Η ιστορία των Post-it, ο ρόλος ενός ψάλτη και μια δικαστική διαμάχη

Είναι τέλη της δεκαετίας του '60 και ο Spencer Silver, επιστήμονας της εταιρείας 3Μ, πραγματοποιεί στο εργαστήριο του έρευνα γύρω από διάφορες κόλλες. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης διαδικασίας, ανακαλύπτει κάτι περίεργο, που, στο πρώτο άκουσμα, μπορεί να ακούγεται και άχρηστο: μια κόλλα που μπορεί να κολληθεί ελαφρώς σε μια επιφάνεια, αλλά όχι πολύ «σφιχτά». Δηλαδή, μια κόλλα που... περίπου λειτουργεί.

«Ήταν μέρος της δουλειάς μου ως ερευνητής να αναπτύξω νέες κόλλες και εκείνη την εποχή θέλαμε να αναπτύξουμε μεγαλύτερες, ισχυρότερες, σκληρότερες κόλλες» θα πει αργότερα ο Silver. «Αυτή δεν ήταν τίποτα από όλα αυτά». Αυτό που ανακαλύπτει τότε ο Silver είναι κάτι που ονομάζεται μικροσφαιρίδια, που διατηρούν την δυνατότητα να κολληθούν, αλλά έχοντας και τη δυνατότητα να αφαιρεθούν, επιτρέποντας τους να ξεκολλήσουν εύκολα από μια επιφάνεια.

Ο Silver θεωρεί τότε πως αυτή η δυνατότητα είναι εξαιρετικά χρήσιμη - εντούτοις, δεν έχει ακόμη ανακαλύψει ποια ακριβώς θα είναι η χρησιμότητα της. Ψάχνει αρκετά χρόνια για μια πρακτική χρήση για την κόλλα, χαρακτηρίζοντας την ως μια «λύση που περιμένει να λύσει ένα πρόβλημα». Για χρόνια, προσπαθεί να βρει κάποια χρήση για την εφεύρεσή του. Αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα της δημιουργίας του σε συναδέλφους. «Έγινα γνωστός ως ο κ. Επίμονος, επειδή δεν τα παρατούσα», θα πει.

Και κάπου εδώ, μπαίνει στην ιστορία ο Art Fry, ένας άλλος επιστήμονας της 3Μ. Ο Fry είναι και αυτός απογοητευμένος. Αλλά όχι επειδή έχει κάποια εφεύρεση που δεν ξέρει πως να χρησιμοποιήσει. Κάθε Τετάρτη βράδυ, καθώς είναι ψάλτης στην ενορία του, χρησιμοποιεί μικρά κομμάτια χαρτιού ως σελιδοδείκτες για να «σημαδέψει» τους ύμνους που θα ακουστούν. Μέχρι την Κυριακή, βλέπει ότι όλα τα χαρτάκια έχουν φύγει από τη θέση τους. Χρειάζεται έναν σελιδοδείκτη που να μπορεί να κολλήσει χωρίς να καταστρέφει τις σελίδες.

Η στιγμή που φωνάζει «εύρηκα» είναι όταν θυμάται ένα σεμινάριο που είχε δώσει ο Silver για την εφεύρεση του. «Είναι η στιγμή που νοιώθεις την αδρεναλίνη», θα πει. Σε συνεργασία με τον Silver, αρχίζουν να αναπτύσσουν ένα προϊόν. Όταν ξεκινούν να γράφουν σημειώσεις ο ένας στον άλλο, για να επικοινωνούν στο γραφείο, καταλαβαίνουν τη δυναμική της ιδέας. «Σκέφτηκα ότι αυτό που έχουμε δεν είναι απλώς ένας σελιδοδείκτης», θα πει αργότερα ο Fry. «Είναι ένας εντελώς νέος τρόπος επικοινωνίας».

Το Post-it Note, που ονομάστηκε αρχικά σελιδοδείκτης «Press 'n' Peel», δοκιμάζεται σε τέσσερις αμερικανικές πόλεις το 1977, αλλά οι πωλήσεις είναι μάλλον απογοητευτικές. Η ομάδα μάρκετινγκ μετονομάζει, τελικά, το προϊόν σε «Post-it» το 1979 και το κυκλοφορεί σε εθνικό επίπεδο τον επόμενο χρόνο. Ακολουθούν οι πωλήσεις στον Καναδά και την Ευρώπη. Το κίτρινο χρώμα, στο οποίο διατίθεται αρχικά, είναι τυχαίο, καθώς μόνο αυτό μπορεί να χρησιμοποιήσει εκείνη τη στιγμή η ομάδα ανάπτυξης.

Τα Post-it γίνονται επιτυχία. «Ήταν πάντα ένα προϊόν αυτο-διαφημιζόμενο, επειδή οι πελάτες έβαζαν τις σημειώσεις σε έγγραφα που έστελναν σε άλλους, προκαλώντας την περιέργεια του παραλήπτη. Θα τις κοίταζαν, θα τις ξεκολλούσαν, θα έπαιζαν μαζί τους και στη συνέχεια θα έβγαιναν θα αγόραζαν ένα δικό τους πακέτο». Ο Silver θα πει ότι, όπως πολλές πρωτοποριακές καινοτομίες, έτσι και η δική τους ήταν ένα προϊόν που κανείς δεν πίστευε ότι χρειαζόταν, μέχρι τη στιγμή που το έφτιαξαν.

Η δικαστική διαμάχη

Σε αυτήν την ιστορία, όμως, υπάρχει και μια άλλη εκδοχή. Ο Αμερικανός εφευρέτης Alan Amron θα ισχυριστεί ότι ήταν ο πραγματικός εφευρέτης, το 1973, και πως είχε αποκαλύψει την τεχνολογία των Post-it Note στην 3M το 1974. Μια αγωγή του 1997 εναντίον της 3M διευθετήθηκε με πληρωμή από την εταιρεία στον Amron. Ως μέρος του διακανονισμού, ο Amron συμφώνησε να μην υποβάλει μελλοντικές αξιώσεις εναντίον της εταιρείας, εκτός εάν παραβιαζόταν η συμφωνία διακανονισμού.

Ωστόσο, το 2016, ξεκίνησε μια επιπλέον αγωγή εναντίον της 3M, όπου αναφερόταν πως η εταιρεία ισχυριζόταν εσφαλμένα ότι ήταν η εφευρέτρια, ζητώντας αποζημίωση 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Σε προκαταρκτική ακρόαση, ένας ομοσπονδιακός δικαστής διέταξε τους διαδίκους να ακολουθήσουν διαμεσολάβηση. Στη συνέχεια, η αγωγή αποσύρθηκε, υποστηρίζοντας τον προηγούμενο διακανονισμό του 1998. Τον Ιούλιο του 2016, ένας πρώην υπάλληλος του τμήματος μάρκετινγκ της 3Μ, ο Daniel Dassow, παραδέχτηκε ότι το 1974 ο Alan Amron είχε αποκαλύψει την εφεύρεσή του στην 3M.

Όσον αφορά στο πώς προέκυψε η δική του εφεύρεση, θα πει πως «το 1973 έπρεπε να αφήσω ένα σημείωμα για τη γυναίκα μου και δεν είχα αυτοκόλλητη ταινία, έτσι έφτιαξα έναν τρόπο να το αφήσω χωρίς μαγνήτες ή ταινίες». Σύμφωνα με τον ίδιο, άρχισε να μασά μια τσίχλα, από την οποία πήρε ένα μικρό κομμάτι, το ζύμωσε και κόλλησε με αυτό το χαρτάκι στο ψυγείο. Όταν η γυναίκα του επέστρεψε, βρήκε το σημείωμα στη θέση του και έμεινε εντυπωσιασμένη από το ότι δεν είχε αφήσει σημάδια πάνω στο ψυγείο. Με δική της προτροπή, θα αρχίσει να εργάζεται πάνω σε ένα προϊόν, βάσει αυτής της ιδέας.

Από την πρώτη εμφάνιση του προϊόντος μέχρι σήμερα, τα Post-it Note έχουν δει πολλές διαφορετικές υλοποιήσεις και έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε μια σειρά χρωμάτων. Και φυσικά, εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι τις μέρες μας και να παραμένουν χρήσιμα, παρά την κυριαρχία των ηλεκτρονικών συσκευών και των ψηφιακών σημειώσεων.