Επιτόκια - Πληθωρισμός: Δύο άσπονδοι φίλοι

Έχουμε γράψει και σε παλαιότερα άρθρα για την “τέλεια καταιγίδα” της παγκόσμιας οικονομίας, που ξεκίνησε με την επιδημία του κορωναιού και συνέχισε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μετά από ένα πραγματικά τρομακτικό καλοκαίρι αβεβαιότητας, βιώσαμε έναν χειμώνα αναμονής, περιμένοντας να στερέψουν οι προμήθειες αερίου και να αδειάσουν τα ταμεία των χωρών.

Τελικά, ενώ ο χειμώνας ήταν πολύ πιο ελαφρύς από ότι περιμέναμε, και οι προμήθειες μας έφτασαν και περίσσεψαν, ησυχία δεν βρήκαμε. Το πατατράκ της SIlicon Valley Bank μας υπενθύμισε πως η τέλεια καταιγίδα δεν τελείωσε, απλά μόλις είχαμε περάσει το μάτι του κυκλώνα.

Κορωναιός, αυτός ο superstar

Η πολυ σύντομη εξήγηση για την κατάρρευση της SVB και εν συνεχεία των μετασεισμών που έπληξαν την Credit Suisse και παρ΄ ολίγον την Deutsche Bank, είναι ο πληθωρισμός. Η πραγματική όμως εξήγηση ίσως είναι ο... κορωναιός.

Η έλευση της πανδημίας αυτό που υπογράμμισε περισσότερο απ΄ όλα είναι ότι ο πλανήτης δεν είναι προετοιμασμένος για μια πραγματική κρίση. Στην περίπτωση της τραπεζικής κρίσης που περνάμε (μια και συνεχίζουμε να περνάμε) η αρχή φαίνεται να έγινε από τα τεράστια προβλήματα παγκόσμιας κλίμακας που παρουσιάστηκαν στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Τα υποχρεωτικά Lockdown και γενικά τα μέτρα της πανδημίας οδήγησαν σε μία στροφή της αγοράς από τις υπηρεσίες στα αγαθά. Αυτή η στροφή οδήγησε αφ ενός σε αύξηση της ζήτησης με την παγκόσμια παραγωγή να μην μπορεί να ακολουθήσει, αφ΄ ετέρου στην εμφάνιση των προβλημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αποτέλεσμα αυτών ήταν φυσικά η άνοδος των τιμών των περισσοτέρων αγαθών.

Κρατάμε τα παραπάνω προβλήματα στην παραγωγή και ανεφοδιασμό τα οποία θα υπάρχουν για τουλάχιστον άλλα 2-3 χρόνια, και σε αυτά θα προσθέσουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εκεί, έχοντας μια περαιτέρω αύξηση των αγαθών και ειδικά των καυσίμων έχουμε μια περαιτέρω αύξηση των τιμών, με αποτέλεσμα να έχουμε μια ανοδική πορεία του πληθωρισμού.

Έλεγχος μηδέν

Ο έλεγχος του πληθωρισμού γίνεται από τις κεντρικές τράπεζες της εκάστοτε χώρας σε συνδυασμό φυσικά με τις κυβερνήσεις, οι οποίες έχουν σαν κύρια ευθύνη τον έλεγχο και την μείωση του. Σε περίπτωση ανόδου, τα όπλα στην φαρέτρα τους δεν είναι πάρα πολλά, το εξής ένα: Άνοδος των επιτοκίων.

Αυξάνοντας τα επιτόκια και ως εκ τούτου το κόστος δανεισμού, ιδιώτες και επιχειρήσεις βάζουν ένα φρένο στον δανεισμό, με αποτέλεσμα οι μεν εταιρείες να ελαττώνουν τις επενδύσεις, οι δε ιδιώτες να μην δανείζονται (όταν λέμε δανεισμό εννοούμε δάνεια, πιστωτικές κλπ). Έτσι, πρακτικά κυκλοφοράει λιγότερο χρήμα στην αγορά, με αποτέλεσμα οι τιμές να δεχτούν μια μείωση.

Με αυτόν τον τρόπο προσπάθησαν οι κεντρικές τράπεζες να πατάξουν τον πληθωρισμό, με πρώτη την FED, η οποία το 2020 και για να διατηρήσει τον παλμό της αγοράς κατά την πανδημία προχώρησε σε συνεχόμενες μειώσεις των επιτοκίων, ξεκίνησε να ανεβάζει τα επιτόκια στις 17/03/2022, λίγες εβδομάδες μετά την αρχή του πολέμου της Ουκρανίας. Από τότε, και σε λιγότερο από ένα χρόνο, έκανε 8 συνεχόμενες αλλαγές, φτάνοντας τα επιτόκια από το 0,25% στο 5% στις 2 Μαρτίου!

Η πορεία του πληθωρισμόυ ήταν αντιστρόφος ανάλογη. Τον Μάρτιο του 2022 έφτασε στο ιλιγγιώδες για τα αμερικανικά δεδομένα 8,54% με την τμή του να πέφτει σταδιακά μέχρι το σημερινό 6,04%. Τον Απρίλιο του 2020 ήταν στο 0,33%.

Το μέτρο φαίνεται να απέδωσε, με παράπλευρες όμως απώλειες.

SVB

Προσπερνώντας το θέμα της ύφεσης και πόσο άρρικτα συνδεδεμένο είναι με τις αυξήσεις των επιτοκίων, η FED δεν μπορούσε σίγουρα να υπολογίσει ένα άλλο αρνητικό που είχε η κίνηση αυτή.

Αυξάνοντας τα επιτόκια, ένας άλλος τομέας που επηρεάζεται είναι τα ομόλογα. Όσο πιο ψηλά τα επιτόκια, τόσο περισσότερο χάνουν αξία τα ομόλογα. Η SVB, έχοντας δει το κεφάλαιό της να μειώνεται ραγδαία μια και είχε κάνει μεγάλες επενδύσεις σε ομόλογα, άρχισε να ρευστοποιεί κάποια αυτά με μεγάλες όμως απώλειες.

Βλέποντας αυτή την κίνηση, πολλές εταιρείες συνειδητοποίησαν πως η τράπεζα είχε πρόβλημα ρευστότητας και προχώρησαν σε μαζικές αναλήψεις βυθίζοντας την SVB σε ένα φαύλο κύκλο που οδήγησε στην πτώχευσή της σε 48 ώρες.

Η παρ΄ολίγον επανάληψη της ιστορίας με την Credit Suisse δεν είχε τους ίδιους λόγους με αυτούς της SVB μια και χαρακτηριστηκε σαν μια κίνηση πανικού των επενδυτών χωρίς κάποιο άλλο λόγο.

Το σίγουρο είναι, πως η συνεχόμενη αύξηση των επιτοκίων, πρόσθεσε άλλο ένα αρνητικό στοιχείο που οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις δεν είχαν υπολογίσει. Οικονομική ύφεση, τραπεζικές κρίσεις είναι πολύ ισχυρά side effects που οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να παραβλέπουν πια στις επόμενες κινήσεις τους. Μάλιστα, σε είδηση της τελευταίας στιγμής, οι ελληνικές τράπεζες αποφάσισαν ένα πρώτο πάγωμα των επιτοκίων και στεγαστικών δανείων για ένα χρόνο.

Alternatives

Η τακτική της αύξησης επιτοκίων φαίνεται να είναι δίκοπο μαχαίρι για την εκάστοτε φορολογία, με τις εναλλακτικές να παρουσιάζουν πολλά θετικά, αλλά και άλλα τόσα αρνητικά:

• Αύξηση φορολογίας: Με την αύξηση φορολογίας, επιτυγχάνεται μια μείωση του καταναλωτισμού με αρχική αύξηση των τιμών, οι οποίες λόγω της χαμηλής ζήτησης παρουσίαζουν,ιδανικα, στο μέλλον σταδιακή πτώση. Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε τα αρνητικά, μια και καμία κυβέρνηση δεν θα ήθελε να επωμισθεί τέτοιο βάρος. Επίσης, λόγω του υπερκαταναλωτισμού που επικρατεί παγκοσμίως, και ειδικά τα τελευταία χρόνια, είναι μια διαδικασία αρκετά χρονοβόρα και με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα
• Μείωση εξόδων: Με την μείωση εξόδων από τις κυβερνήσεις, μειώνεται και το έλλειμμα του κράτους. Με μειωμένο έλλειμμα ο πληθωρισμός πέφτει σταδιακά μια και ο πληθυσμός θα βλέπει να αυξάνονται οι τιμές αλλά ταυτόχρονα θα έχει μικρότερες δαπάνες σε φόρους, υγεία κλπ. Αρκετά χρονοβόρο και φιλόδοξο σχέδιο, που θέλει μια πραγματικά χαρισματική κυβέρνηση και μεγάλο χρονικό διάστημα
• Επενδύσεις σε υποδομές: Μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ανακύκλωση, οικολογικές δομές. Με αυτές τις επενδύσεις, έχουμε σε βάθος χρόνου μικρότερο κόστος παραγωγής, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αυξημένη παραγωγή και ανάπτυξη.
• Επαναπροσδιορισμός της αλυσίδας παραγωγής και ανεφοδιασμού: Οι χώρες, όπως έχουμε αναφέρει και σε τοποθετήσεις μας σχετικά με τον κορωναιό και τον πόλεμο στην Ουκρανία, πρέπει να μελετήσουν εκ βάθους την παραγωγική ικανότητα τους, προσπαθώντας να αναπτύξουν μια διαφοροποίηση που θα τους κάνει όσο το δυνατόν πιο αυτάρκης. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και στις εισαγωγές, με ένα Portfolio που θα έχει σε όλα τα βασικά είδη εναλλακτικές, ώστε αφ ενός να μην υπάρχει εξάρτηση από μια χώρα, αφ ετέρου να υπάρχει μια διαρκή ροή προιόντων ικανοποιώντας ανά πάσα στιγμή την αγορά.
• Με μια απλή ματιά καταλαβαίνουμε πόσο πιο περίπλοκες είναι οι παραπάνω λύσεις σε σχέση με την απλή απόφαση αύξησης των επιτοκίων. Μάλιστα, σε μια καλπάζουσα κρίση όπως αυτή που διανύουμε, με τον πληθωρισμό να ανεβαίνει μέρα με την μέρα, φαίνεται πως δεν υπαρχει εναλλακτική.

Συμπεράσματα

Η τραπεζική κρίση φαίνεται να καταλαγιάζει, χωρίς όμως να έχει περάσει πλήρως. Δυστυχώς, όσο ο πληθωρισμός ρίχνει την σκιά του στις οικονομίες όλων των κρατών, τόσο οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις θα έχουν έτοιμη την απάντηση με αύξηση των επιτοκίων.

Όσο οι κυβερνήσεις δεν θα θέλουν να λύσουν πραγματικά το πρόβλημα, επενδύοντας σε δομές, εναλλακτικές πηγές ενέργειας, μείωση των εξόδων, πραγματικά σημαντικές επενδύσεις, αύξηση του επιπέδου ζωής και εν τέλη μείωση του πληθωρισμού, τόσο οι κεντρικές τράπεζες θα ανεβάζουν τα επιτόκια προσδοκώντας σε μια εύκολη και γρήγορη λύση.

Τι θα ακολουθήσει δεν ξέρουμε, μια και από το 2020 και μετά το να προβλέψεις το μέλλον είναι τουλάχιστον αστείο. Το σίγουρο είναι πως όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, όσο τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα συνεχίζονται και ο πληθωρισμός δεν λέει να κατέβει, τόσο το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Και η ύφεση μας κλείνει το μάτι πονηρά.