Ιστορίες με φως: Από το ψεύτικο Παρίσι μέχρι τον πύργο του Άιφελ που έγραφε Citroen

Με τον πιο καταστροφικό πόλεμο που είχε δει, έως τότε, η ανθρωπότητα να μαίνεται στο κατώφλι της, η πόλη των 2.000 ετών έπρεπε να επινοήσει μια έξυπνη λύση για να ξεφύγει από τους βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Σαν να μην αρκούσε η ύπαρξη του, για μερικούς μήνες μέχρι πριν το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Πόλη του φωτός, είχε το δικό της αντίγραφο. Ένα πραγματικού μεγέθους αντίγραφο, μερικά χιλιόμετρα μακριά, που θα τραβούσε τα πλήγματα από το πραγματικό Παρίσι, σε ένα άκρως απόρρητο σχέδιο που ήρθε στη δημοσιότητα πριν από μερικά χρόνια από την Le Figaro.

Αν και μια τέτοια ιδέα θα φάνταζε ίσως εξωπραγματική, δεν ήταν. Καθώς ο πόλεμος εξελισσόταν και η γαλλική αντιαεροπορική τεχνολογία βελτιωνόταν, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί κατά τη διάρκεια της μέρας, που είχαν προκαλέσει στο παρελθόν τεράστιες καταστροφές, είχαν γίνει πολύ επικίνδυνοι και για τους πιλότους που τους πραγματοποιούσαν. Ως εκ τούτου, οι βομβιστικές επιδρομές ήταν αναγκασμένες να πραγματοποιούνται υπό την κάλυψη του σκοταδιού. Άρα, ένα φωτισμένο ψεύτικο Παρίσι είχε μεγάλη σημασία, πόσο μάλλον σε μια εποχή όπου οι πιλότοι έβρισκαν τον δρόμο τους χρησιμοποιώντας μόνο τα σημεία που έβλεπαν, χωρίς GPS και με το ραντάρ να βρίσκεται σε πολύ πρώιμα στάδια.

Υπήρχαν αρκετές προτεινόμενες τοποθεσίες για τη δημιουργία του αντιγράφου, στο σχέδιο που ανέπτυξε η DCA Air Defence Group (Défense Contre Avions) το 1918, με την τελική επιλογή να αφορά σε μια δασώδη περιοχή στα περίχωρα μιας ήσυχης προαστιακής πόλης, της Maisons-Laffitte. Η πόλη ήταν κοντά σε μια στροφή του ποταμού Σηκουάνα, εξαιρετικά παρόμοια σε μέγεθος και σχήμα με ένα άλλο σημείο που βρισκόταν πολύ κοντά στα βόρεια της πρωτεύουσας. Εκείνη την εποχή, το Maisons Laffitte αποτελεί έναν προορισμό μακριά από το θόρυβο και τους καπνούς της πόλης, ένα ήσυχο αστικό καταφύγιο για τραπεζίτες και δικηγόρους.

Τα σχέδια για το αντίγραφο του Παρισιού ήταν φιλόδοξα. Συνολικά, θα οριστούν τρεις ξεχωριστές ζώνες. Η ζώνη Α στα βορειοανατολικά, η οποία ήταν σχεδιασμένη να μοιάζει με τις μεγάλες προαστιακές περιοχές του Saint Denis και του Aubervilliers και θα περιελάμβανε αντίγραφα σιδηροδρομικών σταθμών. Η ζώνη Β, στα βορειοδυτικά, που θα αποτελούσε το ψεύτικό Παρίσι, με ένα εκτεταμένο δίκτυο ξύλινων κτιρίων και ορόσημων. Και, τέλος, η Ζώνη Γ, η οποία θα ήταν κτισμένη στα ανατολικά της πόλης και θα μιμούταν μια τεράστια, εντελώς φανταστική, βιομηχανική περιοχή, με μια σειρά εργοστασίων στα οποία δεν θα υπήρχε απολύτως τίποτα.

Σύμφωνα με έρευνα των Γάλλων πιλότων, οι σιδηρόδρομοι, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι δρόμοι και οι δασικές εκτάσεις ήταν οι πιο χρήσιμοι δείκτες για την πλοήγηση τους. Οπλισμένος με αυτές τις πληροφορίες, ο πρωταγωνιστής που θα έδινε ζωή στο συγκεκριμένο έργο μέσω του φωτισμού, ο Ιταλός μηχανικός Fernand Jacopozzi, μαζί με την ομάδα πολύ ικανών μηχανικών και με κύρια πρόθεση τους να μπερδέψουν τους πιλότους των γερμανικών βομβαρδιστικών, άρχισαν την εργασία τους, ξεκινώντας από την ρέπλικα του σιδηροδρομικού σταθμού Gare de l’Est. Με σύνθετα δίκτυα φωτισμού, που δημιουργούσαν την εντύπωση σιδηροδρομικών γραμμών και λεωφόρων.

Στο τέλος, όμως, ήταν μόνο αυτό το μικρό μέρος της Ζώνης Α που είδε το φως της ημέρας. Οι γερμανικοί βομβαρδισμοί σταμάτησαν τον Σεπτέμβριο του 1918 και η ανακωχή υπογράφηκε δύο μήνες αργότερα, την 11η Νοεμβρίου του 1918, όταν ο στρατάρχης των συμμαχικών δυνάμεων, Ferinand Foch, και ο εκπρόσωπος της Γερμανίας, Matthias Erzberger, υπέγραψαν το κείμενο της ανακωχής εκ μέρους των Συμμάχων και Συνασπισμένων Δυνάμεων και της Γερμανίας. Η υπογραφή της συνθήκης πραγματοποιήθηκε σε ένα σιδηροδρομικό βαγόνι.

Τα ψεύτικα εργοστάσια και το σιδηροδρομικό δίκτυο στο Villepinte διαλύθηκαν λίγο μετά την παύση των εχθροπραξιών. Και κάπως έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, ελάχιστα είχαν απομείνει για να μαρτυρούν το σχέδιο. Αν και η συναρπαστική ιδέα δεν προχώρησε ποτέ, τα πλάνα του Fernand Jacopozzi ενέπνευσαν παρόμοια φιλόδοξα σχέδια στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του Β' 'Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ίδιος ο Jacopozzi έγινε ένας από τους πατέρες των σύγχρονων φωτιζόμενων διαφημιστικών πινακίδων, με το πιο αξιομνημόνευτο έργο του να αποτελεί το περίφημο λογότυπο «Citroen» που φώτισε έναν προηγουμένως σκοτεινό πύργο του Άιφελ.

Ο συγκεκριμένος Πύργος άνοιξε για το κοινό το 1899, αλλά χαρακτηρίστηκε ως «μια απλή και άχρηστη σκοτεινή κορυφή στον νυχτερινό ουρανό του Παρισιού», έως ότου οι ιδιοκτήτες προσέλαβαν τον μηχανικό Jacopozzi για να τον φωτίσουν με εντυπωσιακό τρόπο το 1925. Για την International Exhibition of Decorative Arts εκείνης της χρονιάς, ήθελαν να κάνουν μια μεγάλη δήλωση. Ο Jacopozzi έπεισε τον André Citroën να χρηματοδοτήσει το έργο, ώστε να μετατρέψει τον Πύργο του Άιφελ σε μια τεράστια διαφήμιση. Όπως όλα δείχνουν, το αποτέλεσμα ήταν μάλλον εντυπωσιακό, και καρτ ποστάλ, πίνακες ζωγραφικής και φωτογραφίες με τον πύργο παρουσίαζαν σημαντικές πωλήσεις.

Το έργο αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που ο Jacopozzi το έκανε κάθε χρόνο για περίπου μια δεκαετία, κάθε φορά όλο και πιο περίτεχνα, προσθέτοντας διακοσμητικά μοτίβα σε μια πολύπλοκη πλακέτα από ξύλινες κατασκευές που προσάρμοζε στο μεταλλικό πλαίσιο. Και, αν και τα επιτεύγματα με το φως του Jacopozzi δεν επρόκειτο ποτέ να χρησιμοποιηθούν ως δόλωμα για τους Γερμανούς βομβαρδιστικούς, η ιδέα του φαίνεται πως βοήθησε κάποιους άλλους αεροπόρους: Ο Charles Lindbergh, για παράδειγμα, ο Αμερικανός αεροπόρος που έγινε γνωστός το 1927 όταν κατάφερε να διασχίσει τον Ατλαντικό, εξήγησε πώς χρησιμοποίησε το φως για να προσγειωθεί στο Le Bourget, στο τέλος εκείνου του ιστορικού ταξιδιού του.

Ο μηχανικός Jacopozzi - ο οποίος είχε το προσωνύμιο «ο μάγος του φωτός» - δεν σταμάτησε σε αυτό το κατόρθωμα και συνέχισε επεκτείνοντας τη δράση του σε πολλά άλλα μνημεία: Μετά τον Πύργο του Άιφελ, συνέχισε να παρέχει τον φωτισμό για τα μεγάλα παριζιάνικα σημεία την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς: τον Λούβρο, το Galeries Lafayette, το Samaritaine, το Bazar de l'Hôtel de ville, το Bon Marché. Ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την έλευση των φωτιζόμενων διαφημιστικών πινακίδων, σε τέτοιο βαθμό που, το 1931, ένα χρόνο πριν από το θάνατό του, αποτελούσε μια προσωπικότητα που δεν μπορούσε να λείπει από οποιοδήποτε γεγονός αφορούσε σε φωτισμό. Το 1930, ο Καρδινάλιος Verdier τον ζήτησε να φωταγωγήσει το Notre-Dame και του πρόσφερε 3.000 φράγκα για τις υπηρεσίες του, αλλά το έκανε δωρεάν.