Το διαστημόπλοιο Γη: Κυκλική επιχειρηματικότητα και οικονομία στη χώρα μας

Σε ένα διαστημόπλοιο με περιορισμένους διαθέσιμους πόρους, τίποτα δεν πάει χαμένο και τα απόβλητα έχουν πολύτιμη αξία. Μια κλειστή οικονομία θα αναπαράγει τη λειτουργία του οικοσυστήματος, όπου η εκροή μιας παραγωγικής διαδικασίας (output), γίνεται εισροή (input) σε μια άλλη παραγωγική διαδικασία. Κατά συνέπεια, τα απόβλητα, δε θεωρούνται ως απόβλητα, αλλά ως χρήσιμοι πόροι στο πλαίσιο ενός κυκλικού συστήματος. Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί ένα προφητικό εδάφιο, σχεδόν 60 χρόνια πριν, στο άρθρο του Boulding: “The problems which the spaceship earth is going to present, therefore, are not all in the future by any means, and a strong case can be made for paying much more attention to them in the present than we now do.”

Κλειστά συστήματα, κλειστή οικονομία, πεπερασμένοι πόροι...όλα οδηγήσαν με μαθηματική ακρίβεια στην κυκλική οικονομία. Το συμβατικό και μη αειφορικό γραμμικό επιχειρηματικό μοντέλο αποτέλεσε, από τον προηγούμενο αιώνα, ένα στρατηγικό σχέδιο μιας επιχείρησης με βασική εστίαση στη δημιουργία γραμμικής αλυσίδας αξίας και οικονομικού κέρδους χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η σπατάλη των πόρων ή η φέρουσα ικανότητα του πλανήτη. Απάντηση-μονόδρομος αποτελούν τα κυκλικά συστήματα και η προώθηση της κυκλικότητας πόρων, ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες προστιθέμενης αξίας και αειφορικής ανταγωνιστικότητας για τις επιχειρήσεις. Μέσα σε ένα έντονα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον, η κυκλικότητα των πόρων προϋποθέτει την ορθολογική διαχείριση ενεργειακών, υδάτινων, φυσικών και κάθε λογής υποπροϊόντων η οποία μπορεί να προσδώσει ταυτόχρονα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.

Αποτελεί ζήτημα αειφορίας η κρίσιμη στροφή σε μοντέλα κυκλικής οικονομίας και βιοοικονομίας για την παραγωγή βιοενέργειας και βιοπροϊόντων. Αυτή η στροφή σηματοδοτεί ένα νέο μοντέλο συμπεριφοράς του κοινωνικού και επιχειρησιακού γίγνεσθαι και στη χώρα μας. Δε χρειάζεται να «ανακαλύψουμε την Αμερική». Υπάρχουν πολλαπλά πετυχημένα επιχειρηματικά παραδείγματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε από ευρωπαϊκές χώρες-εταίρους μας, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, η πράξη αποδεικνύει ότι επιτυχημένη εφαρμογή ενός κυκλικού επιχειρηματικού μοντέλου αποτελεί μια σύνθετη εξίσωση για τη χώρα μας [2]. Ο μετασχηματισμός των γραμμικών αγορών σε κυκλικές (συνδέοντας την παραγωγή και την υπεύθυνη κατανάλωση, μέσω των αλυσίδων αξίας), αποτελεί ένα απαιτητικό εγχείρημα που είναι σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Αν και η κυκλική οικονομία είναι στο κέντρο της συζήτησης τα προηγούμενα χρόνια το περιβαλλοντικό επιχειρείν και οι κυκλικές αειφορικές αλυσίδες αξίας, είναι αναγκαίο να υποστηριχθούν πολύ περισσότερο στη χώρα μας. Για το σκοπό αυτό και για την αποτελεσματική προώθηση μοντέλων κυκλικής οικονομίας απαιτείται:

• Υποστήριξη με ανθρώπινο και χρηματικό κεφάλαιο της καινοτομίας για το μετασχηματισμό γραμμικών σε κυκλικές διαδικασίες.
• Εκπαίδευση των επιχειρήσεων στην τεχνογνωσία της παραγωγής μηδενικών αποβλήτων “zero waste”.
• Εκπαίδευση προσωπικού σε εξειδικευμένα αντικείμενα (έξυπνη εξειδίκευση) που να υποστηρίξει το ευρύτατο φάσμα διαφορετικών προσεγγίσεων κυκλικότητας ροών πόρων.
• Προώθηση «έξυπνης» νομοθεσίας για υποστήριξη επενδυτικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και υιοθέτησης καλών πρακτικών για την αύξηση του επιπέδου διαχείρισης αποβλήτων και υποπροϊόντων.
• Ενίσχυση της αγοράς με έμφαση στις συνθήκες οικονομίας κλίμακας για τη διείσδυση διαθέσιμων τεχνολογιών (αναερόβια χώνευση, αεριοποίηση, πυρόλυση κ.λπ.).
• Εκπαίδευση των πολιτών για την κατανόηση των βασικών αρχών της «επιστήμης» του αποβλήτου.
• Προώθηση εργαλείων «έξυπνης» κατανάλωσης που συμβάλλει στην αποτελεσματική διάχυση πληροφορίας, στην ευαισθητοποίηση του κοινού, στη συμμετοχικότητα των πολιτών και στην εκπαίδευση (κατά προτίμηση από τις νεότερες ηλικίες)». Η «έξυπνη» κατανάλωση αποτελεί βασικό συστατικό της μεγιστοποίησης της κυκλικότητας σε εφαρμογή πολιτικών κυκλικής οικονομίας.

Οι νέοι επιστήμονες/επιχειρηματίες οφείλουν να στραφούν στη σύλληψη και στην ανάπτυξη νέων αειφορικών επιχειρηματικών μοντέλων πάνω στις αρχές της κυκλικής διαφοροποίησης για τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Η στήριξη της αγοράς των ανανεώσιμων βιολογικών πόρων π.χ. βιαποικοδομήσιμες πρώτες ύλες, αγροτικά και κτηνοτροφικά απόβλητα, είδη κοπριάς, δασική βιομάζα, οργανικό κλάσμα από αστικά απορρίμματα (αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον την επόμενη περίοδο), θαλάσσια βιομάζα, χόρτα και απόβλητα αυλής, απόβλητα από σφαγεία κτλ μπορεί να δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες και θέσεις εργασίας στη χώρα μας. Στον αγροτικό τομέα ορατές ευκαιρίες προκύπτουν από μονάδες παραγωγής βιοαερίου και βιομεθανίου (το βιομεθάνιο ιδιαίτερα δημοφιλές μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία) από αγροτικά απόβλητα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας υψηλής απόδοσης και υποκατάστατα του φυσικού αερίου.

Εν κατακλείδι, τέτοια μοντέλα και άλλα μπορούν να είναι καινοτόμα ή και να προέλθουν από το μετασχηματισμό υφιστάμενων γραμμικών σε κυκλικά. Υπογραμμίζεται ότι πραγματοποιούνται βήματα προόδου, τόσο νομοθετικά, όσο και πολιτικά στη χώρα μας, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Εφόσον η κυκλική οικονομία υποστηριχθεί ουσιαστικά, θα αναδυθούν πολλαπλές μελλοντικές ευκαιρίες για την προώθηση πετυχημένων και αειφορικών επιχειρηματικών μοντέλων στη χώρα μας.

[1] Boulding, K., 1966. “The economics of the coming spaceship earth”, Presented on the sixth Resources for the Future Forum on Environmental Quality in a Growing Economy, Washington, D.C.

[2] Βλαχοκώστας Χρίστος, 2022. ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, Εκδόσεις Γιαχούδη, Θεσσαλονίκη