Οι συνεργατικοί χώροι, οι αλλαγές στην εργασία και η ανάγκη για ευελιξία

«Δεν θα επιστρέψουμε σε αυτό που γνωρίζαμε»

Η Μαρία Καλαφάτη, co-founder του The Cube Athens, λέει πως «δεν θα επιστρέψουμε σε αυτό που γνωρίζαμε και συνηθίζαμε». «Κανείς δεν ήταν έτοιμος για την πανδημία και αναγκαστήκαμε να προσαρμοστούμε, κάτι που έχει δείξει ότι είναι εφικτό και τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν και προς το καλύτερο». Σύμφωνα με την ίδια, η ψηφιακή εργασία «μας έκανε να συνδεόμαστε παγκοσμίως με το πάτημα ενός κουμπιού, οπότε δεν χρειάζεται να ταξιδεύουμε τόσο πολύ και ο προγραμματισμός έχει γίνει πιο εύκολος. Φυσικά, αυτό μπορεί να έχει και αντίκτυπο, καθώς οι ομάδες πρέπει επίσης να συναντηθούν, για να μην χάσουν πλήρως την ανθρώπινη επαφή».

Η κ. Καλαφάτη αναφέρεται και στους ψηφιακούς νομάδες / ελεύθερους επαγγελματίες που προσελκύει η Ελλάδα, οι οποίοι επιθυμούν να συνδυάσουν δουλειά και χαλάρωση. Η Κρήτη φαίνεται να είναι ένα από τα πιο δημοφιλή νησιά για αυτούς, όπως και οι Κυκλάδες, «αλλά δεν θα περάσει πολύς χρόνος πριν από την τοποθέτηση και άλλων νησιών στο χάρτη». «Βλέπουμε την Ελλάδα και τους συνεργατικούς χώρους να προσαρμόζονται σε αυτές τις ανάγκες και να καλωσορίζουν μια νέα αλλαγή στην οικονομία, η οποία θα είναι επωφελής για όλους, αυτό που αποκαλούμε win-win». «Έχει να κάνει με το να δοκιμάσουμε κάτι νέο, να δημιουργήσουμε την επόμενη ευκαιρία και να μην φοβόμαστε την αλλαγή».

«Θα υπάρξει μια διαφορετική προσέγγιση στο εργατικό δυναμικό και θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς το νέο ταλέντο - και όχι μόνο - θα βρει νέες ιδέες μετά από αυτήν την πανδημία, καθώς γνωρίζουμε ότι οι πιο επιτυχημένες βγαίνουν από πόνο και ανάγκη» τονίζει η κ. Καλαφάτη, μιλώντας στο epixeiro.gr. Όσον αφορά στα coworking, εντοπίζεται ήδη η ανάγκη και η άνοδος, με αιτήματα από άτομα που ταξιδεύουν συχνά ή θέλουν να έχουν και έναν δεύτερο χώρο, πέρα από το καθημερινό τους γραφείο. Από την άλλη, «οι εκδηλώσεις και τα συνέδρια θα καθυστερήσουν, αλλά και πάλι πιστεύω ότι θα δούμε μια μεγάλη αλλαγή εκεί όταν έρθει η ώρα».

«Το υβριδικό μοντέλο εργασίας θα παραμείνει»

«Ήταν αναμενόμενο πως η κίνηση και στους χώρους coworking θα μειωνόταν, αλλά περισσότερο η ζήτηση για meeting rooms και διεξαγωγή meetups/εκδηλώσεων. Κάποια μέλη των εταιρειών που φιλοξενούνται στο Found.ation εξακολούθησαν να εργάζονται από τον χώρο, καθώς εδώ βρίσκεται ο επαγγελματικός εξοπλισμός τους, αλλά και απολαμβάνουν παροχές όπως σταθερή και γρήγορη σύνδεση στο Internet. Λάβαμε άμεσα όλα τα μέτρα προστασίας, όπως συνεχής αερισμός των χώρων, αντισηπτικά παντού, τακτικός καθαρισμός του συστήματος κλιματισμού και συχνές απολυμάνσεις» τονίζει ο Ιωάννης Σκλάβος, co-founder του Found.ation.

«Αυτό που παρατηρήσαμε ήταν μια αλλαγή στη συμπεριφορά: κάποιοι άρχισαν να έρχονται με ποδήλατο ή πατίνι για να αποφύγουν τις συγκοινωνίες, ενώ η εσωτερική αυλή του Found.ation άρχισε να χρησιμοποιείται και ως χώρος όπου γίνονταν σύντομα meetings ή lunch breaks, αντί των ειδικευμένων δωματίων. Πλέον έχει αρχίσει μια σταδιακή επαναφορά σε κανονικούς ρυθμούς, τηρώντας πάντα τα όρια που αφορούν στον μέγιστο επιτρεπόμενο αριθμό παρευρισκόμενων».

Σύμφωνα με τον κ. Σκλάβο, «το υβριδικό μοντέλο εργασίας θα παραμείνει. Πολλές εταιρείες θα μειώσουν το εμβαδόν των γραφείων τους και θα διαμορφώσουν τους σταθμούς εργασίας στο μοντέλο του hot desking - θα γίνουν δηλαδή κατά μία έννοια coworking spaces, όπου ο καθένας θα καταλαμβάνει μια θέση που είναι ελεύθερη κάθε φορά. Ο νέος ρόλος των coworking spaces είναι, λοιπόν, να αποτελέσουν και επέκταση των γραφείων μιας εταιρείας: οι επιχειρήσεις μπορούν να δίνουν τη δυνατότητα στους εργαζόμενους που θέλουν να εργαστούν εξ αποστάσεως να εκμεταλλευτούν έναν τέτοιο χώρο, για εργασία ή meetings.

Επιπλέον, αν ο φυσικός χώρος τους δεν τους επιτρέπει να φιλοξενήσουν άτομα τηρώντας τις απαιτούμενες αποστάσεις, οι συνεργατικοί χώροι είναι η επέκταση που χρειάζονται. Η ευελιξία είναι το πλεονέκτημα του coworking και είναι μια ολοένα αυξανόμενη τάση, καθώς υπολογίζεται πως μέχρι το 2030 το 30% των εργασιακών χώρων θα είναι ευέλικτοι. Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι αναμένεται αύξηση της εισροής ψηφιακών νομάδων – μια ακόμη ευκαιρία για το coworking στη χώρα μας».

«Η πανδημία έχει αναδείξει την ανάγκη για ευελιξία»

Ο Χρήστος Μισαηλίδης, CEO του International Workplace Group (IWG), σημειώνει, μιλώντας στο epixeiro.gr, πως η πανδημία έχει αναδείξει την ανάγκη για ευελιξία παγκοσμίως. «Οι επιχειρήσεις, για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στα νέα δεδομένα, θα αναγκαστούν να δημιουργήσουν ένα σύνολο ευέλικτων μορφών εργασίας, το οποίο θα ενισχύσει και τους ευέλικτους χώρους, σε μεγάλο ποσοστό».

Η IWG «ελαχιστοποιεί το ρίσκο για τους πελάτες της μέσω της ευελιξίας που τους παρέχει»: «Οι λύσεις που προσφέρουμε έχουν μηδενική αρχική επένδυση, αλλά και σταθερό μηνιαίο κόστος. Έτσι, δίνουμε την δυνατότητα στις επιχειρήσεις να επικεντρωθούν στο core business τους και να μειώσουν τα λειτουργικά κόστη έως και 30%. Με την πανδημία, όλη αυτή η διαδικασία θα επιτευχθεί ταχύτερα και έτσι είναι βέβαιο ότι η ζήτηση αυξάνεται ραγδαία».

Όσον αφορά στο εάν θα δούμε αλλαγές στην εργασία, ο κ. Μισαηλίδης μας λέει πως θα καταλήξουμε «σε ένα μοντέλο που θα περιλαμβάνει εργασία από το σπίτι και ένα μείγμα παραδοσιακών γραφειακών χώρων με εκτενέστερη χρήση των ευέλικτων χώρων εργασίας, καθώς είναι βέβαιο πως δεν είναι δυνατόν το 100% των εργαζομένων μιας εταιρείας να εργάζεται μόνο από το σπίτι».

«Η εργασία φαίνεται να γίνεται πιο ευέλικτη»

«Η άνθηση των συνεργατικών χώρων συνδυάζεται με την άνθηση της ψηφιοποίησης της οικονομίας, η οποία επιταχύνθηκε εκ νέου λόγω του lockdown. Φαίνεται, λοιπόν, πως η ανθρωπογεωγραφία των συνεργατικών χώρων θα ανανεωθεί και η χρήση τους θα αυξηθεί. Πέραν δηλαδή των νεοφυών επιχειρηματιών και των ομάδων τους, των αυτοαπασχολούμενων και των ψηφιακών νομάδων, όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι ή και επιχειρηματίες θα αρχίσουν να χρησιμοποιούν τους συνεργατικούς χώρους ως τον κύριο εργασιακό τους χώρο» δηλώνει η Έλενα Καλημέρη, Community Manager του Impact Hub Athens. Σε αυτό, θα συνεχίσουν να επενδύουν σε περισσότερους ιδιωτικούς χώρους για ψηφιακές συναντήσεις, επέκταση των δραστηριοτήτων και περαιτέρω επένδυση στην ψηφιακή ασφάλεια.

Όσον αφορά στο θέμα της εργασίας, αυτή «φαίνεται να γίνεται πιο ευέλικτη κι ελπίζουμε πιο ελεύθερα σενάρια από τα κλασσικά γραφεία θα αρχίσουν να καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο στην οργάνωσή της. Η εμπειρία ενός συνεργατικού χώρου είναι πραγματικά ανάμεσα στο "δουλεύω από το γραφείο" και στο "δουλεύω από το σπίτι". Τους τελευταίους μήνες, το γραφείο αποτελεί περισσότερο ένα χώρο να συναντήσουμε συνεργάτες ή να δουλέψουμε συλλογικά σε projects και σίγουρα όχι σε καθημερινή βάση. Από την άλλη, η δουλειά από το σπίτι μπορεί να έχει διάφορους αντιπερισπασμούς ή δυσκολίες στις υποδομές.

Κι εκεί είναι που μπαίνει στη συζήτηση πιο επιτακτικά η επιλογή των συνεργατικών χώρων, ως χώρων αναβαθμισμένων υποδομών και παραγωγικότητας, αλλά και κοινωνικοποίησης κι έμπνευσης. To μέλλον είναι υβριδικό, αλλά η αναλογία μεταξύ "work-from-home" και "in-office-time", τουλάχιστον για την πλειοψηφία, είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση. Το σίγουρο είναι ότι οι στιγμές φυσικών συναντήσεων οφείλουν να είναι ασφαλείς και να αποτελούν αξιόλογες εμπειρίες ως προς τις συνεργασίες που διευκολύνουν και την αίσθηση κοινότητας που δημιουργούν και οι συνεργατικοί χώροι οφείλουν να επενδύσουν σε αυτό».

«Η ευελιξία καθιστά τα co-working σωτήρια λύση»

«Η επιτυχία των συνεργατικών χώρων εργασίας (co-working spaces) ήρθε κυρίως ως απάντηση στην οικονομική κι επαγγελματική αβεβαιότητα των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων και το αναχρονιστικό βάρος διαχείρισης ενός παραδοσιακού γραφείου. Λόγω της πανδημίας, η κατάσταση αυτή έχει φτάσει, δυστυχώς, σε νέα άκρα» υπογραμμίζει ο Lorenzo Viviani, ιδιοκτήτης του The K Project.

«Η ευελιξία, μαζί με τις ολοκληρωμένες κι εξατομικευμένες υπηρεσίες που προσφέρονται, καθιστά τα co-working spaces μια λύση που δεν ωφελεί απλώς επαγγελματίες κι επιχειρήσεις, αλλά είναι και σωτήρια. Αυτό ισχύει ιδίως για μια πόλη σαν την Αθήνα, δυναμική, με απεριόριστες και συχνά κρυμμένες δυνατότητες, που συνδυάζει την ποιότητα ζωής με τις προσιτές τιμές και δελεάζει, έτσι, τους ψηφιακούς νομάδες και όχι μόνο».

Σύμφωνα με τον κ. Viviani, «επιχειρήσεις κάθε βεληνεκούς, όπως και startups, χρειάζονται ολοένα και περισσότερη ευελιξία αλλά και "ευκινησία". Τα νέα δεδομένα που μας έχει επιβάλει η πανδημία έχουν επιταχύνει τη διαδικασία απομάκρυνσης από την έννοια των παραδοσιακών γραφείων. Πρέπει, φυσικά, να αναλογιστούμε και τα περιβαλλοντολογικά οφέλη μιας τέτοιας επιλογής.

Χρειάζεται, όμως, μια ισορροπία: πιστεύω πως είναι απαραίτητο να διαχωρίζουμε πάντα το επαγγελματικό περιβάλλον από το οικογενειακό και το οικιακό. Συνεπώς, η εργασία εξ αποστάσεως μπορεί και πρέπει να συνδυάζεται με κοινόχρηστους χώρους, προγράμματα εκ περιτροπής, ή ακόμη και τη χρήση των co-working spaces».

«Η ευελιξία βρίσκεται στο επίκεντρο των νέων αναγκών»

Ο Αντιπρόεδρος της T16, Θοδωρής Περδικάκης, δηλώνει ότι «η επόμενη μέρα μπορεί να φέρει κάτι σαν μια Αναγέννηση. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που η ανθρωπότητα αναγκάζεται να περάσει μέσα από δυσκολίες που αλλάζουν τα δεδομένα. Οι συνεργατικοί χώροι είναι φτιαγμένοι εξ ορισμού για την ανάπτυξη του καινούργιου, άρα πιο επίκαιροι από ποτέ.

Στην Τ16 φροντίζουμε να είμαστε ακόμα πιο ευέλικτοι, ανταποκρινόμενοι στις νέες, πιο ρευστές συνθήκες και στις συγκεχυμένες από τον απότομο εγκλεισμό στο σπίτι επιθυμίες των εργαζόμενων. Τους προσφέρουμε την κοινωνικότητα και την έμπνευση που στερήθηκαν, μαζί με όλα τα σύγχρονα μέσα, την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, το ξεχωριστό design και τις υπηρεσίες του μοναδικού boutique co-working space της Αθήνας και, πάνω απ’ όλα, έμφαση στην υγεία και την ασφάλεια. Είμαστε αισιόδοξοι, βλέποντας τη ζήτηση να αυξάνεται σταθερά, καθώς επιχειρήσεις και εργαζόμενοι συνέρχονται από το σοκ και αναζητούν στην Τ16 το ιδανικό περιβάλλον της επόμενης μέρας τους».

Σύμφωνα με τον ίδιο, «η πανδημία απαίτησε βίαιη προσαρμογή σε καινούργιους τρόπους δουλειάς και βιαστική αναζήτηση νέων λύσεων. Σήμερα, οι απόψεις είναι πολλές και τα πράγματα δείχνουν ακόμη ρευστά. Ένα είναι σίγουρο: Η ευελιξία βρίσκεται στο επίκεντρο των νέων αναγκών. Και η Τ16 βρίσκεται στο επίκεντρο της λύσης αυτών των προβλημάτων. Δίνει την ευκαιρία τόσο στους εργαζόμενους όσο και στις εταιρείες να απολαμβάνουν μόνο τα πλεονεκτήματα ενός χώρου εργασίας (διαχωρισμός επαγγελματικού και προσωπικού χρόνου, κοινωνικότητα, ομαδικότητα, περιβάλλον εργασίας με σύγχρονα μέσα και τεχνολογίες), αποφεύγοντας τα μειονεκτήματα (δεσμεύσεις, κόστος)».

«Ένα νέο υβριδικό μοντέλο αναδύεται»

Ο Μάκης Ψυχούλας, Operations Manager του Office Club, δηλώνει, με τη σειρά του, πως «καθώς βαδίζουμε προς το τέλος της πανδημίας και, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι "ξεμυτίζουν" από την "εργασία από το σπίτι", ένα νέο υβριδικό μοντέλο αναδύεται που θα απέχει από το παραδοσιακό της συγκέντρωσης όλου του ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησης κάτω από την ίδια στέγη. Σε αυτό το σκηνικό, οι συνεργατικοί χώροι θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο».

Στο Office Club διαπίστωσαν ότι, μετά τη λήξη της πρώτης καραντίνας και πριν την έναρξη της δεύτερης, η ζήτηση, όχι μόνο επανήλθε στα προ lockdown επίπεδα, αλλά υπήρξε και αύξηση. Σύμφωνα με τον κ. Ψυχούλα, «όσο αίρονται και τα περιοριστικά μέτρα, τόσο η ζήτηση επανέρχεται στα προ Covid επίπεδα. Στο πλαίσιο αυτό, το Office Club, έχει δρομολογήσει ένα πρόγραμμα ανάπτυξης με επέκταση και σε νέους χώρους».

Τι θα συμβεί όμως με την εργασία και την τηλεεργασία; «Ένα από τα μαθήματα που πήραμε από τη πανδημία είναι ότι η εργασία μπορεί να παρέχεται και από απόσταση. Στη μετά lockdown εποχή λοιπόν, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις θα προσπαθήσουν να "αποκεντρώσουν" το ανθρώπινο δυναμικό τους (σε όσες ειδικότητες αυτό είναι εφικτό) επιλέγοντας και τη χρησιμοποίηση συνεργατικών χώρων».

Αρκετές εταιρείες, επίσης, διαπίστωσαν ότι είναι οικονομικά ασύμφορο να μισθώνουν μεγάλα ακίνητα για να στεγάζουν το προσωπικό τους, τη στιγμή που θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν ένα συνεργατικό χώρο και να τον πληρώνουν κατ' αποκοπή. «Οι "ευέλικτοι" χώροι εργασίας συνεπώς, που προσφέρουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αποκεντρώσουν όσες περισσότερες από τις λειτουργίες του ανθρώπινου δυναμικού τους μπορούνε, θα πάρουν τη θέση των μεγάλων χώρων εργασίας εντός των επιχειρήσεων».