Πριν από ημέρες ανακοινώθηκε στα Μέσα ότι στο πλαίσιο της στεγαστικής συνδρομής της Πολιτείας στους πληγέντες από φυσικές καταστροφές, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα συνδράμει τις εργασίες επισκευής σε οικίες και επιχειρήσεις που επλήγησαν από την κακοκαιρία «Ιανός», χορηγώντας κρατική αρωγή ίση με το 60% της εκτιμηθείσας ζημιάς κάθε κτιρίου.
Χρειάζεται να διευκρινιστεί εάν τα ποσά που ανακοινώθηκαν ότι πρόκειται να καταβληθούν δηλαδή 5.000 ευρώ στους ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές των πληγέντων κτιρίων και 8.000 ευρώ στις πληγείσες επιχειρήσεις είναι τα ανώτατα ποσά αποζημίωσης και περιλαμβάνονται στο 60% της εκτιμηθείσας ζημιάς. Επίσης δεν αναφέρει σε πόσο καιρό θα δοθεί αυτή η συνδρομή και πως και από ποιους θα γίνει η εκτίμηση των ζημιών.
Η πιο εύκολα επεξεργάσιμη ερμηνεία μιας τέτοιας απόφασης και αυτή που τελικά πολιτικά λειτουργεί όπως θα έλεγαν οι υπεύθυνοι μιας πολιτικής καμπάνιας είναι ότι δημιουργεί θετικά συναισθήματα στον κόσμο βάσει της ψυχολογίας της ανταποδοτικότητας και συμπάθεια, καθώς είναι σίγουρα ευχάριστο για τους πολίτες να νοιώθουν ότι το κράτος βρίσκεται δίπλα τους και συνδράμει σε κάθε ανάγκη αυτών που πραγματικά είναι σε δυσχερή θέση έστω και αν το ποσό αυτό είναι ελάχιστο σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες.
Είναι επίσης προφανές, ότι αυτά τα θετικά συναισθήματα δημιουργούνται όχι τόσο σε αυτούς που έχουν πληγεί οι οποίοι αν ερωτηθούν σίγουρα θα απαντήσουν ότι περίμεναν περισσότερα από το κράτος όπως συμβαίνει μετά από κάθε καταστροφή, αλλά σε όλους τους υπόλοιπους ψηφοφόρους που δεν νιώθουν στην πόρτα τους τον πόνο και το μέγεθος μιας φυσικής καταστροφής.
Μια τέτοια κίνηση όμως έχει και άλλη ανάγνωση όχι τόσο απλοϊκή. Πέρα από την πολιτική διάσταση της απόφασης για αρωγή υπάρχει και μια πιο ουσιαστική ανάγνωση.
Είναι ανάγκη να σκεφτούμε όλοι και κυρίως οι ασκούντες της κρατικής εξουσίας τι συμπεριφορά περιμένουν από τους πολίτες σε αυτό το πολύ ευαίσθητο θέμα της αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών που ως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία θα μας απασχολεί ολοένα και πιο συχνά εξαιτίας του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής αλλά και των ανθρωπογενών ιδιαιτεροτήτων της χώρας.
Ποια πολιτική είναι συμβατή με αυτή τη συμπεριφορά που περιμένουμε από τους πολίτες; Κάθε άσκηση πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα μηνύματα που θέλει μια πολιτική εξουσία να περνάει στους πολίτες. Αυτά πρέπει να είναι ξεκάθαρα και όχι αντιφατικά.
Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο
Θέλουμε οι πολίτες να βλέπουν το κράτος σαν τη «βαθιά τσέπη» που θα στρέφονται σε κάθε δυσκολία;
Όμως έχουμε τη δημοσιονομική πολυτέλεια για μια τέτοια αντιμετώπιση;
Όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Η έκθεση για τη Δημοσιονομική Ανθεκτικότητα στις Φυσικές Καταστροφές υπολογίζει ότι οι φυσικές καταστροφές στοίχισαν σε ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες περί τα 1,2 τρισ. δολάρια σε ζημίες την τελευταία δεκαετία. Το ποσό είναι υπερδιπλάσιο από ό,τι η αμέσως προηγούμενη περίοδο δέκα ετών.
Σε κοινή πρόσφατη κοινή έκθεσή τους, ο ΟΟΣΑ και η Παγκόσμια Τράπεζα ζήτησαν από τις κυβερνήσεις άμεση δράση στην κατεύθυνση της πρόληψης αποκατάστασης ζημιών.
Στην Ελλάδα ενώ το 12%- 14% περίπου των κατοικιών είναι ασφαλισμένο για Φυσικές Καταστροφές κυρίως από τα Τραπεζικά ιδρύματα, όλοι οι διεθνείς οργανισμοί επισημαίνουν ότι υπάρχει μια δημοσιονομική βόμβα στα θεμέλια του κράτους αυτή του κόστους αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών την οποία εμείς κρύβουμε επιμελώς κάτω από το χαλί. Η διείσδυση της Ιδιωτικής ασφάλισης στην κοινωνία λειτουργεί ελαφρυντικά στην ευθύνη και το δημοσιονομικό βάρος αποκατάστασης ζημιών.
Όμως το κράτος με την πολιτική του στέλνει αντιφατικά μηνύματα στους πολίτες και λειτουργεί υποκριτικά απέναντί τους. Δηλαδή επιβεβαιώνει την εσφαλμένη αντίληψη ότι δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα για να αντιμετωπίζουν το κόστος των φυσικών καταστροφών καθώς σε κάθε καταστροφή υπάρχει αυτή η «βαθιά τσέπη» που οι Άγγλοι ονομάζουν “deep pocket syndrome” που έχει χρήματα για οτιδήποτε συμβεί. Κάτι το οποίο είναι αναληθές.
Παράλληλα λειτουργεί ανεύθυνα αναβλητικά στο να σχεδιάσει μια βιώσιμη και μακροπρόθεσμη λύση σε ένα πρόβλημα που γνωρίζει ότι στο μέλλον θα επανέρχεται ολοένα και πιο απειλητικό.
Γιατί πόσο ακόμη θα αντέχει το κράτος να βγάζει από τη βαθιά του τσέπη επιδόματα για να απαλύνει τον πόνο των πληγέντων;
H Ελλάδα είναι χώρα υψηλής επικινδυνότητας. Εκτεθειμένη σε κινδύνους Σεισμού και Υδρομετεωρολογικών φαινομένων.
Παράλληλα οι πολίτες έχουν διαφορετική αντίληψη ανάλογα με τις δικές τους προσλαμβάνουσες της έκθεσης σε κίνδυνο για τις ζωές και τις περιουσίες τους. Αυτό τους οδηγεί στο να λαμβάνουν μη ορθολογικές αποφάσεις ως προς την διαχείριση του κινδύνου ή να μη λαμβάνουν καθόλου αποφάσεις. Χρειάζονται καθοδήγηση και κίνητρα για να λαμβάνουν αποφάσεις προς όφελος τόσο αυτών όσο και του ίδιου του κράτους ως σύνολο.
Το πρόβλημα της αποκατάστασης των ζημιών Φυσικών Φαινομένων δεν είναι απλά ένα πρόβλημα. Είναι οι μελλοντικές φωνές απόγνωσης και απελπισίας γειτόνων και συμπολιτών μας ή και δικών μας, που θα έρθουμε αντιμέτωποι με τον κίνδυνο χρεοκοπίας και κατάρρευσης συνεπεία των φυσικών καταστροφών και της κλιματικής αλλαγής και της δεδομένης αδυναμίας του κράτους με τις πεπερασμένες του δυνάμεις να μας παρέχει ουσιαστική συνδρομή. Σε ανεπτυγμένες χώρες όπως η Χιλή και τη Νέα Ζηλανδία το 2010 και το 2011, οι φυσικές καταστροφές στοίχισαν το 10% και το 20% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Η Ελλάδα που βγαίνει σιγά σιγά από την κρίση δεν μπορεί να αντέξει νέα πισωγυρίσματα ή απρόβλεπτες καταστάσεις έχοντας να αντιμετωπίσει και τον παράλληλο κίνδυνο της πανδημίας.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Εκτός από τις συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα στην αντιμετώπιση του κόστους αποκατάστασης των Φυσικών Καταστροφών, που συζητείται κατά καιρούς και είναι θέμα πολύπλοκο που απαιτεί μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, και κυρίως αλλαγή κουλτούρας, υπάρχει κάτι που είναι άμεσο και εύκολα υλοποιήσιμο.
Να δοθούν - από εχθές έπρεπε- συγκεκριμένα φορολογικά κίνητρα για ασφάλιση των περιουσιακών στοιχείων. Υπάρχει μια δεξαμενή φόρων συνδεδεμένη στην ακίνητη περιουσία ύψους 2.073δισ το 2020 που διαμορφώνεται από 7,2 εκατ. ιδιοκτήτες (φυσικά πρόσωπα). Πρόκειται για το ΕΝΦΙΑ. Ένας φόρος που θα μπορούσε να καταστεί κατά ένα μέρος άμεσα ανταποδοτικός με την παράλληλη παροχή φορολογικών κινήτρων για ασφάλιση περιουσίας έναντι φυσικών καταστροφών. Λόγω της αυξημένης διείσδυσης της ασφάλισης Περιουσίας και της διασποράς του κινδύνου το κόστος ασφάλισης θα είναι φθηνότερο για τους πολίτες και για το κράτος που θα παρέχει τις συγκεκριμένες φοροελαφρύνσεις.
Πολύ απλά χωρίς να γίνει η ασφάλιση υποχρεωτική καθώς όπως φαίνεται δεν έχουμε ακόμη την κουλτούρα πρόληψης που απαιτείται για να γίνει κάτι τέτοιο αποδεκτό, με μια παράλληλη νομοθετική παρέμβαση που είναι και λογική ότι δηλαδή το κράτος θα επεμβαίνει κατά την κρίση του επικουρικά προκειμένου να συνδράμει σε συμπληρωματική ή επακόλουθη αποκατάσταση ζημιών έκτακτων φαινομένων σε ασφαλισμένες περιουσίες (την ασφάλιση των οποίων το ίδιο θα επιδοτεί παρέχοντας φορολογικά κίνητρα), οδηγεί τους πολίτες σε συνετή και προληπτική συμπεριφορά μοχλεύοντας τον δημοσιονομικό κίνδυνο αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων. Με αυτό τον τρόπο θα απελευθερώνονται κρατικά κεφάλαια που προορίζονται για αντιμετώπιση έκτακτων φαινομένων για παραγωγικές επενδύσεις δηλαδή στους πολίτες.
Ο «Ιανός» σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν ο θεός όλων των ενάρξεων και των μεταβάσεων. Ας είναι αυτή η ευκαιρία να μεταβούμε σε μια πιο οργανωμένη και βιώσιμη κουλτούρα αντιμετώπισης του κόστους των Φυσικών Καταστροφών.
Κλείνοντας αυτό το Άρθρο να διευκρινίσω ότι δεν είμαι εναντίον της όποιας κρατικής αρωγής σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Εφόσον δεν υπάρχει ένα πλαίσιο αποκατάστασης έπρεπε και καλώς δόθηκε η αρωγή στους πληγέντες του «Ιανού» όπως και της Θάλειας. Μακάρι να ήταν μεγαλύτερη. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι αυτή η αντιμετώπιση δεν είναι βιώσιμη και για το καλό όλων - αυτών που έχουν πληγεί και αυτών που θα πληγούν στο μέλλον – είναι απαραίτητο να διερευνήσουμε μακροπρόθεσμες λύσεις. Αυτό εξυπηρετεί και η παραπάνω παράθεση των σκέψεων. Πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι η ασφάλιση δεν είναι μη ανακτήσιμη δαπάνη αλλά επένδυση προστασίας και όλοι κράτος και πολίτες έχουν να επωφεληθούν ποικιλοτρόπως από την διευρυμένη λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς και της επιστράτευσης των υπηρεσιών της από το κράτος.
Σχόλια