Πώς βλέπουν το μέλλον οι νέοι: Τι πιστεύουν για θεσμούς, κοινωνία, ευημερία

Αυτό καταγράφει η μεγάλη έρευνα Next Generation που διεξήγαγε το Allianz Foundation για την χώρα μας και τις υπόλοιπες προαναφερθείσες, υπογραμμίζοντας πως οι νεαροί Έλληνες προβληματίζονται για το μέλλον της χώρας τους, με το 66% να είναι απαισιόδοξοι σχετικά με αυτό, και να δείχνουν έλλειψη εμπιστοσύνης στο κατεστημένο και τους θεσμούς συνολικά.

Οι προβληματισμοί

Οκτώ στους 10 διερωτώνται ανοιχτά αν η γενιά τους θα πρέπει να αποκτήσει παιδιά, καθώς πολλοί πιστεύουν πως οι κοινωνίες τους θα καταστούν λιγότερο βιώσιμες στο μέλλον.

Αισθάνονται πως οι χώρες τους γίνονται λιγότερο ισότιμες, λιγότερο ασφαλείς και περισσότερο διχασμένες, και θέλουν να έχουν λόγο στο πώς θα αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα, καθώς και άλλα σοβαρά ζητήματα. Αλλά πώς θα κάνουν τις φωνές τους να ακουστούν;

Η συντριπτική πλειοψηφία αναλαμβάνει ατομικές και καθημερινές δράσεις, επιλέγοντας πιο προσεκτικά και αλλάζοντας, για παράδειγμα, το τι τρώει και το πως ψωνίζει και ταξιδεύει.

Ωστόσο μόνο λίγοι από αυτούς έχουν επιλέξει μέχρι τώρα να ενισχύσουν τις ατομικές φωνές τους και να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στα κέντρα αποφάσεων μέσω συλλογικών δράσεων, όπως για παράδειγμα τη συμμετοχή σε κάποιο κοινωνικό κίνημα

Εξειδικεύοντας: τι ισχύει ειδικότερα για την Ελλάδα

Σε γενικές γραμμές, οι προοπτικές για το μέλλον και οι κοινωνικές δράσεις των νεαρών ενηλίκων στην Ελλάδα συμβαδίζουν με εκείνες των συνομηλίκων τους σε Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, και Ηνωμένο Βασίλειο, παρουσιάζοντας περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές. Με άλλα λόγια, τα προαναφερθέντα συμπεράσματα αντιπροσωπεύουν και τις ηλικίες 18 έως 39 στην Ελλάδα.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημεία στα οποία οι νεαροί ενήλικες στην Ελλάδα διαφέρουν από εκείνους στις άλλες χώρες της έρευνας.

Στάση προς τους θεσμούς: Ανησυχητική έλλειψη εμπιστοσύνης στο κατεστημένο

Και στις πέντε χώρες της έρευνας, η εμπιστοσύνη στο πολιτικό κατεστημένο και στους κοινωνικούς θεσμούς είναι χαμηλή.

Σε σύγκριση με τις άλλες τέσσερις χώρες, η Ελλάδα ηγείται, με ελάχιστη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης: Το 38% συμφωνεί απόλυτα με την προκλητική δήλωση πως «οι πολιτικοί είναι μαριονέτες πανίσχυρων ελίτ» (έναντι 20% κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες) και ένα εντυπωσιακό 58% συμφωνεί απόλυτα πως τα μέσα ενημέρωσης προωθούν τα δικά τους συμφέρονται αντί να παρουσιάζουν τα γεγονότα (έναντι 28% κατά μέσο όρο).

Δεν εκπλήσσει, λοιπόν, πως μονάχα ένα τρίτο πιστεύει πως η κυβέρνησή τους θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη λύση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων (έναντι 45% κατά μέσο όρο), με το 16% να ισχυρίζεται τα ίδια για τα μέσα ενημέρωσης (έναντι 26% κατά μέσο όρο). Αυτή η διαδεδομένη έλλειψη εμπιστοσύνης στους υφιστάμενους θεσμούς μπορεί να στρέψει τους νεαρούς Έλληνες σε εναλλακτικά μέσα πολιτικής έκφρασης.

Ένα μεγαλύτερο ποσοστό έχει λάβει μέρος σε διαμαρτυρίες απ’ ό,τι στις άλλες χώρες της έρευνας: Το 38% (έναντι 28% κατά μέσο όρο), με το 32% να δηλώνει πως «τον καιρό της κρίσης, ο καθένας θα έπρεπε να βγει στους δρόμους» (έναντι 21% κατά μέσο όρο).

Μαζί με τους νέους Πολωνούς, οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης οι πιθανότεροι να κινητοποιηθούν για κοινωνικές δράσεις ή να συμμετάσχουν σε μία διαδήλωση ή διαμαρτυρία. Η πίστη στον πολιτικό αντίκτυπο της τέχνης και του πολιτισμού είναι επίσης υψηλότερη στην Ελλάδα, με το 37% να έχει συμμετάσχει σε πολιτικοποιημένες πολιτιστικές εκδηλώσεις και το 21% να έχει δραστηριοποιηθεί με καλλιτέχνες, μουσικούς, και συγγραφείς (έναντι 13% κατά μέσο όρο).

Επιθυμητό μέλλον: Έμφαση σε οικονομική ευημερία, αλλά όχι εις βάρος της δικαιοσύνης και του περιβάλλοντος

Γενικά, οι νεαροί ενήλικες στην Ελλάδα μοιράζονται παρόμοιες ελπίδες με τους συνομηλίκους τους στις άλλες τέσσερις χώρες: Επιθυμούν μια ασφαλή, προσιτή, οικολογική και δίκαιη μελλοντική κοινωνία.

Πράγματι, ως μια γενική τάση, εκφράζουν πιο έντονες προτεραιότητες απ’ ό,τι οι νεαροί ενήλικες στις άλλες χώρες της έρευνας.

Δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε παράγοντες που σχετίζονται με την καθημερινή ποιότητα ζωής και την οικονομική βιωσιμότητα: φιλική διάθεση προς τα παιδιά (80% έναντι 56% σε όλες τις χώρες της έρευνας), ευκαιρίες υψηλόμισθης απασχόλησης (78% έναντι 54% κατά μέσο όρο), και υψηλή οικονομική ανάπτυξη (69% έναντι 47% κατά μέσο όρο).

Ωστόσο, όπως και στις άλλες χώρες, μόνο περίπου ένας στους δέκα δίνει προτεραιότητα στον προσωπικό πλούτο. Επιπρόσθετα, σημαντικοί είναι και οι κοινωνικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες: εφτά στους δέκα θεωρούν το φιλικό κλίμα πολύ σημαντικό για το μέλλον στο οποίο θέλουν να ζήσουν, και έξι στους δέκα λένε το ίδιο για την χαμηλή ανισότητα.

Αναμενόμενο μέλλον: Οικονομική εξασθένιση και δημοκρατική αποδόμηση

Όπως και στις άλλες χώρες της έρευνας, οι νεαροί ενήλικες στην Ελλάδα ανησυχούν για το μέλλον στη χώρα τους (66% απαισιόδοξοι) – όμως όχι τόσο έντονα όσο οι Ιταλοί (75%) ή οι Πολωνοί (70%). Το κόστος διαβίωσης απασχολεί ιδιαίτερα το 83% των νεαρών Ελλήνων (έναντι 74% κατά μέσο όρο στις άλλες χώρες).

Πολλοί πιστεύουν πως τα επόμενα 10 χρόνια, τα κόστη διαβίωσης θα αυξηθούν (68%), και η δημιουργία θέσεων εργασίας και η οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδυνθούν (50% και 45%, αντίστοιχα). Οι προβλέψεις τους είναι πιο θετικές σχετικά με το κλίμα, αλλά όχι στον βαθμό των συνομηλίκων τους: Το 41% πιστεύει πως η Ελλάδα θα γίνει πιο πράσινη, σε σύγκριση με το 50% σε όλες τις χώρες της έρευνας.

Οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης ιδιαίτερα αγχωμένοι σχετικά με τις απειλές προς τους δημοκρατικούς θεσμούς: για παράδειγμα, «fake news» και χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης (67% έναντι 41% κατά μέσο όρο) και τη διάβρωση του δικαστικού συστήματος (59% έναντι 36%). Περισσότερο αναμένουν πως η ερχόμενη δεκαετία θα φέρει μάλλον χειρότερη από καλύτερη διακυβέρνηση (46% έναντι 25% περισσότερο) και λιγότερη απ’ ό,τι περισσότερη ανεξαρτησία δικαιοσύνης (41% έναντι 24% περισσότερο) και μέσων ενημέρωσης (46% έναντι 26% περισσότερο).

Ίσως ως αποτέλεσμα, μόνο το 33% πιστεύει πως η κυβέρνηση θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη λύση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων (έναντι 45% κατά μέσο όρο).

Ενασχόληση με τα κοινά: Πιο πιθανή η ανάληψη συλλογικής δράσης

Συγκριτικά, οι νέοι ενήλικες στην Ελλάδα είναι δραστήριοι στην προσέγγισή τους για τα κοινωνικά προβλήματα.

Οι περισσότεροι έχουν λάβει ατομικά μέτρα, όπως ο μετριασμός της χρήσης ή της κατανάλωσης ενέργειας, και σημαντικά περισσότεροι από ό,τι σε άλλες χώρες έχουν αναλάβει δράση στην εργασία: π.χ. υπεράσπιση ζητημάτων στην εργασία (58% έναντι 44% του μέσου όρου) ή ακόμη και επιλογή ή αλλαγή του χώρου εργασίας τους για ηθικούς λόγους (37% έναντι 22% του μέσου όρου).

Η δωρεά χρημάτων ή αγαθών (78%) και το μποϊκοτάζ προϊόντων που δεν σέβονται το περιβάλλον και την κοινωνία (54%) είναι επίσης πιο συνηθισμένα στην Ελλάδα από ό,τι στο δείγμα συνολικά (63% και 45% αντίστοιχα)

Οι νεαροί Έλληνες είναι επίσης πιο πιθανό από τους συνομηλίκους τους στο εξωτερικό να βγουν στους δρόμους: Το 38% έχει συμμετάσχει σε διαμαρτυρία (έναντι 28% κατά μέσο όρο) και το 35% σε πρωτοβουλία πολιτών (έναντι 27% κατά μέσο όρο). Οι πρωτοβουλίες πολιτών επίσης εμφανίζουν δυνατότητες ανάπτυξης, με επιπλέον +30% των νέων Ελλήνων να εκφράζουν ενδιαφέρον για συμμετοχή στο μέλλον. Η υπογραφή αιτημάτων προσφυγής, από την άλλη πλευρά, είναι ελαφρώς λιγότερο δημοφιλής στην Ελλάδα από ό,τι αλλού (46% έναντι 57% κατά μέσο όρο).

Για να κινητοποιηθούν δυνητικά ενεργοί πολίτες στην Ελλάδα, εξίσου αποτελεσματική θα μπορούσε να είναι η χορήγηση τόσο αλτρουιστικών όσο και εσωτερικών κινήτρων. Όπως και στις άλλες χώρες της έρευνας, η πλειοψηφία εκείνων που είναι ήδη ενεργοί λέει ότι κινητοποιείται από την αίσθηση του κοινωνικού καθήκοντος και από την επιθυμία να είναι σίγουρη πως έκανε ό,τι μπορούσε. Ωστόσο, στην Ελλάδα έξι στους δέκα ερωτηθέντες παραδέχονται ότι οδηγούνται από την επιθυμία για προσωπική εξέλιξη και σχεδόν πέντε στους δέκα από την ελπίδα να εμπνεύσουν άλλους

Τα εμπόδια για κοινωνική δράση αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό εκείνα που υπάρχουν σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της έλλειψης πληροφόρησης και χρόνου. Οι νέοι Έλληνες είναι πιο πεπεισμένοι από τους συνομηλίκους τους στο εξωτερικό ότι η συμμετοχή θα μπορούσε να συνεπάγεται κινδύνους ή δυσμενείς επιπτώσεις (68% έναντι 61% κατά μέσο όρο), αλλά είναι επίσης γενικά πιο πρόθυμοι να ανεχθούν τέτοιους κινδύνους, ιδιαίτερα άγχος και απογοήτευση (52% έναντι 43% κατά μέσο όρο) και συγκρούσεις με φίλους ή την οικογένεια (52% έναντι 48% κατά μέσο όρο). Οι περισσότεροι θέτουν το όριο μπροστά στον κίνδυνο νομικής ή φυσικής σύγκρουσης, καθώς και στην προοπτική απώλειας εισοδήματος ή ευκαιριών απασχόλησης.