Η επέτειος του θανάτου του Κωστή Παλαμά (27 Φεβρουαρίου), αυτού του κορυφαίου που άνοιξε μπουκαπόρτες για την ανανεωτική μετάβαση στη νεωτερική ποίηση του 20ού αιώνα και της ανατρεπτικής γενιάς του ‘30, με παραπέμπει πάντα στο ζωτικό σημείο συνάντησης της λόγιας και ποιητικής δημιουργίας με το πηγαίο λαϊκό αίσθημα και το διαρκές αίτημα για Ελευθερία.
Κυρίως, επειδή μια σταθερή στάση πνευματικού οδηγητή και ένα σπουδαίο έργο ζωής μπορεί να αντικρίζονται τόσο ζωηρά και συμβολικά - καταλυτικά σε οριακές τομές του χρόνου, όπως είχε συμβεί κατά την κηδεία του Ποιητή, σαν σήμερα 28 Φεβρουαρίου 1943 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Ο σπινθήρας της παρακαταθήκης του Παλαμά (1859-1943) είχε διεγείρει ένα απρόσμενα μεγάλο πλήθος Ελλήνων που συνόδευαν τη σορό του υπό τα βλέμματα των Γερμανών και των Ιταλών, με την πομπή να εξελίσσεται σε συλλαλητήριο αντίστασης στους κατακτητές.
Ο διανοητής, κριτικός και “ψυχή” των λογοτεχνικών κύκλων πριν και περισσότερο μετά τον πόλεμο, Γιώργος Κατσίμπαλης (ο γνωστός ως “Κολοσσός του Μαρουσιού” από το ομότιτλο έργο του Χένρι Μίλερ), συστηματικός μελετητής και επιστήθιος φίλος του Παλαμά, ξεκίνησε πρώτος εκεί να ψάλλει τον Ύμνο στην Ελευθερία του μεγάλου εθνικού Ποιητή μας Διονυσίου Σολωμού και ακολούθησε με έντονη φόρτιση όλος ο κόσμος εκείνης της σύναξης.
Και ο συνοδοιπόρος Άγγελος Σικελιανός (1884-1951), που σήκωσε το φέρετρο, συνέχισε οιστρηλατημένος πάνω από τον νεκρό με το “Ηχήστε οι σάλπιγγες”, που είχε γράψει εκείνο το ξημέρωμα: “Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα. Ένας λαός, / σηκώνοντας τα μάτια του τη βλέπει”, απήγγειλε στον κοινό τόπο της εθνεγερτικής αντίδρασης, με συνεπαρμένο τον κόσμο. “Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές, / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα… / Βόγκα Παιάνα! Οι σημαίες οι φοβερές / της Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα!”.
(το ποίημα του Σικελιανού για τον Παλαμά εδώ)
Και πώς να μην έλθει στον νου η ανάλογη σκηνή κατά την κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, 28 χρόνια αργότερα (22 Σεπτεμβρίου 1971) με την ομόθυμη έκρηξη διαμαρτυρίας χιλιάδων ανθρώπων, καθώς και εκείνη η έξοδος είχε εξελιχθεί, ως εξ αποκαλύψεως πνευματικής σύγκλισης και φρονήματος όλων, σε αιφνίδια διαδήλωση κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών και της στέρησης των δημοκρατικών ελευθεριών.
Όπερ σημαίνει πως η δύναμη της Ποίησης -όπως στην κηδεία του Παλαμά και του Σεφέρη σε δυστοπικές καταστάσεις- όταν δεν ψευδίζει ως μια έωλη προσωπική υπόθεση, μπορεί να γίνεται δύναμη της φωνής όλων και να ενώνει για μια καλύτερη ζωή με κοινή την επιταγή για τις μεγάλες και αδιαπραγμάτευτες αξίες, όπως αυτή της Ελευθερίας. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν η Ελευθερία απειλείται ή δοκιμάζεται με ερμηνείες προσαρμοσμένες στο δίκαιο του ισχυρού που αυθαίρετα και βίαια επιβάλλεται (σημεία και των καιρών μας).
Ο ιδιόρρυθμος, αιρετικά ιδιόφωνος για την εποχή του ποιητής και δοκιμιογράφος Τάκης Κ. Παπατσώνης (1895-1976) έγραφε εμπνευσμένα στο ποίημά του “Εθνεγερσία”:
“Δεν πρόκειται για τη Δόξα, / αυτή έχει οπωσδήποτε καταμερισθεί. / δεν πρόκειται ούτε για τη Μέρα, / γιατί συχνά κι’ αυτή αμφισβητείται. / δεν πρόκειται για τον τόπο, / γιατί πολλοί τόποι ερίζουσιν. /
Αλλ’ ακέραιο μένει κι’ αδιαίρετο / το μέγα Μυστήριο των ενωμένων ανθρώπων / (κι’ ας είναι τόσες οι διαίρεσές τους) / κι’ η πρόοδός τους με ζήλο πανηγυριού / για το Μαρτύριο το θελημένο του πληρώματος”.
https://www.sansimera.gr/articles/495, kostispalamas.org.gr
Σχόλια