«Βασικός μέτοχος» η... εμπιστοσύνη για τη διαδοχή της οικογενειακής επιχείρησης

«Ούτε το ευρώ, ούτε το δολάριο, ούτε η λίρα Αγγλίας. Το νόμισμα αγαπητέ μου λέγεται «ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.» Μόλις το άκουσα αυτό μου ήρθε στο νου ένα καταπληκτικό βιβλίο που είχα διαβάσει μερικούς μήνες ενωρίτερα. Ήταν το «ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ Α.Ε.» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2014) της Nan S. Russel, (ο αγγλικός τίτλος: «Trust Inc.») το οποίο είχε την εξαιρετική πρωτοβουλία να το μεταφράσει στα Ελληνικά το 2014 η «Ελληνική Εταιρεία Διοικήσεως Επιχειρήσεων.» (ΕΕΔΕ)

Σ’ αυτό λοιπόν το βιβλίο η συγγραφέας ορίζει την αυθεντική εμπιστοσύνη με το ρήμα «εμπιστεύομαι», με την έννοια του «αφοσιώνομαι», δίνω δηλαδή ή εναποθέτω την πίστη μου στον άλλον, συνειδητά και με αισιοδοξία. Η εμπιστοσύνη δίνεται χωρίς ιδιοτέλεια για το προσωπικό όφελος, ενθαρρύνει τους άλλους να εμφανίσουν τα ταλέντα τους και να κάνουν σπουδαία δουλειά. Απαιτεί αυτογνωσία και αυτοεπίγνωση, δηλαδή, μια πρακτική σχέση με τον εαυτό σου που προσφέρει τρόπους διερεύνησης των χαρισμάτων, των δυνατοτήτων και της προοπτικής σου ως ατόμου. (σελ. 24)*

Όπως φαίνεται από τον ορισμό της εμπιστοσύνης, ο κάτοχος αυτής της καταπληκτικής αρετής «κερδίζει» πολλά. Κερδίζει συνεργάτες που αποδίδουν τα μέγιστα, συνήθως ανιδιοτελώς και δίνουν το παράδειγμα στους άλλους να κάνουν σπουδαία δουλειά. Για παράδειγμα, στον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων εάν ο νέος διάδοχος/ηγέτης κατορθώσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των συνεργατών του, έχει εξασφαλίσει την υπ‘ αριθμόν ένα συνθήκη της επιτυχίας του. Το βασικό ερώτημα είναι το πώς θα την αποκτήσει. Ο Andrew Keyt σε μια μακροχρόνια έρευνα εντόπισε τις παρακάτω προϋποθέσεις για την απόκτηση εμπιστοσύνης από τον νέο ηγέτη - διάδοχο και δίνει τις ακόλουθες συμβουλές:

1. Κέρδισε. Ο εσωτερικός/οικογενειακός διάδοχος θα πρέπει να εργαστεί δυο φορές περισσότερο από τον εξωτερικό/μη οικογενειακό ηγέτη για να αποκτήσει το ίδιο κύρος μ’ αυτόν.
2. Διαχειρίσου τις αποτυχίες. Συνήθως οι συνεργάτες θυμούνται και επικαλούνται τις επιτυχίες του προκατόχου γονιού, αλλά αποφεύγουν να αναφέρουν τις αποτυχίες του. Πιστεύουν όμως ότι οι αποτυχίες είναι αναγκαίες, διότι διδάσκουν τους τρόπους ανταπόκρισης και κινητοποιούν την ικανότητα επανόρθωσης.
3. Δημιούργησε τον δικό σου ορισμό του δίκαιου. Συνήθως οι νέοι προσπαθούν να ακολουθήσουν τα βήματα των γονιών/ιδρυτών, να περπατήσουν στα πατήματά τους, μέχρι που να καταλάβουν ότι τα μονοπάτια των γονέων έγιναν υπό άλλες «καιρικές συνθήκες» και δεν είναι πλέον χρήσιμα. Έτσι, οι ηγέτες πρέπει να ακολουθήσουν τη συμβουλή του ποιητή που λέει: «Οδοιπόρε προχώρα… δεν υπάρχουν μονοπάτια …τα μονοπάτια δημιουργούνται περπατώντας.»
4. Κυνήγα πάντα τη συνεχή βελτίωση. Διάβασε, ερεύνησε, μάθε και πειραματίσου σχετικά με τον εαυτό σου, τον κλάδο σου και την επιχείρησή σου. Παρακολούθησε προγράμματα κατάρτισης ανώτατων στελεχών.
5. Μην ξεχνάς την οικογένεια. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον νέο διάδοχο είναι τα συναισθήματα των γονιών, αδελφών και εξαδέλφων. Ο καθένας έχει τη δική του ιδέα του δίκαιου και του ίσου. Το βασικό καθήκον του νέου ηγέτη είναι να σιγουρευτεί ότι τα όνειρα και οι φιλοδοξίες όλων είναι ευθυγραμμισμένα και κατευθύνονται προς έναν κοινό στόχο.

Εν κατακλείδι, ο νέος ηγέτης από την πρώτη μέρα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει πως πρέπει να αποδείξει ότι έχει «κερδίσει» τη θέση και δεν του την χάρισαν οι γονείς του. Αυτό θα το πετύχει μόνον όταν δείξει πίστη στον εαυτό του και όταν οι άλλοι του δείξουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη, και όχι η οικογενειακή σχέση, είναι το κύριο «νόμισμα» στην οικογενειακή επιχείρηση, το τιμόνι της οποίας έχει παραδοθεί στον νέο διάδοχο! Η διπλή αυτή εμπιστοσύνη υποχρεώνει τον νέο ηγέτη να καταλάβει ότι δεν μπορεί να επαναλάβει τα ίδια βήματα του γονιού και ότι θα πρέπει να δημιουργήσει τα δικά του μονοπάτια, που οι συνεργάτες του βρίσκουν εύκολα και χρήσιμα για το δικό τους ταξίδι.

Το διπλό αυτό καθήκον του νέου ηγέτη, δηλαδή η πίστη στον εαυτό του και η απόκτηση εμπιστοσύνης είναι πολύ δύσκολα καθήκοντα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ταυτόχρονη συνύπαρξη αυτών των δυο χαρακτηριστικών είναι από τη φύση της (σχεδόν) αδύνατη. Πολλές φορές η συμπεριφορά της υψηλής εσωτερικής πίστης, της αυτοπεποίθησης, ερμηνεύεται από τα στελέχη ως αλαζονεία. Με την ίδια λογική, η συμπεριφορά χαμηλής εσωτερικής αυτοπεποίθησης ερμηνεύεται από τους ίδιους τους συνεργάτες ως αδυναμία.

Η ικανότητα του νέου ηγέτη να βρει τη «χρυσή τομή» μεταξύ των δύο αυτών χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς του, είναι το κλειδί της αποδοχής του εκ μέρους των συνεργατών και της επιτυχίας του. Προς αυτή την κατεύθυνση η βιβλιογραφία των οικογενειακών επιχειρήσεων προτείνει ότι μια αποτελεσματική στρατηγική είναι η απόδειξη ότι ο νέος ηγέτης είναι «αφοσιωμένος», δηλαδή είναι ενεργά εμπλεκόμενος στη δουλειά του.

*Πηγή: Building Believers: Establishing your Credibility as a Successor, Andrew Keyt, Family Business Magazine, March-April 2016, pp. 38-39.