Μια στέγη… τέσσερα τιμόνια;

Στην εποχή της ταχύτητας, της εξατομίκευσης και της προσωπικής ελευθερίας, ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο αναδιαμορφώνει τη στεγαστική πραγματικότητα: η τάση για ανεξαρτητοποίηση του κάθε ατόμου όσο το δυνατόν νωρίτερα — συχνά χωρίς την ύπαρξη οικογενειακών ή οικονομικών προϋποθέσεων. Πρόκειται για μια πολιτισμική και κοινωνική μετατόπιση που επηρεάζει άμεσα τη ζήτηση και τη διαθεσιμότητα των ακινήτων, οδηγώντας την αγορά σε νέες ισορροπίες.

Από την κοινή στέγη στο «δικό μου σπίτι»

Μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες, ήταν απόλυτα φυσιολογικό να μένουν μαζί δύο ή και τρεις γενιές κάτω από την ίδια στέγη, ιδίως στην Ελλάδα. Σήμερα, ο κάθε ενήλικας διεκδικεί —και δικαίως— τον δικό του προσωπικό χώρο. Οι νέοι φεύγουν από το πατρικό σπίτι μόλις αποκτήσουν έναν σταθερό μισθό, ενώ και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που κάποτε θα συγκατοικούσαν (π.χ. διαζευγμένοι γονείς, ηλικιωμένοι συγγενείς), πλέον προτιμούν να ζουν μόνα τους.

Αυτή η ανεξαρτητοποίηση, αν και θετική ως δείγμα προσωπικής εξέλιξης και ελευθερίας, πολλαπλασιάζει τη ζήτηση για κατοικίες, ακόμα και για μικρά διαμερίσματα.

Το παράδειγμα με τα αυτοκίνητα: μία οικογένεια, τέσσερα τιμόνια

Ας σκεφτούμε μια μέση τετραμελή οικογένεια. Πριν 20-30 χρόνια, θα είχε το πολύ ένα αυτοκίνητο για όλους. Σήμερα, όμως, το καθένα από τα μέλη της (γονείς και δύο παιδιά άνω των 18) είναι πιθανό να έχει το δικό του όχημα. Γιατί; Διότι η ελευθερία, η ανεξαρτησία και η ταχύτητα της καθημερινότητας καθιστούν πλέον το μοίρασμα δυσλειτουργικό.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την κατοικία. Όπως δεν επαρκεί ένα αυτοκίνητο για τέσσερα άτομα, έτσι και ένα διαμέρισμα πλέον δεν «χωράει» πολλαπλές γενιές ή συγκατοικήσεις.

Οι επιπτώσεις στην αγορά ακινήτων

Αυτή η κοινωνική μεταβολή έχει οδηγήσει σε μια εκρηκτική ζήτηση για επιπλέον μονάδες στέγασης — και δη μικρότερες, αυτόνομες κατοικίες. Το αποτέλεσμα;

• Αυξάνεται ο ανταγωνισμός για μικρά διαμερίσματα
• Οι τιμές των ενοικίων σε γκαρσονιέρες και δυάρια εκτοξεύονται
• Οι επενδυτές στρέφονται στο μικρό μέγεθος, δημιουργώντας ακόμη περισσότερη πίεση στην αγορά
• Οι διαθέσιμες επιλογές για τις πιο ευάλωτες ομάδες (π.χ. φοιτητές, χαμηλόμισθοι, νεοεισερχόμενοι στην εργασία) μειώνονται

Ο αντίλογος: Όλοι μπορούν να ζουν μόνοι

Από την άλλη πλευρά, όσο αυξάνονται οι τιμές των ενοικίων, τόσο δυσκολότερη γίνεται στην πράξη η ανεξαρτητοποίηση. Πολλά ζευγάρια που έχουν πάψει ουσιαστικά να λειτουργούν ως οικογένεια εξακολουθούν να συγκατοικούν κάτω από την ίδια στέγη — όχι από επιλογή, αλλά από οικονομική ανάγκη. Οι οικογένειες καθυστερούν τα διαζύγια, τα παιδιά μένουν περισσότερο καιρό με τους γονείς τους, και η προσωπική ανεξαρτησία γίνεται προνόμιο αντί για δικαίωμα.

Το μοντέλο της «στέγης για τον καθένα» αποδεικνύεται μη ρεαλιστικό για μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού, και αυτή η αντίφαση τροφοδοτεί ακόμη περισσότερο την κρίση διαθεσιμότητας στην αγορά.

Και τώρα τι;

Η απάντηση δεν είναι να επιστρέψουμε στη συγκατοίκηση ή να αποθαρρύνουμε την προσωπική ανεξαρτησία. Η λύση βρίσκεται:

• Στον επανασχεδιασμό του στεγαστικού μοντέλου, με περισσότερα μικρά διαμερίσματα σε αστικά κέντρα
• Στην ενίσχυση των υποδομών ενοικίασης, με διαφάνεια και φορολογικά κίνητρα
• Στην κατάλληλη ενημέρωση των πολιτών, ώστε να προσεγγίζουν την απόκτηση ή ενοικίαση ακινήτου με ρεαλισμό και συνείδηση των αναγκών τους

Επίλογος

Η ανάγκη για ανεξαρτησία είναι φυσική και απολύτως κατανοητή. Όμως όπως και με τα αυτοκίνητα, όταν όλοι επιλέγουμε να κινούμαστε μόνοι, οι πόροι πιέζονται και το κόστος ανεβαίνει για όλους.

Αν κατανοήσουμε αυτή τη σχέση ανάμεσα στην ατομική επιλογή και τη συλλογική επίπτωση, τότε θα μπορέσουμε — ως ιδιώτες, ως επενδυτές, ως κοινωνία — να διαχειριστούμε τη στεγαστική πραγματικότητα με μεγαλύτερη σοφία.