται χωρίς επεξεργασία ή πλαίσιο, μπορούν να γίνουν αφορμή για αρνητική δημοσιότητα ή ακόμη και για νομικές εμπλοκές. Το ίδιο ισχύει για τα δεδομένα πελατών – ιδιαίτερα στον χώρο του B2C, όπου η προστασία προσωπικών δεδομένων διέπεται από αυστηρές ρυθμίσεις, όπως τα GDPR. Ακόμη και οι στρατηγικοί στόχοι βιωσιμότητας, όταν ανακοινώνονται προτού επιβεβαιωθούν με σαφές πλάνο υλοποίησης, μπορεί να εκθέσουν μια εταιρεία σε κατηγορίες για «πράσινο ξέπλυμα».

Η πρόκληση γίνεται ακόμη μεγαλύτερη από την εμφάνιση των λεγόμενων ESG Trusts ή πλατφορμών δεδομένων. Παρότι δεν αποκαλούνται πάντα με αυτόν τον όρο, πρόκειται για θεσμούς και μηχανισμούς συλλογής στοιχείων στους οποίους οι εταιρείες καλούνται να παραχωρήσουν τις πληροφορίες τους σχετικά με περιβαλλοντικές επιδόσεις, κοινωνικές πολιτικές και πρακτικές διακυβέρνησης.

Ο στόχος αυτών των σχημάτων είναι τριπλός: να δημιουργήσουν αξιόπιστες και τυποποιημένες βάσεις δεδομένων, να διευκολύνουν την επαλήθευση και τη συγκρισιμότητα των στοιχείων, και να καλλιεργήσουν εμπιστοσύνη σε επενδυτές, τράπεζες και ρυθμιστικές αρχές.

Στην Ευρώπη, το τοπίο αυτών των πλατφορμών είναι ιδιαίτερα δυναμικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το CDP, μια από τις πιο διαδεδομένες πλατφόρμες για την καταγραφή εκπομπών CO₂ και άλλων περιβαλλοντικών στοιχείων. Οι εταιρείες που συμμετέχουν αποκαλύπτουν όχι μόνο το ενεργειακό τους αποτύπωμα αλλά και τις στρατηγικές τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τα δεδομένα αυτά είναι διαθέσιμα σε επενδυτές και συνεργάτες – συχνά με συνδρομή – και μπορούν να επηρεάσουν άμεσα την πρόσβαση μιας επιχείρησης σε κεφάλαια.

Αντίστοιχα, το GRESB (Global Real Estate Sustainability Benchmark) επικεντρώνεται στον τομέα του real estate, αξιολογώντας την περιβαλλοντική και κοινωνική απόδοση ακινήτων και χαρτοφυλακίων. Οι πληροφορίες που συλλέγονται, από την κατανάλωση ενέργειας μέχρι τις πολιτικές για τους εργαζόμενους, καταλήγουν σε αναλυτικές αξιολογήσεις τις οποίες συμβουλεύονται θεσμικοί επενδυτές.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πιο φιλόδοξη πρωτοβουλία είναι το European Single Access Point (ESAP), που αναμένεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2027. Το ESAP θα λειτουργεί ως ενιαία πύλη, συγκεντρώνοντας χρηματοοικονομικές καταστάσεις και ESG αναφορές που σήμερα παραμένουν διάσπαρτες σε ετήσιες εκθέσεις ή εξειδικευμένες πλατφόρμες. Η πρόσβαση θα είναι δημόσια, ενισχύοντας δραστικά τη διαφάνεια αλλά και την έκθεση των εταιρειών στον δημόσιο έλεγχο.

Παράλληλα, η EFRAG (Europeann Financial Reporting Advisory Group), μέσω των νέων προτύπων CSRD και ESRS, θεσμοθετεί την υποχρεωτική δημοσιοποίηση αναλυτικών δεικτών ESG. Πρόκειται για ένα πλαίσιο που θα κάνει σχεδόν αδύνατο για τις μεγάλες εταιρείες να αποκρύψουν τις αδυναμίες τους, καθώς οι εκθέσεις θα κατατίθενται σε δημόσιες αρχές και μέρος τους θα ενσωματώνεται στο ESAP.

Συμπληρωματικά, οι βάσεις δεδομένων που δημιουργούνται στο πλαίσιο του κανονισμού SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation) επικεντρώνονται στους asset managers, καταγράφοντας πώς ενσωματώνουν ESG κριτήρια στις επενδυτικές τους στρατηγικές. Αν και δεν αφορούν άμεσα όλες τις επιχειρήσεις, επηρεάζουν έμμεσα το σύνολο της αγοράς, αφού καθορίζουν ποια εταιρεία θεωρείται ελκυστική για βιώσιμη χρηματοδότηση.

Τέλος, το Climate Data Trust, μια διεθνής πρωτοβουλία με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας, προσφέρει ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα που σχετίζονται με τις αγορές άνθρακα και τα carbon credits. Με τον τρόπο αυτό, καθίσταται σαφές ποιες επιχειρήσεις βασίζονται περισσότερο στην αντιστάθμιση εκπομπών μέσω αγορών δικαιωμάτων ρύπων, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τη δημόσια εικόνα τους.

Γιατί όμως οι εταιρείες αποδέχονται να μοιραστούν τέτοια δεδομένα, παρότι γνωρίζουν την ευαισθησία τους;

Η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό πίεσης και κινήτρων. Από τη μία πλευρά, οι κανονισμοί όπως ο CSRD και η Ταξινομία της ΕΕ καθιστούν τη διαφάνεια υποχρεωτική, από την άλλη, η πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια, η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στις αγορές και η μείωση του κόστους από επαναλαμβανόμενους ελέγχους λειτουργούν ως ισχυρά κίνητρα.

Στην Ευρώπη, το ζήτημα των ευαίσθητων δεδομένων των επιχειρήσεων δεν αφορά πλέον μόνο τις οικονομικές καταστάσεις ή τα εμπορικά μυστικά. Τα ESG στοιχεία έχουν περάσει στην πρώτη γραμμή, αποτελώντας κλειδί τόσο για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση όσο και για τη φήμη και τη βιωσιμότητα μιας εταιρείας. Όσο οι πλατφόρμες συλλογής και διάθεσης αυτών των δεδομένων γίνονται πιο ολοκληρωμένες και πιο διαφανείς, τόσο οι επιχειρήσεις θα χρειαστεί να βρουν την ισορροπία ανάμεσα στη διαφάνεια και την προστασία της στρατηγικής τους.