Πώς τα εισπνεόμενα φάρμακα συνδέονται με την κλιματική αλλαγή

Αυτό τουλάχιστον φάνηκε από τα αποτελέσματα έρευνας σχετικά με το αποτύπωμα των εκπομπών προωθητικών αερίων που χρησιμοποιούνται στις συσκευές pMDI, την οποία διενήργησε το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικών Αιωρούμενων Σωματιδίων του Πολυτεχνείου Κρήτης για λογαριασμό της βιοφαρμακευτικής εταιρείας Chiesi Hellas.

Τί είναι οι συσκευές pMDI

Τα αρχικά προέρχονται από τις λέξεις pressurized Metered-Dose Inhaler (pMDI) και σημαίνουν «συσκευή εισπνοής μετρήσιμης δόσης υπό πίεση». Πρόκειται για τις πιο δημοφιλείς συσκευές εισπνοών ακόμη και σήμερα, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση ασθενειών όπως το άσθμα κι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Οι συσκευές pMDI περιέχουν τη φαρμακευτική ουσία σε μορφή διαλύματος και την απελευθερώνουν σε καθορισμένη δόση ως αερόλυμα. Για τη μετατροπή αυτή χρησιμοποιείται ένα προωθητικό αέριο. Στις μέρες μας χρησιμοποιούνται υδροφθοράνθρακες (HGCs), ενώ παλαιότερα χρησιμοποιούνταν χλωριοφθοράνθρακες (CFC) που σήμερα έχουν απαγορευθεί με την εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, λόγω της επιβάρυνσης που ασκούσαν κατά τη χρήση τους στο περιβάλλον και κυρίως στη στιβάδα του στρατοσφαιρικού όζοντος.

Οι υδροφθοράνθρακες

Οι υδροφθοράνθρακες είναι τεχνητές οργανικές ενώσεις που περιέχουν άτομα φθορίου και υδρογόνου, υπό τη μορφή αερίου σε θερμοκρασία και πίεση δωματίου. Εκτός από τα φάρμακα για πνευμονολογικές νόσους, χρησιμοποιούνται συχνά ως ψυκτικά μέσα στα κλιματιστικά, ως μονωτικοί αφροί, ως διαλύτες, γενικότερα ως προωθητικά αεροζόλ, καθώς και για πυροπροστασία.

Αλλά ούτε κι οι υδροφθοράνθρακες είναι εντελώς ακίνδυνοι, αφού ναι μεν δε βλάπτουν το στρώμα του όζοντος, όσο οι ενώσεις που αντικατέστησαν, αλλά συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Toγεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εκτενή χρήση τους σε διάφορες εφαρμογές της ανθρωπογενούς δραστηριότητας οδηγεί σε διεθνή ανησυχία.

Τον Σεπτέμβριο του 2016, η «Διακήρυξη της Νέας Υόρκης» για τα δάση προέτρεψε την παγκόσμια μείωση της χρήσης υδροφθορανθράκων, λόγω της επίδρασης τους στην αλλαγή του κλίματος. Την ίδια χρονιά, στο Κιγκάλι της Ρουάντα, στη σύνοδο κορυφής του «Περιβαλλοντικού Προγράμματος» των Ηνωμένων Εθνών, διαμορφώθηκε η νομικά δεσμευτική συμφωνία, που τροποποιούσε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, για σταδιακή κατάργηση των HFC.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με την έρευνα του Πολυτεχνείου Κρήτης, η οποία παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια ημερίδας που διοργάνωσε η εταιρεία Chiesi Hellas, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, οι εκπομπές αυτών των προωθητικών αερίων σε εθνικό επίπεδο αντιπροσωπεύουν το 0,05% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό είναι μικρό, δράσεις, όπως η αντικατάσταση των χρησιμοποιούμενων αερίων με αέρια περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον, έχει ως αποτέλεσμα σημαντική μείωση των εκπομπών, έως και 95%. Αυτό συνεπάγεται ότι η υποστήριξη στρατηγικών για την απαλλαγή των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης από τον άνθρακα είναι αναγκαία. Σύμφωνα με τον κ. Μιχάλη Λαζαρίδη, καθηγητή Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Κλιματικών Αλλαγών του Πολυτεχνείου Κρήτης, οι δράσεις για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν και παράπλευρα οφέλη εκτός από το κλίμα, καθώς για παράδειγμα η μείωση των συγκεντρώσεων των αέριων ρύπων, θα έχει άμεση θετική επίδραση στη δημόσια υγεία.

Μιλώντας με τον ∆ρ. Θόδωρο Γλυτσό, Ερευνητή στα Εργαστήρια Ατμοσφαιρικών Αιωρούμενων Σωματιδίων & Δομημένου Περιβάλλοντος-Διαχείρισης Ενέργειας του Πολυτεχνείου Κρήτης, μας εξήγησε ότι το ζήτημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη σχετίζεται με τις ανθρωπογενείς εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, όπως είναι τα F-gases, στην κατηγορία των οποίων ανήκουν και τα προωθητικά αέρια που χρησιμοποιούν οι - σημαντικές για τη θεραπεία και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με άσθμα και ΧΑΠ - συσκευές pMDI.

Από δεξιά: ∆ρ. Θόδωρος Γλυτσός, Ερευνητής στα Εργαστήρια Ατμοσφαιρικών Αιωρούμενων Σωματιδίων & Δομημένου Περιβάλλοντος-Διαχείρισης Ενέργειας του Πολυτεχνείου Κρήτης, Μιχάλης Λαζαρίδης, Καθηγητής Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Κλιματικών Αλλαγών του Πολυτεχνείου Κρήτης, Sara Panigone, Sustainable Device Transition Leader του Chiesi Group

Στο μέλλον οι συσκευές αυτές δεν θα χρησιμοποιούν καν προωθητικό αέριο, αλλά διαφορετικές ουσίες που ήδη έχει η επιστήμη στα χέρια της, όπως η ξηρή σκόνη, προκειμένου να ακολουθήσουμε τις επιταγές και τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αντικατάσταση των αερίων που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Αλλαγή και από τις φαρμακευτικές

Η αλλαγή στις φαρμακευτικές συνθέσεις προϊόντων, δεν είναι μια απλή υπόθεση. Απαιτεί μακροχρόνια έρευνα, κλινικές μελέτες και φυσικά επενδύσεις μέσω των οποίων θα αντικατασταθούν παλαιότερα φάρμακα με νεότερα και πιο φιλικά στο περιβάλλον.

Η κα Sara Panigone, Sustainable Device Transition Leader του Chiesi Group, ανάφερε ότι η Chiesi ως εταιρεία Benefit Corporation, στοχεύει, όσον αφορά την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στην επίτευξη μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών αερίων έως το 2035. Για την επίτευξη του στόχου αυτού υιοθετεί συγκεκριμένες και μετρήσιμες δράσεις, όπως είναι το πρόγραμμα «Carbon Minimal Inhaler», ενώ παράλληλα εξακολουθεί να επενδύει σε εναλλακτικές συσκευές εισπνοής και να υποστηρίζει πλήρως τις στρατηγικές για την απαλλαγή από τον άνθρακα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Ήδη από το 2019 ο Όμιλος εφαρμόζει επενδυτικό πλάνο κόστους 350 εκατ. ευρώ για την εισαγωγή της πρώτης δοσομετρικής συσκευής εισπνοής υπό πίεση (pMDI) με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, για τη θεραπεία του άσθματος και της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) έως το 2025, αντικαθιστώντας το τρέχον προωθητικό υδροφθοράνθρακα (HFA 134a) με νέο προωθητικό (HFA 152a). Η Chiesi αναπροσαρμόζει τις δραστηριότητές της με σκοπό να μειώσει τις έμμεσες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 90%. Στις δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνεται και η επένδυση σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον συσκευές pMDI.