ResQ Biotech: Από τις «τσαλακωμένες» πρωτεΐνες στην θεραπεία ασθενειών

Μιλήστε μας για την ResQ Biotech. Πώς προέκυψε η δημιουργία της και που επικεντρώνει το ενδιαφέρον της η συγκεκριμένη spin-off;

Το 2009, επέστρεφα από τις σπουδές μου στις ΗΠΑ με σκοπό να ξεκινήσω το δικό μου πλέον εργαστήριο στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ως αυτόνομος ερευνητής. Ως Μηχανικός, προσπαθώ πάντα η ερευνητική μου δραστηριότητα στη Βιοτεχνολογία να προσπαθεί να δώσει λύσεις σε πρακτικά και σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με τις Επιστήμες της Ζωής. Έτσι, αποφάσισα να εστιάσω την έρευνά μου στην αντιμετώπιση μιας κατηγορίας νοσημάτων που ονομάζονται ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών.

Οι ασθένειες αυτές προκαλούνται επειδή ορισμένες πρωτεΐνες στο σώμα μας αποκτούν μια «τσαλακωμένη» μορφή (προβληματική αναδίπλωση). Περιλαμβάνουν τουλάχιστον 50 διαφορετικές καταστάσεις, όπως η νόσος Alzheimer, η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση και ο διαβήτης τύπου 2, από τις οποίες πάσχουν εκατοντάδες εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως, ενώ, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, παραμένουν ανίατες. Ως εκ τούτου, υπάρχει τεράστια ανάγκη στη φαρμακευτική βιομηχανία και στην κοινωνία για την ανάπτυξη νέων αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των παθήσεων αυτών.

Αποφάσισα τότε να δοκιμάσω μια πολύ διαφορετική προσέγγιση: να προσπαθήσω να εκμεταλλευθώ τις τεράστιες δυνατότητες της βιοτεχνολογίας για να αναπτύξω μια νέα τεχνολογία που θα προσφέρει τη δυνατότητα να ανασύρουμε για καθεμία από αυτές τις τουλάχιστον 50 διαφορετικές ανθρώπινες ασθένειες το κατάλληλο φάρμακο μέσα από μια συλλογή μερικών δισεκατομμυρίων μορίων που παράγονται από απλά βακτήρια. Η δεύτερη εταίρος της ResQ Biotech, Δάφνη Δεληβοριά, υποψήφια διδάκτωρ στο εργαστήριο τότε, ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας που συμμετείχε στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης τεχνολογίας από την πρώτη ημέρα.

Όταν πλέον αποφασίσαμε αυτή η ιδέα/τεχνολογία να εξελιχθεί σε επιχειρηματική δραστηριότητα, συμμετείχαμε το 2014-2015 στο πρόγραμμα προώθησης της καινοτόμου επιχειρηματικότητας «Μαζί στην Εκκίνηση» που διοργάνωνε ο ΣΕΒ, όπου και γνωρίσαμε το τρίτο μέλος της ομάδας, την Αθηνά Οικονομίδου, η οποία έχει μακροχρόνια εμπειρία σε θέματα Μεταφοράς Τεχνολογίας και Επιχειρηματικής Ανάπτυξης με έμφαση στη Βιοτεχνολογία και τις Επιστήμες της Ζωής, και είχε το ρόλο της coach της ομάδας. Μαζί φτιάξαμε το πρώτο Επιχειρηματικό Σχέδιο της εταιρίας.

H ResQ Biotech ιδρύθηκε τελικά ως εταιρεία - τεχνοβλαστός του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών το 2019 στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών. Σκοπός της εταιρείας είναι η ανακάλυψη και προκλινική ανάπτυξη δυνητικών φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από προβληματική αναδίπλωση και συσσωμάτωση πρωτεϊνών (νόσος Alzheimer, πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση, καρκίνος, συστημική αμυλοείδωση κ.λπ.) χρησιμοποιώντας την καινοτόμο τεχνολογία - πλατφόρμα που ανέφερα παραπάνω.

Σε τι σημείο βρίσκεται σήμερα η ανάπτυξη των προγραμμάτων σας και η εμπορική αξιοποίηση τους;

Μέχρι στιγμής, έχουμε ανακαλύψει μόρια - δυνητικά φάρμακα κατά τριών διαφορετικών ασθενειών προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών: της νόσου Alzheimer, της πλάγιας μυοτροφικής σκλήρυνσης (amyotrophic lateral sclerosis, ALS) και κατά μιας μορφής καρκίνου. Η πρώτη μας προτεραιότητα αυτή τη στιγμή είναι να σηκώσουμε τον πρώτο μας γύρο ιδιωτικής χρηματοδότησης, η οποία, σε συνδυασμό με τη δημόσια χρηματοδότηση που έχουμε ήδη εξασφαλίσει, θα μας επιτρέψει να ολοκληρώσουμε την προκλινική ανάπτυξη των μορίων για την ALS. Εφόσον η ανάπτυξη είναι πετυχημένη και τα μόρια πάρουν την έγκριση να δοκιμαστούν στην κλινική από μια μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία, θα έχουμε πετύχει ένα μεγάλο ορόσημο με το οποίο θα έχουμε αποδείξει την αξία των συγκεκριμένων μορίων, αλλά και την αξία της τεχνολογίας μας συνολικά.

Πόσο εύκολη ήταν η δημιουργία μιας spin-off; Ποιες οι διαδικασίες που προβλέπονται από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών; Υπάρχουν άλλες spin-off που έχουν προκύψει από αυτό;

Οι τρόποι εμπορικής αξιοποίησης της διανοητικής ιδιοκτησίας που προκύπτει από ερευνητική δραστηριότητα που υπάρχουν στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών είναι παραχώρηση/μεταβίβαση δικαιωμάτων εμπορικής χρήσης Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας σε τρίτους ή δημιουργία εταιρείας - τεχνοβλαστού (spin off) από ερευνητή (-ές) για την αξιοποίηση των ερευνητικών αυτών αποτελεσμάτων. Η ResQ Biotech, αυτή τη στιγμή, είναι μία από τις τρεις εταιρείες - τεχνοβλαστούς του ΕΙΕ.

Οι δυσκολίες που συναντήσαμε αρχικά είχαν να κάνουν με το νομοθετικό πλαίσιο και τις ασάφειες αυτού (πχ δυνατότητα συμμετοχής ερευνητών στη διοίκηση εταιρειών-τεχνοβλαστών), αλλά και με την έλλειψη εξειδικευμένου γραφείου μεταφοράς τεχνολογίας, το οποίο - υπό κανονικές συνθήκες - θα έπρεπε να καθοδηγεί αυτές τις διαδικασίες. Έτσι, το όλο εγχείρημα της ResQ Biotech προέκυψε ως - και εξακολουθεί εν πολλοίς να είναι - το αποτέλεσμα προσωπικής πρωτοβουλίας από την πλευρά των ερευνητών/ιδρυτών.

Γενικότερα, θα λέγατε πως αξιοποιείται εμπορικά η έρευνα που πραγματοποιείται στην Ελλάδα; Μπορεί η χώρα μας να ξεχωρίσει ως «κόμβος» σε αυτά τα ζητήματα, όσον αφορά και στην εμπορική εκμετάλλευση της παραγόμενης γνώσης;

Η έρευνα που γίνεται στην Ελλάδα αξιοποιείται εμπορικά σε πολύ μικρό βαθμό. Θεωρώ ότι αυτό οφείλεται στους παρακάτω λόγους:

• Επικοινωνία μεταξύ Ακαδημαϊκών Φορέων και Βιομηχανίας: η επικοινωνία μεταξύ Πανεπιστημίων/Ερευνητικών Κέντρων και εταιρειών είναι περιορισμένη, με αποτέλεσμα οι πραγματικές ανάγκες της αγοράς και πολλά από τα προβλήματα που καλείται να λύσει η Βιομηχανία, να μην είναι γνωστά στους ερευνητές.
• Μεταφορά Τεχνολογίας: οι περισσότερες νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται στην Ελλάδα, αναπτύσσονται στους Ερευνητικούς Οργανισμούς (ΑΕΙ, Ερ. Κέντρα). Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν διαδικασίες που καθορίζουν σε ποιον ανήκει η τεχνολογία, πως ιδρύονται οι εταιρείες - τεχνοβλαστοί και πως ανταμείβονται οι εφευρέτες, μειώνει σημαντικά τα κίνητρα ενός ερευνητή να ασχοληθεί με τη Μεταφορά της Τεχνολογίας που ανέπτυξε, στην Αγορά.
• Διανοητική Ιδιοκτησία: Οι εταιρίες που βασίζονται σε νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούν τη διανοητική τους ιδιοκτησία για να αναπτυχθούν και να αντλήσουν χρηματοδότηση. Δυστυχώς στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις τόσο στην παροχή υπηρεσιών (patent attorneys) όσο και στο επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχει ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας.
• Πρόσβαση σε Υποδομές: Μια εταιρία υψηλής τεχνολογίας χρειάζεται πρόσβαση σε εξοπλισμό και υποδομές που είναι πολύ ακριβές για να τις αγοράσει από την αρχή. Σε άλλες χώρες λειτουργούν εξειδικευμένες θερμοκοιτίδες σε συνεργασία είτε με τη βιομηχανία είτε με σχετικούς ερευνητικούς οργανισμούς. Στην Ελλάδα, όμως, δεν υπάρχει πρόβλεψη για κάτι τέτοιο.
• Χρηματοδοτικά & Άλλα Εργαλεία: Οι τεχνολογίες χρειάζονται ωρίμανση για να φτάσουν στην αγορά και δεν υπάρχουν τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Από τη βασική έρευνα και την εφεύρεση χρειάζεται χρηματοδότηση Proof of Concept που σε μια μικρή αγορά όπως η ελληνική θα ήταν πιο αποτελεσματικό να δοθεί με τη μορφή επιδότησης (grant) πριν ακόμα ιδρυθεί η εταιρία. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθούν επιπλέον Pre-seed και Seed Funds με θεματική εξειδίκευση σε τομείς αιχμής και όπου υπάρχει κρίσιμη μάζα στην ελληνική έρευνα. Δυστυχώς, ακόμα και σε εργαλεία όπως αυτά του coaching και του mentoring, υπάρχουν κενά, καθώς λείπουν οι ειδικοί από τη βιομηχανία που έχουν αναπτύξει αντίστοιχα προϊόντα και υπηρεσίες. Δυστυχώς, η ελληνική βιομηχανία δεν είναι αρκετά καινοτόμα...

Το ευχάριστο είναι ότι πολλά από αυτά τα προβλήματα και κενά έχουν αναγνωριστεί από την Πολιτεία και βρίσκονται εν εξελίξει σημαντικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή τους. Η αποτελεσματικότητα στην υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της καινοτόμου επιχειρηματικότητας στη χώρα μας για τα επόμενα χρόνια.

Ως επιστήμονας, ποια η γνώμη σας για την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και τις startups; Στην εποχή της πανδημίας, ποιες οι ενδεχόμενες δυσκολίες που έχουν προκύψει και οι πιθανές προτάσεις σας;

Η ελληνική startup σκηνή είναι σχετικά νέα, αλλά ανερχόμενη. Βέβαια, έχει σχετικά περιορισμένο θεματικό εύρος και ένας από τους λόγους είναι ότι το οικοσύστημα που υπάρχει κινείται κυρίως γύρω από τις startups της πληροφορικής και του business model innovation. Σιγά σιγά, βέβαια, ξεπροβάλουν και άλλες εταιρίες που στηρίζονται περισσότερο στη βαθιά τεχνολογία και αυτό θα βοηθήσει στο να έχουμε περισσότερα success stories.

Όσον αφορά στην πανδημία, κάθε μεγάλη κρίση δημιουργεί τεράστια προβλήματα, αλλά γεννά ταυτόχρονα και μεγάλες ευκαιρίες. Στη δική μας περίπτωση, για παράδειγμα, παρόλο ότι η ξαφνική ενασχόληση όλων των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών με τα ιικά εμβόλια και φάρμακα οδήγησε στην καθυστέρηση κάποιων διαπραγματεύσεων για συνεργασίες που είχαμε ξεκινήσει, η πανδημία ανέδειξε ευρέως την τεράστια σημασία που μπορεί να έχει η βιοτεχνολογική καινοτομία στην ανθρώπινη υγεία και τη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής στις σύγχρονες κοινωνίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να βλέπουμε γύρω μας όλο και περισσότερους να θέλουν να ακούσουν με προσοχή για το τι είναι αυτό με το οποίο ασχολούμαστε και, ταυτόχρονα, να αυξάνονται οι επενδύσεις στον τομέα που δραστηριοποιούμαστε.

Σε αυτή την ακραία κατάσταση που βιώνουμε, έχω να προτείνω ο καθένας από εμάς να επιδείξει όσο το δυνατόν υψηλότερο αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και να προστατεύει όσο μπορεί τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του, σύμφωνα με τις οδηγίες των ειδικών. Η Επιστήμη θα προσφέρει γραμμές άμυνας και θα δώσει σημαντικές λύσεις στο πρόβλημα, αλλά θεωρώ ότι η ατομική υπευθυνότητα θα είναι ο παράγοντας-κλειδί απέναντι στην πανδημία του κορονοϊού το επόμενο διάστημα.

Η έδρα σας βρίσκεται στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών. Δώστε μας μια εικόνα από την έρευνα που πραγματοποιείται εκεί, τις ενδεχόμενες «συνεργασίες» που προκύπτουν στη θερμοκοιτίδα και τις ευκαιρίες που προσφέρονται για τις εταιρείες.

Το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο οργανωμένα τέτοια Πάρκα στην Ελλάδα. Από τις εταιρείες που είναι εγκαταστημένες εκεί, έχουν ήδη προκύψει μεγάλες επιτυχίες και εμπορικές συμφωνίες για αρκετές, όπως η CBL, η Advent και άλλες, και αυτό δημιουργεί ένα υγιές οικοσύστημα που σου δίνει περαιτέρω κίνητρο. Ωστόσο, τόσο ο αριθμός των εγκατεστημένων deep tech εταιρειών όσο και οι προσφερόμενες υποδομές και υπηρεσίες στις δομές αυτές υστερούν ακόμα σημαντικά από αντίστοιχες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πιστεύουμε ότι η ύπαρξη λίγων, στοχευμένων και σωστά οργανωμένων δομών που θα προσέφεραν πρόσβαση σε εξειδικευμένο εξοπλισμό και σε δίκτυα επενδυτικών κεφαλαίων θα ήταν πολύ πιο χρήσιμη από ένα πλήθος μικρότερων και διεσπαρμένων ανά τη χώρα. Το ΕΠΠ θα μπορούσε κάλλιστα να ενισχυθεί και να εξελιχθεί σε ένα τέτοιο hub.

Έχοντας διακριθεί και στον διαγωνισμό καινοτομίας The Spinoff Prize 2020, ποια είναι τα επόμενα βήματα για την ResQ Biotech; Ποια η στρατηγική σας για τους επόμενους μήνες και το 2021, οι στόχοι;

Η διάκρισή μας στο διαγωνισμό αυτό ήταν πολύ σημαντική για εμάς γιατί επιβεβαίωσε ότι βρισκόμαστε στην αιχμή του δόρατος όσον αφορά την καινοτομία στη βιοτεχνολογία παγκοσμίως. Μας προσέφερε εκτενή δημοσιότητα, μας βοήθησε στο χτίσιμο του brand name της εταιρείας μας και στην προσπάθειά μας για σύναψη συνεργασιών με επενδυτές και φαρμακευτικές εταιρείες. Έχοντας πλέον εξασφαλίσει την πρώτη μας (δημόσια) χρηματοδότηση, το 2021 είναι μια χρονιά - ορόσημο για εμάς, καθώς ξεκινάμε επί της ουσίας το έργο μας και την προκλινική ανάπτυξη των δυνητικά θεραπευτικών μορίων που έχουμε στο χαρτοφυλάκιό μας. Επιπλέον, αναμένουμε να ολοκληρώσουμε τον 1ο γύρο ιδιωτικής χρηματοδότησής μας, γεγονός που θα επιταχύνει σημαντικά την ανάπτυξη της εταιρείας μας.