Κώστας Δερμούσης: Μια τεράστια πρόκληση είναι να αφήνουμε πίσω τις δικαιολογίες

Πώς αποφασίσατε, μετά από τριάντα και πλέον χρόνια παρουσίας στον επιχειρηματικό χώρο, να γράψετε ένα βιβλίο προσωπικής ανάπτυξης που απευθύνεται στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, ξεφεύγοντας ουσιαστικά από το αυστηρώς νοούμενο επαγγελματικό πλαίσιο;

Δεν το είχα προσχεδιάσει, όπως άλλωστε και τα περισσότερα πράγματα που έχω κάνει στην προσωπική και επαγγελματική μου ζωή, αν κάνουμε, βεβαίως, τη βολική υπόθεση ότι τόσο η μια όσο και η άλλη είναι τόσο ξένες μεταξύ τους και δεν έχουν κανένα σημείο επαφής.

Για μένα είναι σαφές ότι η επαγγελματική ζωή εμπεριέχεται στην προσωπική μου. Αν θέλετε να το εκφράσω διαφορετικά, οι επαγγελματικές μου επιλογές καθορίζονται, διαφοροποιούνται και μεταλλάσσονται από τον προσωπικό μου βηματισμό, από τις συνθήκες που συναντώ στη διαδρομή, από τις προκλήσεις που αντιλαμβάνομαι και τις διαθέσεις μου στις εκάστοτε χρονικές συγκυρίες.

Έτσι, όταν έπεσε η ιδέα από κάποιους φίλους για την συγγραφή ενός βιβλίου όπου ο κεντρικός του άξονας θα ήταν η μεταγραφή συμπεριφορών, στάσεων, αντιλήψεων, τεχνικών και ικανοτήτων από τον επιχειρηματικό στίβο στην καθημερινότητα της προσωπικής μας ζωής, δεν άργησα καθόλου να πάρω την απόφαση να δοκιμάσω. Πρόκειται για προσωπική επιλογή και όχι για επαγγελματική απόφαση.

Ξεκινώντας από τον τίτλο «Μην κάνεις 1 βήμα μπροστά... κάνε 2», πώς έγινε η επιλογή του; Το ρωτάω γιατί νομίζω ότι έρχεται σε αντίθεση με αυτό που θεωρούν κάποιοι, ότι η καλύτερη τακτική είναι «βήμα-βήμα» ή ότι «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός».

Έχω δυσανεξία σε αυτόν τον κακοφορμισμένο διδακτισμό που αποπνέει η φράση «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός». Πρόκειται για φράση που μου μυρίζει ναφθαλίνη και δεν είναι η μόνη. Αντιλαμβάνομαι ότι ενδεχομένως να λέγεται μεταφορικά, αλλά αυτό δεν βοηθάει ιδιαίτερα, αφού πολλοί ασπάζονται το περιεχόμενο της ρήσης και πιστεύουν ότι αν ξεκινήσουν να κάνουν κάτι, τα υπόλοιπα έρχονται ευκολότερα. Μεταφορικά ή κυριολεκτικά, η ζημιά γίνεται διότι έχει γίνει πλέον πεποίθηση ότι το πρώτο βήμα είναι το πιο δύσκολο. Ουδεμία σχέση με αυτό που συμβαίνει στην πράξη. Σαν παρένθεση να σας αναφέρω ότι ακόμα μαλώνουν για το ποιος πρωτοείπε αυτή τη φράση και ποια ήταν η πραγματική διατύπωση της. Την συναντάμε στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, κάποιοι άλλοι αναφέρουν τον Πυθαγόρα και τον Ησίοδο, λες και έχει πλέον μεγάλη σημασία. Άσε που κανένας δεν γνωρίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφτηκε.

Άλλη μια παγιωμένη αντίληψη είναι αυτή του «βήμα-βήμα». Με ποια άλλη τακτική ακριβώς τη συγκρίνουν και κατέληξαν ότι όντως είναι η καλύτερη; Και καλύτερη για ποιόν; Για όλους; Και συμβαίνει πάντα αυτή η τακτική να είναι η καλύτερη; Αυτές είναι αναμασημένες γενικεύσεις. Δηλαδή τι μας λένε; Ότι αν δεν πάμε βήμα-βήμα, θα βγούμε χαμένοι, θα κάνουμε λάθη, θα στραβοπατήσουμε και θα πέσουμε; Πώς αλλιώς εκλαμβάνεται το βήμα-βήμα; Σιγά-σιγά. «Πάρε το χρόνο σου», «πρόσεξε καλά», «μη το ζορίζεις» και όλα τα συναφή. Και τι είναι όλα αυτά; Με μια λέξη: δικαιολογίες, στις περισσότερες των περιπτώσεων. Ο τίτλος του βιβλίου προτείνει ακριβώς το αντίθετο. Αν θέλεις και μπορείς να κάνεις δύο βήματα, η επιλογή είναι δική σου. Αν και νομίζω πως είναι περιττό, να αποσαφηνίσω ότι η αναφορά στα δύο βήματα είναι σχήμα λόγου. Μακάρι να είναι περισσότερα.

Υπάρχει και μια διαφορετική ανάγνωση του τίτλου. Το πρώτο βήμα μπορεί να είναι η ανακάλυψη του εαυτού μας, μια ματιά στα ενδότερα, με στόχο να βελτιώσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, που δρούμε, που αποφασίζουμε και που λειτουργούμε ως άνθρωποι. Το δεύτερο βήμα είναι η συναναστροφή και η επικοινωνία μας με τους άλλους. Πρώτα μαθαίνουμε εμείς να περπατάμε και στη συνέχεια μαθαίνουμε τους άλλους. Πρώτα μαθαίνουμε να κουμαντάρουμε τους εαυτούς μας και μετά να ηγούμαστε άλλων, να επηρεάζουμε, να καθοδηγούμε. Πιστεύω ότι ασχολούμαστε δυσανάλογα πολύ με τους άλλους και όχι όσο χρειάζεται με εμάς τους ίδιους. Ακόμα και αυτή η ενδοσκόπηση που πολλές φορές ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε, λειτουργεί ως μια ακόμα δικαιολογία προς τον εαυτό μας και τους τρίτους. Τι λέμε; «Εγώ τα έχω βρει με τον εαυτό μου, αλλά εσύ έχεις δουλειά ακόμα να κάνεις». Μακάρι να ήταν αλήθεια.

Πιστεύετε ότι σε ένα βιβλίο μπορεί κάποιος να βρει απαντήσεις για τον εαυτό του; Και ποια είναι η δική σας πρόθεση, για αυτό το βιβλίο;

Σε καμία περίπτωση. Ούτε καν περνάει από το μυαλό μου ότι θα είχα ποτέ τη δυνατότητα να προσφέρω απόλυτες και οριστικές απαντήσεις. Νομίζω ότι κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί να το ισχυριστεί. Πολύ καλά κάνετε και το ρωτάτε για να το κατανοήσουν οι αναγνώστες, έτσι ώστε να μη περιμένουν μαγικές λύσεις και συνταγές. Απλά δεν υπάρχουν και ούτε θα μπορούσαν να υπάρχουν κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη. Η πρόθεση μου, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, είναι να καταδείξω πλευρές του εαυτού μας που πιστεύω ότι αξίζει ν’ ασχοληθούμε και να βελτιώσουμε. Στο δεύτερο μέρος καταπιάνομαι με το πώς μπορούμε να αλληλοεπιδρούμε και να επιτυγχάνουμε καλύτερα αποτελέσματα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να δώσω απαντήσεις είναι να υπάρχουν ερωτήσεις. Σωστά; To «Μην κάνεις 1 βήμα μπροστά… κάνε 2» είναι ένα βιβλίο στο οποίο θέτω ερωτήματα με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Λατρεύω να κάνω ερωτήσεις -τόσο προς εμένα όσο και προς τους άλλους- και ας μην είμαι πάντα σε θέση να δίνω απαντήσεις. Ο ρόλος του «επαΐοντα» δεν μου είναι αρεστός, άσε που δεν είμαι και, για να επιστρέψουμε στους αναγνώστες, ο καθένας καλείται να δώσει τις δικές του απαντήσεις. Δεν υπάρχει μια απάντηση που να έχει καθολικό χαρακτήρα, ιδιαίτερα σε θέματα που σχετίζονται με την προσωπική βελτίωση. Ποιος θα κρίνει τι είναι σωστό και τι είναι λάθος; Ναι, εκφράζω τη γνώμη μου και αποτυπώνω τις δικές μου εμπειρίες. Δίνω απαντήσεις αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτές θα λειτουργήσουν βοηθητικά για τους αναγνώστες. Δεν είμαστε ίδιοι μεταξύ μας και ευτυχώς. Έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις, βιώνουμε διαφορετικές πραγματικότητες.

Αν είναι κάτι στο χέρι ενός συγγραφέα, αυτό δεν είναι άλλο από τη συμβολή του σε κάτι που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «επανάσταση από τα μέσα προς τα έξω», για να δανειστώ τα λόγια του Χούλιο Κορτάσαρ. Τι σημαίνει αυτό. Ότι ο δικός μου ρόλος είναι να δώσω στον αναγνώστη περισσότερες δυνατότητες να διευρύνει τις γνώσεις για τον εαυτό του και τους άλλους, καθώς και να έρχεται σε επαφή με στοιχεία που τείνει να αγνοεί ή να αποφεύγει, για τον οποιοδήποτε λόγο. Αν αυτό το πετύχω έστω και στον ελάχιστο βαθμό, τότε μάλλον θα έχω καταφέρει να ξεβολέψω τον αναγνώστη από τον καθημερινό τρόπο σκέψης που του προσφέρει λιγότερες δυνατότητες δράσης.

Tι καινούργιο έχει να προτείνει το «Μην κάνεις 1 βήμα μπροστά…κάνε 2» στους αναγνώστες, με δεδομένο ότι έχουν γραφτεί τόσα πολλά και από τόσους πολλούς.

Δεν είμαι αιθεροβάμων. Είμαι και εγώ ένας από τους πολλούς. Αποφάσισα να συμμετέχω σε αυτή την περιπέτεια της γραφής ενός βιβλίου επειδή πιστεύω ότι κάτι έχω να πω. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι και οι υπόλοιποι που έγραψαν βιβλία θα πίστεψαν το ίδιο. Αυτό είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Τώρα, αν αυτό το «κάτι» που θέλω να μεταφέρω στους αναγνώστες είναι μια νέα κοσμοθεωρία, απαντώ ευθαρσώς ότι δεν είναι. Είναι κάτι πρωτότυπο, κάτι που γράφεται για πρώτη φορά ενώ εκφράζει κάτι τελείως νέο και διαφορετικό; Η απάντηση εξακολουθεί να είναι η ίδια. Δεν υπάρχει παρθενογένεση.

Αποφάσισα να προχωρήσω στη συγγραφή αυτού του βιβλίου, φιλοδοξώντας να μετουσιώσω τη γνώση και την εμπειρία που απέκτησα στο επιχειρηματικό πεδίο και να τις μεταφέρω σε όσους δεν έχουν σχέση με αυτόν τον πολύπλοκο, σύνθετο και ανταγωνιστικό κόσμο προκειμένου να τις εφαρμόζουν στην καθημερινότητα τους. Πιστεύω ότι κερδίζουμε ουσιαστικά οφέλη και εξελίσσουμε τους εαυτούς μας, μαθαίνοντας από ανθρώπους που βιώνουν τις προκλήσεις του επιχειρείν και που καλούνται να δίνουν ό,τι καλύτερο διαθέτουν στις μάχες που συμμετέχουν μέσα σε ένα ευμετάβλητο περιβάλλον που όλα αλλάζουν με απίστευτες ταχύτητες, απαιτώντας ετοιμότητα, προσήλωση στο αποτέλεσμα και επίπονη προσπάθεια. Δεν θα αποτολμούσα να ξεκινήσω ένα τέτοιο εγχείρημα αν δεν ήμουν βέβαιος, ή έστω σχεδόν βέβαιος, ότι θα μπορούσα να δώσω στους αναγνώστες μια εργαλειοθήκη που περιλαμβάνει ικανότητες και τεχνικές που είναι δοκιμασμένες και λειτουργούν άμεσα στην πράξη.

Ξεκινώντας με το πώς θα μπορούν να βελτιώνουν τον τρόπο σκέψη τους, συνεχίζοντας με το πώς θα λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις και πώς θα προχωρούν σε συγκεκριμένες δράσεις για να φτάσουν στο αποτέλεσμα που θέλουν. Μη φανταστείτε ότι προσφέρω μασημένη τροφή. Αντιθέτως, τους προκαλώ να σκεφτούν, να αναθεωρήσουν, να επαναπροσδιορίσουν, να αναρωτηθούν, να ξεμάθουν, να ξεβολευτούν. Ενίοτε και καθ’ υπερβολή, εισάγω και κάποια «καινά δαιμόνια», πιστεύοντας ότι δεν θα κατηγορηθώ για διαφθορά των νέων με μη αποδεκτές και ανατρεπτικές αντιλήψεις, όπως ο Σωκράτης.

Λαμβάνοντας υπόψη την επιχειρηματική σας δραστηριότητα, αντιμετωπίζετε αυτό το βιβλίο με τη λογική ενός ακόμα business project;

Καταλαβαίνω ότι με ρωτάτε αν η απόφαση μου για την συγγραφή και έκδοση αυτού του βιβλίου αποτελεί μια ακόμα επαγγελματική δραστηριότητα και άρα εδράζεται σε κάποιο οικονομικό κίνητρο. Όχι, είναι η απάντηση. Βεβαίως, ο πειρασμός να λειτουργήσω επιχειρηματικά και να κινητοποιήσω μηχανισμούς με στόχο υψηλότερες πωλήσεις, είναι μεγάλος. Κάθε βιβλίο είναι, από μόνο του, ένα business project, με στόχους πωλήσεων και κέρδους και με μια στρατηγική marketing και διαφήμισης, όπως κάθε άλλο προϊόν. Το καλό νέο είναι ότι, σε αυτή την περίπτωση, έχω επιλέξει το ρόλο του συγγραφέα και όχι του εκδότη. Φυσικά και με ενδιαφέρει να διαβάσουν το βιβλίο όσο τον δυνατόν περισσότεροι αναγνώστες και κυρίως να το βρουν χρήσιμο. Επιπλέον, εννοείται ότι το ζητούμενο είναι η εκδοτική του επιτυχία. Από εκεί και πέρα, δεν θέλω να μπω στην επιχειρηματική λογική. Στο τώρα, αισθάνομαι ότι θα ήταν εις βάρος των συγγραφικών μου -και όχι μόνο- αναζητήσεων.

Αν υπάρχει ένα πράγμα που θα θέλατε να κρατήσουν οι αναγνώστες μετά την ανάγνωση του βιβλίου, ποιο θα ήταν αυτό;

Θα μου επιτρέψετε να σας δώσω μια απάντηση που θα κινείται παράλληλα με τον τίτλο του βιβλίου. Γιατί λοιπόν να πω μόνο ένα πράγμα αφού μπορώ να σας πω δύο; Κακά τα ψέματα, επιχειρώ ανεπιτυχώς να υπεκφύγω για τον απλούστατο λόγο ότι δεν είμαι σε θέση να απομονώσω το ένα και το πιο σημαντικό στοιχείο του βιβλίου που θα επιθυμούσα οι αναγνώστες να πάρουν μαζί τους. Αυτά που θεωρώ σημαντικά είναι πολύ περισσότερα. Επιγραμματικά, θα έλεγα ότι μια τεράστια πρόκληση για όλους μας -δεν εξαιρώ ούτε τον εαυτό μου- είναι να αφήνουμε πίσω τις δικαιολογίες. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από λόγια, και το ζητούμενο είναι να τα προσπερνάμε και να προχωράμε σε πράξεις. Είμαστε μάγοι στο να εφευρίσκουμε δικαιολογίες και μαζί με αυτές ακολουθεί μια σειρά από παρανοήσεις και στρεβλώσεις όπως ότι «ο άλλος μπορεί να κάνει κάτι καλύτερα από μένα γιατί έχει περισσότερα μέσα, έχει άκρες, έχει λέγειν, είναι πιο επικοινωνιακός… δεν μπορώ να τον φτάσω…» Τον εαυτό σας να ανταγωνίζεστε, όχι τους άλλους. Επιπλέον, αν αισθάνεστε ότι η ζωή σας καθορίζεται από το τι θα πουν ή θα σκεφτούν οι άλλοι, τότε μάλλον έχετε εγκλωβιστεί.