Ι. Σταμέλος, ΕΕΛ/ΛΑΚ: Οι ανοικτές τεχνολογίες είναι εξ ορισμού φορέας καινοτομίας

Αναλάβατε, εδώ και μερικές εβδομάδες, την Προεδρία του Δ.Σ. του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών - ΕΕΛ/ΛΑΚ. Ποιο το όραμα σας, ποιοι οι στόχοι και οι προτεραιότητες σας;

Το όραμα μου είναι να συνεχίσω την καλή και διαρκώς ανοδική πορεία του Οργανισμού και στα χρόνια της θητείας μου. Οι στόχοι μας είναι σταθερά η ανάδειξη, προώθηση και διάδοση όλων των εκφάνσεων των ανοικτών τεχνολογιών, δηλαδή του ανοικτού λογισμικού, ανοικτού περιεχομένου, ανοικτών δεδομένων κλπ. Προτεραιότητα μας θα είναι οι ανοικτές τεχνολογίες στη Παιδεία και τη Δημόσια Διοίκηση.

Ποιος θα λέγατε πως είναι, αυτή τη στιγμή, ο ρόλος του Ελεύθερου Λογισμικού, του Ανοιχτού Περιεχομένου και των Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής, στην Ελλάδα; Έχει μεταβληθεί η σημασία τους λόγω της πανδημίας και των αναγκών που προέκυψαν από αυτήν, στην χώρα μας αλλά και διεθνώς;

Η πανδημία ανέδειξε μεταξύ των άλλων τη σημασία των ψηφιακών τεχνολογιών στην καταπολέμηση του ιού και τη συνεισφορά τους στις διάφορες από απόσταση δραστηριότητες της κοινωνίας. Ταυτόχρονα, δόθηκε η ευκαιρία να τονισθεί η αξία της ανοικτότητας. Αναφέρω ενδεικτικά το αίτημα που έγινε από μέλη του Ευρωκοινοβούλιου για την ανάγκη ανοικτότητας του κώδικα των κινητών εφαρμογών ιχνηλάτησης και τη συζήτηση για τις ανοικτές πατέντες των εμβολίων που πήρε πολύ μεγάλη δημοσιότητα. Ακόμη, προφανής ήταν η ανάγκη για πλατφόρμες με τα ανοικτά δεδομένα της πανδημίας σε κάθε χώρα και περιοχή ξεχωριστά.

Πώς μπορεί το ελεύθερο/ανοικτό λογισμικό και οι σχετικές τεχνολογίες να συνεισφέρουν περαιτέρω στον δημόσιο τομέα και στη λειτουργία του κράτους; Ποια η εικόνα που υπάρχει αυτή τη στιγμή; Αναπτύσσονται σχετικές πρωτοβουλίες, ενδεχομένως και με τη συνεργασία της ΕΕΛ/ΛΑΚ;

Οι ανοικτές τεχνολογίες και η φιλοσοφία τους δίνουν απάντηση στις μεγάλες ανάγκες του δημόσιου τομέα σε κάθε κράτος. Ξεχωρίζω την ανάγκη για διαφάνεια, για διαλειτουργικότητα των συστημάτων, για συγκράτηση του κόστους και για γρήγορη ανάπτυξη υπηρεσιών. Η αίσθηση μου είναι ότι πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη στη χώρα μας προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛ/ΛΑΚ έχει συνάψει διάφορες προγραμματικές συμφωνίες με δημόσιους φορείς (για παράδειγμα με την ΕΔΥΤΕ Α.Ε, την Κτηματολόγιο Α.Ε και την Τράπεζα της Ελλάδας) ενώ είμαστε κοντά στη σύναψη μιας συμφωνίας και με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, υλοποιούνται δράσεις προς τους στόχους που προαναφέραμε.

Κατά την εκλογή σας, κάνατε λόγο για «για ενίσχυση της διείσδυσης του ανοιχτού λογισμικού σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες», σημειώνοντας πως υπάρχει ανάγκη για ψηφιακή ανεξαρτησία. Πώς θα γίνει αυτό; Για παράδειγμα, θα έπρεπε οι μαθητές να εκπαιδεύονται (και) στην χρήση Linux, στο μάθημα της πληροφορικής;

Η ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση του ανοικτού λογισμικού στην εκπαίδευση είναι το εργαλείο που έχουμε για να πετύχουμε μακροπρόθεσμα τους στόχους μας. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους μαθητές και φοιτητές και στις ανοικτές τεχνολογίες, ώστε όταν θα αποφοιτήσουν να είναι ελεύθεροι να επιλέξουν οποιαδήποτε τεχνολογία θέλουν χωρίς στρεβλώσεις και προκαταλήψεις. Όσον αφορά στην εκπαίδευση των μαθητών, θα πρότεινα ξεκάθαρα αυτή να γίνεται πάνω σε υπολογιστές με λειτουργικό σύστημα Linux, αποφεύγοντας να τους κατευθύνει το δωρεάν και δημόσιο εκπαιδευτικό μας σύστημα σε προϊόντα συγκεκριμένων εταιρειών, και μάλιστα όχι ελληνικών, ή έστω ευρωπαϊκών. Με τις συνθήκες που λειτουργούμε σήμερα δεν μπορούμε να μιλάμε για ψηφιακή ανεξαρτησία. Ούτε και είναι λογικό να σπρώχνουμε τα παιδιά μας στην αγκαλιά εταιρειών των οποίων θα παραμείνουν επί πολλές δεκαετίες πελάτες.

Στο επιχειρείν, μπορεί αυτό το λογισμικό να βοηθήσει στη μείωση του κόστους για τις επιχειρήσεις; Τι θα προτείνατε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις; Υπάρχουν, ενδεχομένως, σημεία που χρειάζονται προσοχή;

Το ανοικτό λογισμικό από τη φύση του προσφέρει άμεσες λύσεις σε όλες τις ανάγκες υποδομής μίας επιχείρησης, οποιουδήποτε μεγέθους. Λειτουργικό σύστημα, λογισμικό server, αυτοματισμός γραφείου, εφαρμογές υποστήριξης κομβικών επιχειρηματικών λειτουργιών, e-shop, διαχείριση περιεχομένου κλπ, είναι σήμερα στη διάθεση των ελληνικών επιχειρήσεων. Έχουν γίνει δε μεγάλα βήματα στον τομέα της ευχρηστίας, της ταχύτητας, της αξιοπιστίας και της ασφάλειας των ανοικτών λύσεων λογισμικού. Δύο σημεία όμως χρήζουν πολύ μεγάλης προσοχής.

Το πρώτο είναι το γεγονός ότι η κτήση και χρήση πληροφοριακών υποδομών, είτε ανοικτών είτε εμπορικών, εμπεριέχει κόστη εγκατάστασης, συντήρησης, επέκτασης, εκπαίδευσης, κλπ. Επομένως, το κόστος και στην περίπτωση του ανοικτού λογισμικού δεν είναι καθόλου αμελητέο.

Το δεύτερο σημείο που θέλει πολλή προσοχή είναι το γεγονός ότι το ανοικτό λογισμικό, ειδικά αυτό των επιχειρηματικών εφαρμογών, πρέπει να μπορεί να υποστηριχθεί από μία ομάδα που να έχει την κατάλληλη τεχνογνωσία. Η ομάδα αυτή μπορεί να είναι εσωτερική της επιχείρησης, στο τμήμα μηχανοργάνωσης, ή εξωτερική. Δυστυχώς στη χώρα μας δεν είναι πάντα δεδομένη η ύπαρξη εξωτερικών προμηθευτών, και αυτό πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα.

Βλέπουμε πως μεγάλες εταιρείες δείχνουν, τα τελευταία χρόνια, να υποστηρίζουν ολοένα και περισσότερο το ανοικτό λογισμικό και τα σχετικά πρότυπα. Πιστεύετε πως αυτό είναι κάτι που θα συνεχιστεί; Πώς θα επηρεάσει την ανάπτυξη καινοτομιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ποια η συνεισφορά εκεί;

Πολλές εταιρείες υποστηρίζουν συγκεκριμένα συστήματα ανοικτού λογισμικού επειδή τα χρησιμοποιούν και οι ίδιες, για παράδειγμα στους servers τους. Γενικά όμως, οι περισσότερες έχω την αίσθηση ότι συνεχίζουν να επιχειρούν με το κλασικό εμπορικό επιχειρηματικό μοντέλο, αυτό δηλαδή της πώλησης αδειών κλειστού κώδικα. Στα ανοικτά πρότυπα είναι διαφορετικά τα πράγματα, γιατί πρακτικά τα συστήματα σήμερα δεν συνεργάζονται με άλλα συστήματα αν δεν ακολουθούν ανοικτά πρότυπα και δεν παρέχουν κάποιου τύπου ανοικτές διασυνδέσεις. Οι ίδιες όμως εταιρείες που υποστηρίζουν το ανοικτό λογισμικό, συχνά προωθούν τα δικά τους κλειστά πρότυπα.

Επιπλέον, οι ανοικτές τεχνολογίες είναι εξ ορισμού φορέας καινοτομίας, επειδή επιτρέπουν τη γρήγορη και φτηνή ανάπτυξη πρωτότυπων λύσεων. Τα πρωτότυπα αυτά, στη συνέχεια, μπορούν να εξελιχθούν και να αποτελέσουν τις καινοτόμες λύσεις που διαρκώς χρειαζόμαστε σε όλους τους τομείς. Σε αυτή τη λογική δεν θεωρώ ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί κάτι ξεχωριστό. Για παράδειγμα, εφαρμογές της που απαιτούν εκπαίδευση σε μεγάλους όγκους δεδομένων, μπορούν να επωφεληθούν από τα ανοικτά και διασυνδεμένα δεδομένα δημόσιων ή άλλων φορέων.

Καθώς όλα αυτά σχετίζονται (και) με τον κλάδο της πληροφορικής, «παράγει» η Ελλάδα ταλέντο σε αυτούς τους τομείς, από τα πανεπιστήμια της; Παράλληλα, για όλους αυτούς τους αποφοίτους, υπάρχει προσφορά θέσεων εργασίας, ή είναι ένας τομέας που «συμβάλει» -με τον τρόπο του- στο brain drain;

Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό όλα τα πανεπιστήμια της χώρας εκπαιδεύουν τους φοιτητές τους στις ανοικτές τεχνολογίες. Προσωπικά πιστεύω ότι έχουμε αρκετό δρόμο ακόμη για να πούμε ότι οι φοιτητές μας είναι άριστα εκπαιδευμένοι στις τεχνολογίες αυτές, πάντως τις γνωρίζουν σε σημαντικό βαθμό.

Εφόσον όπως είπαμε οι ανοικτές τεχνολογίες συμβάλλουν αποφασιστικά στην καινοτομία, μπορούμε να πούμε ότι υποστηρίζουν την νεανική επιχειρηματικότητα και επομένως συμβάλλουν με αυτό τον τρόπο και στη συγκράτηση του brain drain.

Αν και ο ανοικτός κώδικας βρίσκεται «πίσω» από πολλά προϊόντα που χρησιμοποιούμε (όπως το Android), το ίδιο το Linux και οι διάφορες διανομές του μάλλον δεν έχουν καταφέρει να ανταγωνιστούν εμπορικά διαθέσιμα λειτουργικά συστήματα, που απευθύνονται στον consumer. Μπορεί αυτό να αλλάξει στο μέλλον; Τι απαιτείται;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συγκρατούν τη διάδοση του Linux. Ένας σημαντικός είναι η μερίδα του λέοντος που απολαμβάνουν τα εμπορικά λειτουργικά συστήματα στην ελληνική δημόσια εκπαίδευση. Ένας άλλος λόγος είναι ότι τα περισσότερα παιχνίδια υπολογιστή λειτουργούν σε εμπορικά συστήματα μόνο, ενώ διαφήμιση γίνεται μόνον από εμπορικές εταιρείες που παράλληλα συνεργάζονται στενά και με τους κατασκευαστές υπολογιστών, laptop κλπ.

Με τη σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση όλα αυτά μπορούν να αλλάξουν. Ήδη η πλειοψηφία των εξυπηρετητών διεθνώς λειτουργεί με ανοιχτό λογισμικό και πλέον υπάρχουν αξιόπιστες λύσεις για υπολογιστές γραφείου όπως π.χ. το Ubuntu, που δεν υστερεί από αντίστοιχα λειτουργικά συστήματα για τελικούς χρήστες, Απαιτείται, όμως, και η θαρραλέα συμβολή του κράτους, ειδικά στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης.