Πρόεδρος FEE: «Χρειάζεται να εγκαθιδρυθεί μια νέα κουλτούρα περιβαλλοντικής υπευθυνότητας»

Σε μια ιδιαίτερα εποικοδομητική συνέντευξη Τύπου, που έλαβε χώρα στη Χερσόνησο Ηρακλείου Κρήτης την Παρασκευή 30 Μαΐου, στο πλαίσιο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του Foundation for Environmental Education (FEE), από τις 28 έως τις 31 Μαΐου, o κ. Πέτρου μίλησε, επιπρόσθετα, για το πρόβλημα του υπερτουρισμού, που έχει πλέον λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, και μάλιστα επιβάλλεται πλέον κεντρική παρέμβαση προκειμένου να δοθεί λύση στο ζήτημα. Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν υπάρχει κάποιο εθνικό πλάνο διαχείρισης του φαινομένου, και έχει φτάσει πια η στιγμή η πολιτεία να επιληφθεί του ζητήματος.

Ο κ. Πέτρου υπογράμμισε, ακόμα, την ανάγκη για ενεργή συμμετοχή των τοπικών επιχειρήσεων και τον ρόλο της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση οικολογικά ευαισθητοποιημένων πολιτών. Μέσα από τα προγράμματα της Γαλάζιας Σημαίας και του Green Key, αλλά και με αφετηρία το σχολείο, το FEE επιδιώκει να δώσει βάση σε μια νέα κουλτούρα περιβαλλοντικής υπευθυνότητας, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, την οποία, όπως ο νέος πρόεδρος του FEE επισημαίνει, δεν μπορούν να αγνοούν ούτε οι επιχειρηματίες, ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε οι ίδιοι οι επισκέπτες.

Ο Νίκος Πέτρου, οδοντίατρος προσθετολόγος, ζωγράφος και φωτογράφος φύσης, και συγγραφέας με περισσότερα από 15 βιβλία στο ενεργητικό του, είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης από το 2003, στο Διοικητικό Συμβούλιο από το 2005 και Πρόεδρος του ΔΣ από το 2009.

Εκλέχθηκε πρόεδρος του διεθνούς Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Foundation for Environmental Education - FEE) το 2025 και είναι ο πρώτος Έλληνας που αναλαμβάνει τη συγκεκριμένη θέση. Υπήρξε μέλος του ΔΣ του FEE από το 2016, ενώ διετέλεσε Αντιπρόεδρος του FEE από το 2021 έως το 2025. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της στρατηγικής GAIA 20:30 της FEE και της διαδικασίας FEE't for Purpose. Έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση συνεργασιών σε έργα της ΕΕ και στην προώθηση του Περιφερειακού Αφρικανικού Δικτύου. Είναι υπεύθυνος του διεθνούς προγράμματος Learning About Forests and Ecosystems, και από το 2019 μέλος της διεθνούς Συντονιστικής Επιτροπής του Green Key.

Ακόμη, είναι μέλος της Επιτροπής Φύσης της ΕΕΠΦ, υπεύθυνος του προγράμματος «Γαλάζια Σημαία», και συντονιστής της ομάδας ευρωπαϊκών έργων.

Στην ενδελεχή συζήτηση με τον κ. Πέτρου, τον ρωτήσαμε, ως epixeiro.gr, με ποιον τρόπο το FEE μπορεί να συνεργαστεί με τοπικές επιχειρήσεις ώστε τόσο να αξιοποιήσει τα οφέλη του τουρισμού, όσο και να αποφευχθούν φαινόμενα όπως υπερτουρισμός. «Οι επιχειρήσεις είναι μεγάλο κομμάτι και του Green Key και του Blue Flag. Η Γαλάζια Σημαία αφορά ξενοδοχεία και μαρίνες εκτός από παραλίες. Τα τουριστικά σκάφη, επίσης, είναι στην ουσία επιχειρήσεις. Μας ενδιαφέρει ως FEE να περάσουν οι βιώσιμες πρακτικές στις επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν έτσι να μειώσουν το αποτύπωμά τους αλλά και να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη, όπως είναι η μείωση της κατανάλωσης του νερού και της ενέργειας. Γίνεται, λοιπόν, μια άμεση επιστροφή της επένδυσής τους. Ούτως ή άλλως, τα ηλεκτρονικά μέσα κρατήσεων, η Booking για παράδειγμα, κατηγοριοποιούν πλέον τις επιχειρήσεις με βάση τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις. Το Green Key, μάλιστα, έχει κατευθείαν συνεργασία με την Booking», απάντησε ο ίδιος.

Επιβεβλημένη η κεντρική παρέμβαση για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του υπερτουρισμού

Ρωτώντας στη συνέχεια τον κ. Πέτρου αν υπάρχει σαφής βελτίωση όσον αφορά τις πρακτικές που ακολουθούν οι επιχειρήσεις προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο του υπερτουρισμού, λάβαμε την απάντηση ότι ναι μεν παρατηρείται βελτίωση αλλά δεν είναι αρκετή. «Ο υπερτουρισμός είναι μεγάλο πρόβλημα τη δεδομένη στιγμή, αν σκεφτείτε ότι οι μεγάλες πόλεις δηλώνουν πια ρητά ότι δεν θέλουν κρουαζιερόπλοια στα λιμάνια τους». Πάνω σε αυτό, ο νέος πρόεδρος του FEE τόνισε ότι χρειάζονται κρατικές παρεμβάσεις. «Τα εθνικά μέλη του FEE, το κάθε μέλος στη χώρα του, προσπαθούμε μέσα από τα Υπουργεία να δώσουμε κάποιες λύσεις. Τα λέμε δεκαετίες τώρα, αλλά τόσο η Ελλάδα όσο και οι περισσότερες χώρες δεν έχουν ένα συγκεκριμένο σχέδιο διαχείρισης του υπερτουρισμού. Το να βάλεις ξαφνικά ένα κόστος κλιματικής κρίσης των 12 ευρώ δεν λύνει το πρόβλημα, ειδικά τη στιγμή που κάθε μεζονέτα στη Σαντορίνη έχει τη δική της πισίνα, όταν το ίδιο το νησί δεν έχει νερό. Πρέπει εδώ που έχουμε φτάσει να υπάρξει μια κεντρική αλλαγή πολιτικής, στο σημείο της επιβολής».

«Μέσω της συνεργασίας με τις επιχειρήσεις, θέλουμε να εκπαιδεύσουμε και τον επισκέπτη»

Στη συνέχεια, ο κ. Πέτρου ανέφερε ότι κυρίως οι μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν να υποστηρίξουν περισσότερο πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον, και αυτό οφείλεται φυσικά στην οικονομική δυναμική. Μια επιχείρηση περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων είναι συγκριτικά με μια μεγάλη εταιρεία πιο δύσκολο να ενσωματώσει πράσινες πρακτικές. «Αυτός είναι ένας από τους στόχους μας: να μπορέσουμε να διεισδύσουμε περισσότερο στο κομμάτι των μικρών επιχειρήσεων. Αν βάλουμε κάτω τα δεδομένα, εξάλλου, οι μεγάλες επιχειρήσεις, όπως τα πεντάστερα ξενοδοχεία, δεν καταλαμβάνουν πάνω από το 10% του συνόλου των ξενοδοχειακών μονάδων της Ελλάδας. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει μόνο το 10%, αλλά και το υπόλοιπο 90%. Τα ίδια προβλήματα υπάρχουν και διεθνώς, λείπει η κεντρική στήριξη, με εξαίρεση χώρες με πιο ανεπτυγμένο σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης. Αν οι πιστοποιήσεις καταλήξουν να γίνουν τόσο αυστηρές όσο προβλέπεται, οι μικρές επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να καλύψουν, ας πούμε, το κόστος των εξωτερικών ελεγκτών και οι βιώσιμες πρακτικές θα γίνουν εν τέλει προνόμιο μόνο των μεγάλων. Χάνεται το impact εκεί όπου το θέλουμε. Μέσω της συνεργασίας με τις επιχειρήσεις, θέλουμε να εκπαιδεύσουμε και τον επισκέπτη. Ναι μεν δίνουμε ενδεχομένως ένα επιχειρηματικό συγκριτικό πλεονέκτημα, όμως πρέπει να ενημερώνονται περιβαλλοντικά οι επισκέπτες και γενικότερα η τοπική κοινωνία ταυτοχρόνως. Ως FEE προσπαθούμε να περάσουμε τη σύνδεση σε όλα τα επίπεδα.

Ως παράδειγμα, ο κ. Πέτρου έθεσε το ξεκίνημα της Γαλάζιας Σημαίας στην Ινδία. «Η ποιότητα νερών στην Ινδία δεν είναι σε καμία περίπτωση η ιδανική, φυσικά. Όμως, μέσω της Γαλάζιας Σημαίας, οι παραλιακές κοινότητες της χώρας αναγκάστηκαν να βάλουν συστήματα βιολογικού καθαρισμού και να καθαρίσουν το νερό τους, ειδάλλως δεν θα μπορούσαν να πάρουν Σημαία. Ξαφνικά, λοιπόν, έχουμε ένα τεράστιο παράπλευρο όφελος για την τοπική κοινωνία, που επετεύχθη μέσα από ένα εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης».

Σχετικά με το αν η θέση της Ελλάδας όσον αφορά τις παραλίες με Γαλάζια Σημαία (δεύτερη θέση παγκοσμίως, αυτή τη στιγμή) έπαιξε ρόλο στην εκλογή του κ. Νίκου Πέτρου ως πρόεδρο του FEE, ο ίδιος απάντησε ότι αυτό αφορά περισσότερο το μέλος, την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης δηλαδή. Η ΕΕΠΦ υλοποιεί και τα 5 προγράμματα του FEE, και μάλιστα είναι από τα πρώτα μέλη που ξεκίνησε τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Το 1994, οι Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον και τα Οικολογικά Σχολεία ξεκίνησαν σε τέσσερις χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και η Ελλάδα. «Έχουμε μακρόχρονη παρουσία στο FEE ως χώρα. Η βασικά αρχή στο Διοικητικό Συμβούλιο, πάντως, είναι ότι όποιος εκλέγεται δεν εκπροσωπεί ούτε την οργάνωσή του ούτε τη χώρα του. Δεν είναι τόσο οι επιδόσεις της χώρας που παίζουν ρόλο στην εκλογή κάποιου ατόμου στην προεδρία», επισημαίνει ο ίδιος.

Οι περιβαλλοντικές κατακτήσεις της Ελλάδας

Αυτή τη στιγμή, 1.000 σχολεία στην Ελλάδα εφαρμόζουν τα περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια, η χώρα κατέχει τη δεύτερη θέση στη Γαλάζια Σημαία. Την ίδια στιγμή, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έρχεται 3η στο Green Key. Πρόκειται για επιτεύγματα αναμφισβήτητα ιδιαίτερα σημαντικά. «Και αυτό, μάλιστα, σε σύγκριση με χώρες που φημίζονται για την προϊστορία τους στο κομμάτι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης», υπογραμμίζει ο πρόεδρος του FEE. «Η Γαλλία, για παράδειγμα, ήταν από τις πρώτες χώρες που ξεκίνησαν τη Γαλάζια Σημαία και το Green Key. Η Δανία, επίσης, ήταν από τους ιδρυτές του Green Key. Πολύ σημαντικό είναι βέβαια και το ότι ο επιχειρηματικός κόσμος εισέρχεται σταδιακά σε όλο αυτό».

Πάντως, όπως μας λέει ο κ. Πέτρου, χρειάστηκαν χρόνια ώστε η Γαλάζια Σημαία να περάσει στις καμπάνιες του ΕΟΤ. «Ελπίζουμε να γίνει μια επανεκκίνηση από την πλευρά της κυβέρνησης και των αρμόδιων Υπουργείων όλης αυτής της προσπάθειας, με δεδομένο την ταυτότητά μου ως Έλληνας. Εγώ προσωπικά δεν θα εκπροσωπήσω επισήμως ποτέ την Ελλάδα, δεν μου επιτρέπεται. Από την άλλη μεριά, όμως, και μόνο το ότι είμαι από την Ελλάδα πιστεύω ότι μετράει σε κάτι. Μέσω των αρχών και των στόχων που θέλουμε να υποστηρίξουμε ως διεθνής οργανισμός, ευελπιστούμε να εφαρμόσουμε τις ίδιες αρχές και στην Ελλάδα».

Επισημαίνεται, σε αυτό το σημείο, ότι η Ελλάδα εκπροσωπείται στο FEE από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, ενώ η Ε.Ε.Π.Φ. εκπροσωπείται από τη διευθύντρια του FEE, τη Δαρεία-Νεφέλη Βουρδουμπά. Η Δαρεία-Νεφέλη Βουρδουμπά είναι Περιβαλλοντολόγος – Ωκεανογράφος, πτυχιούχος του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Southampton. Εργάζεται στην ΕΕΠΦ από το 2008, έχοντας συμβάλει καθοριστικά στη διαχείριση και τον συντονισμό σημαντικών προγραμμάτων και έργων του οργανισμού, όπως το διεθνές πρόγραμμα «Γαλάζια Σημαία» και τα διεθνή προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης της Εταιρίας.

Πρόκληση οι παγκόσμιες πολιτικές αναταράξεις

Όσον αφορά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση τη δεδομένη στιγμή σε ένα αρκετά ταραχώδες γεωπολιτικό τοπίο, ο κ. Πέτρου ανέφερε: «Τους τελευταίους έξι μήνες, λόγω της εκλογής Τραμπ στις ΗΠΑ, πέρασε σε δεύτερη μοίρα το κομμάτι της περιβαλλοντικής κρίσης. Αυτή τη στιγμή συζητάμε μόνο για εμπορικούς πολέμους και για εξοπλιστικά, τα οποία κατευθείαν σημαίνουν περικοπές στην Υγεία και την Παιδεία. Έχουν έρθει όλα ξαφνικά εντελώς ανάποδα. Υπάρχει μια αυξανόμενη πόλωση μεταξύ των χωρών και στροφή προς την άκρα Δεξιά, με τον περιορισμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων που αυτό συνεπάγεται. Σε όλο αυτό το καινούργιο πλαίσιο, κρίσιμο είναι να διατηρηθεί η ανάγκη για περιβαλλοντική και κλιματική δράση σε υψηλά επίπεδα στις προτεραιότητες των κρατών. Πάντως, στο FEE, το ότι εκπρόσωποι από το Ισραήλ, το Μαρόκο και από την Ιορδανία κάθονται στο ίδιο τραπέζι, χωρίς ένταση και προστριβές μεταξύ τους, είναι πολύ σημαντική απόδειξη ότι οι χώρες μπορούν να συζητήσουν τα προβλήματά τους με συνεργατικότητα. Υπάρχει τρόπος συνεννόησης, και αυτό θέλουμε ως οργανισμός να το προωθήσουμε ακόμα περισσότερο. Θέλουμε, επιπλέον –και αυτός είναι και δικός μου στόχος εδώ και καιρό- να πραγματοποιήσουμε διείσδυση στον παγκόσμιο Νότο. Στις χώρες που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη, δεν φτάνουμε, δεν έχουμε μέλη. Αυτό έχει να κάνει προφανώς και με τις δυνατότητες των χωρών, καθώς οι φτωχότερες χώρες δεν έχουν μη κυβερνητικούς οργανισμούς με την απαιτούμενη γνώση. Ο στόχος εδώ είναι να δούμε μήπως μπορέσουμε να λειτουργήσουμε εμείς, το FEE, ως κεντρικός “παίκτης”. Αυτή τη στιγμή υποστηρίζουμε τα μέλη στο ξεκίνημά τους αλλά περιμένουμε ότι στην πορεία θα καταφέρουν να είναι αυτοδύναμα, με τους δικούς τους οικονομικούς πόρους, ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα προγράμματα και η κάθε χώρα να τα επεκτείνει κατάλληλα. Να ξεκινήσουν, για παράδειγμα, με πέντε σχολεία με περιβαλλοντικά προγράμματα και να τα κάνουν πενήντα, να κάνουν τις δύο παραλίες με Γαλάζιες Σημαίες είκοσι, και ούτω καθεξής. Αυτό χρειάζεται κεφάλαιο, τόσο ανθρώπινο όσο και οικονομικό. Θέλουμε να εξετάσουμε μήπως μπορούμε να βρούμε μεγάλους χρηματοδότες για να χρηματοδοτήσουμε, να υποστηρίξουμε σε χώρες πιο φτωχές τις οργανώσεις, έχοντας τη σιγουριά ότι, αυτό που θα ξεκινήσει, θα το διατηρήσουμε βιώσιμο για μεγαλύτερο διάστημα. Έχουμε παρατηρήσει ότι συνήθως ξεκινάμε και μετά από κάποια χρόνια υπάρχει στασιμότητα. Αυτό οφείλεται και στις πολιτικές αλλαγές φυσικά. Αλλάζουν οι κυβερνήσεις και κάποιες από αυτές προχωρούν σε κινήσεις όπως το να κόβουν τους πόρους για τα περιβαλλοντικά προγράμματα».

Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση είναι το «κλειδί» για την αλλαγή

Αποτελεί γεγονός ότι είναι μικρό το ποσοστό των Ευρωπαίων τουριστών που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα οικονομικό ποσό παραπάνω προκειμένου κατά τις διακοπές τους στη Μεσόγειο να αξιοποιήσουν ένα ξενοδοχείο, ένα πούλμαν, μια υποδομή που να έχουν τη βιωσιμότητα ως κεντρικό πυρήνα τους ή έστω υψηλά στις προτεραιότητές τους. Σύμφωνα με τον κ. Πέτρου, αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη εκπαίδευση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. «Πρέπει ο επισκέπτης να συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει αυτή η ανάγκη για βιωσιμότητα στον τουρισμό, και αυτό το 10% των Ευρωπαίων που θα πληρώσουν παραπάνω προς όφελος του περιβάλλοντος, να γίνει 20% και 30%. Κάποιος που αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί, σε έναν προορισμό με θέμα λειψυδρίας, να αφήνει το νερό στους ντους να τρέχει, μπορεί να κάνει τη διαφορά. Μέσω της επαφής με την τοπική κοινωνία και με έναν άλλον τρόπο ζωής, πάλι κάποιος μπορεί να συνειδητοποιήσει την αξία της βιωσιμότητας. Ας μην ξεχνάμε, στην ουσία, ότι το FEE είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όχι τουριστικής. Άρα, τα προγράμματα του FEE ξεκίνησαν για να μεταφερθούν μέσα από τις επιχειρήσεις τα μηνύματα στο ευρύ κοινό. Παρατηρείται βέβαια μια αλλαγή στη νοοτροπία, αργή μεν αλλά υπαρκτή, και είμαστε αισιόδοξοι ότι αυτό θα συνεχιστεί. Χρειάζεται όμως πολλή δουλειά και φυσικά η συνεργασία όλων και η εκπαίδευση της τοπικής κοινωνίας. Το να επισκεφθεί κανείς σε έναν προορισμό της Ελλάδας και να βλέπει παντού σκουπίδια δεν θα περάσει κάποιο μήνυμα στον επισκέπτη, όπως καταλαβαίνουμε».

Σύμφωνα με τον κ. Πέτρου, στην Ελλάδα δεν υπάρχει χωροταξικό πλαίσιο από το κράτος, κάτι που πρόκειται για μεγάλο πρόβλημα. «Λειτουργούμε ως χώρα βγάζοντας… αποσπασματικά πλαίσια, για την Κρήτη ή για την Αστυπάλαια ας πούμε. Οι οργανώσεις φωνάζουμε για το χωροταξικό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από το 2009, με το πρώτο αιολικό δυναμικό. Δεν φτάνει αυτό. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε Ανανεώσιμες Πηγές μόνο επειδή φυσάει. Ακόμη περιμένουμε την αναθεώρηση. Αντί για προσφυγές στα δικαστήρια, θα προτιμούσαμε να έχουμε δράσεις».

Ο Νίκος Πέτρου επισημαίνει, πάντως, ότι η Ελλάδα δεν έχει κακό ιστορικό όσον αφορά την περιβαλλοντική εκπαίδευση, θέτοντας ως παράδειγμα τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ως πρωτοποριακή πρωτοβουλία, μια κίνηση που όμως στην πορεία χάθηκε και η λειτουργία των Κέντρων αυτών ατόνησε. Παρόλα αυτά, το κομμάτι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης έχει πολύ μικρό χρόνο στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές συχνά αφιερώνουν ώρες εκτός του επίσημου προγράμματος για να αναδείξουν περιβαλλοντικά ζητήματα. «Έχουμε ως FEE πολύ καλή πρόσβαση στην εκπαιδευτική κοινότητα. Χιλιάδες εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα είναι εθελοντές, είναι ήδη άνθρωποι οι οποίοι εμπλέκονται στην παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού και στα σεμινάρια του FEE, επομένως έχουμε πολύ μεγάλη υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς. Όμως, το πρόβλημα παραμένει η κεντρική παρέμβαση. Χωρίς κάποια κεντρική, πιο ουσιαστική δομή για την περιβαλλοντική εκπαίδευση, που θα δώσει κίνητρα στους εκπαιδευτικούς, τελικά η ευαισθητοποίηση καταλήγει να βασίζεται στη φιλοπατρία του δασκάλου. Πρέπει, λοιπόν, να δοθεί κάτι εκεί, όπως κάποιο ηθικό κίνητρο με μοριοδότηση».

Περιβαλλοντική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών έως το 2030

Τέλος, ο κ. Πέτρου μίλησε για το Green Education Partnership, τη μεγάλη παγκόσμια εκστρατεία της UNESCO, το οποίο προβλέπει αναβάθμιση των εκπαιδευτικών συστημάτων σε όλες τις χώρες με ορίζοντα το 2030 και με τέσσερις πυλώνες: το πράσινο σχολείο, για βιώσιμη λειτουργία, η πράσινη μάθηση που αφορά την ένταξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο ωρολόγιο πρόγραμμα, η ετοιμότητα του σχολείου και η τοπική κοινωνία. «Άρα, με πυρήνα το σχολείο, θα πρέπει να διαχέεται αυτή η γνώση και στον πολίτη. Τα Οικολογικά Σχολεία έχουν μια μεθοδολογία όχι μόνο διδακτική, αλλά κυρίως βιωματική, αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως το κατεξοχήν εργαλείο για να πετύχει τους στόχους του πυλώνα 1. Είμαστε, λοιπόν, ως FEE ο leader στον πρώτο πυλώνα, συμμετείχαμε και στη συγγραφή των κριτηρίων. Ο στόχος μας είναι φιλόδοξος, και προβλέπει το 50% των σχολείων, μέχρι το 2030, να έχει αναβαθμιστεί. Ως FEE πιέσαμε ώστε το Υπουργείο και ο Δήμος της Αθήνας να υπογράψουν προσχώρηση στη σύμπραξη. Με το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ FEE και Περιφέρειας Κρήτης, καθίσταται πιο εύκολο η Περιφέρεια να συγκεντρώσει τους διευθυντές από όλα τα σχολεία. Αυτή και μόνο η υποστήριξη, ότι πρέπει να κάνουμε αυτό το βήμα για το νησί μας, τον τόπο μας, τη χώρα μας, είναι κάτι σημαντικό. Έχουμε σε κάποιο βαθμό διασφαλίσει και πόρους για να υποστηρίξουμε την πορεία αυτή. Κάναμε μια σύμπραξη δύο ιδρυμάτων και μιας τράπεζας: Ίδρυμα Μποδοσάκη, Ίδρυμα Λάτση και Τράπεζα Πειραιώς, οι οποίοι μας υποστηρίζουν οικονομικά. Από τα 500 σχολεία που είχαμε, τα έχουμε κάνει 800 μέσα σε ένα χρόνο. Αλλά αν όλα αυτά πρέπει να φτάσουν στις 4000 για να καλύψουμε τα μισά σχολεία της Ελλάδας, ή στις 6000, η κλίμακα είναι τελείως διαφορετική σε ανάγκες.

Έχουμε φτιάξει μια επιστημονική επιτροπή με ακαδημαϊκούς της εκπαίδευσης, του περιβάλλοντος, κορυφαία ονόματα στην εκπαίδευση, άνθρωποι οι οποίοι αυτοί τη στιγμή είναι ειδικοί σε αυτό το κομμάτι και το καλύπτουν επιστημονικά για να έχουμε το υπόβαθρο. Ήδη έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο υπευθύνων, πρεσβευτών σε κάθε περιφέρεια, άρα έχουμε 13 άτομα αυτή τη στιγμή (όλοι τους εκπαιδευτικοί) που προωθούν αυτό κάνοντας τις τοπικές επαφές. Φιλοδοξούμε ότι θα μπορέσουμε να το προχωρήσουμε. Βέβαια, ίσως δεν είμαστε το μόνο πρόγραμμα που μπορεί να το κάνει αυτό, και σίγουρα δεν μπορούμε και μόνοι μας να το κάνουμε. Άρα, λοιπόν, χρειάζεται μια γενικότερη συστράτευση. Επίσης, έχουν ανακοινωθεί αυτή τη στιγμή διάφορα προγράμματα αναβάθμισης των σχολικών κτηρίων. Αυτό που προσπαθούμε, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να υλοποιήσουμε, είναι ότι οι δράσεις θα γίνουν να είναι εναρμονισμένες με τα κριτήρια του Green Education Partnership (GEP). Γιατί να μην μπορούν να προσμετρηθούν στον εθνικό στόχο? Δηλαδή θα δοθούν τα χρήματα, είναι προϋπολογισμένα, θα γίνουν κάποια πράγματα. Εάν χρειαστεί να γίνει κι ένα 10% παραπάνω, ή πέντε διαφορετικά πράγματα, ας γίνουν κι αυτά. Τα Ωνάσεια σχολεία, επιπλέον, δημιουργούν ένα καινούργιο εκπαιδευτικό σύστημα. Μπορούν και αυτά με τη σειρά τους να γίνουν Οικολογικά Σχολεία. Οι χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου ας πούμε, ιδιαίτερα η Ιρλανδία, έχουν κάνει όλα τους τα σχολεία οικολογικά εδώ και 20 χρόνια.».

Επικεφαλής Green Key: «Στον τουρισμό δεν πρέπει να είναι όλα μόνο ζήτημα αριθμών, αλλά και ποιότητας»

Ο Finn Bolding Thomsen, επικεφαλής του Προγράμματος Green Key, τοποθετήθηκε όσον αφορά τις καλές πρακτικές που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν επιτυχώς στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού στην Ελλάδα, σημειώνοντας τα εξής στη συζήτηση με το epixeiro.gr: «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό τόσο για την Ελλάδα όσο και για κάθε προορισμό να σχεδιάσουν τι είναι αυτό που θέλουν από τον τουρισμό. Να επιβεβαιώσουν ότι ο τουρισμός θα συνεχίσει να λειτουργεί για τη χώρα και αύριο, έτσι όπως λειτουργεί και σήμερα. Πρέπει οι χώρες να σκέφτονται στρατηγικά όσον αφορά τον τουρισμό – δεν είναι όλα μόνο ζήτημα αριθμών, αλλά και ζήτημα ποιότητας. Πολλοί τουρίστες έρχονται στην Ελλάδα για τις παραλίες και την ομορφιά της φύσης, είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας να τα διατηρήσουμε αυτά καθαρά. Σε αυτό φυσικά συμβάλλουν και τα προγράμματα της Γαλάζιας Σημαίας και του Green Key. Ένα από τα σημεία-κλειδιά, κατ’ εμέ, για να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το φαινόμενο του υπερτουρισμού, είναι να σκεφτόμαστε την ποιότητα, και ας χρειάζεται αυτό κάποιους οικονομικούς πόρους παραπάνω. Οι τουρίστες που έρχονται είναι σημαντικό να αφήσουν θετικό αντίκτυπο στις οικογένειες, τους φίλους τους αλλά και την επόμενη γενιά. Με δεδομένο αυτό, κάνετε μια εξαιρετική δουλειά στην Ελλάδα. Είναι αξιοσημείωτο το πόσες παραλίες έχουν βραβευτεί με τη Γαλάζια Σημαία και πόσα ξενοδοχεία με το Green Key».

Στη συνέχεια, δήλωσε: «Χρειάζεται να προσπαθήσουν οι Έλληνες να επιδιώξουν περισσότερη επαφή με τους τουρίστες τους, ώστε οι δεύτεροι να μην αισθάνονται ότι αποτελούν απλά πηγές εισροής χρημάτων και τίποτα παραπάνω. Φυσικά, τίποτα δεν πρέπει να γίνεται υπό τη μορφή του διδακτισμού και του κηρύγματος, πόσω μάλλον η περιβαλλοντική εκπαίδευση, καθώς αυτό δεν πρόκειται να δουλέψει. .Οι εργαζόμενοι στα ξενοδοχεία ακολουθούν σαφώς καλές πρακτικές και τις μεταφέρουν και στους επισκέπτες, αν όμως το ίδιο το προσωπικό δεν είναι το ίδιο εκπαιδευμένο σε αυτές τις καλές πρακτικές, τα πράγματα δεν θα αλλάξουν. Τόσο οι επισκέπτες όσο και οι εργαζόμενοι στα ξενοδοχεία πρέπει να εκπαιδεύονται».

Ποια είναι η μελλοντική στρατηγική του FEE για να επεκτείνει αυτά τα προγράμματα, ειδικά σε περιοχές με αυξημένη τουριστική πίεση; Όπως δηλώνει ο κ. Thomsen, δεν πρέπει να δώσουμε βάση μόνο στις περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν υψηλά ποσοστά τουρισμού, αλλά και στις περιοχές που επίσης σύντομα προβλέπεται κάτι ανάλογο. Εάν οι πελάτες νιώθουν ότι οι επιχειρηματίες ενδιαφέρονται για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, τότε θα ενδιαφέρονται σταδιακά και οι ίδιοι, συνεισφέροντας στο περιβάλλον. Κατά τον ίδιο, σαφώς η επιχειρηματικότητα μπορεί επιτυχώς να συνδυαστεί με τη βιωσιμότητα και η μία να ενισχύσει την άλλη.

Διευθυντής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων FEE: «Το AI εργαλείο και για την περιβαλλοντική εκπαίδευση»

Ο Pramod Kumar Sharma, διευθυντής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του FEE, τοποθετήθηκε συντόμως για τη συμβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης, υπογραμμίζοντας ότι είναι μεν χρήσιμη αλλά χρειάζεται μέτρο η χρήση της: «Μια μεγάλη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης αφορά την επιστήμη των πολιτών. Εφαρμογές όπως το iNaturalist, ενός δωρεάν κοινωνικού δικτύου για φυσιολάτρες που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων για την ταυτοποίηση φυτών και ζώων, βοηθούν τους ανθρώπους να συνδεθούν με τη φύση και τους φέρουν σε επαφή με το περιβάλλον. Τέτοιες εφαρμογές είναι εργαλεία, και έτσι οποιοσδήποτε μπορεί αν έχει πρόσβαση στη γνώση χωρίς να χρειάζεται να είναι ειδήμων. Παρόλα αυτά, μπορεί κάποιος εύκολα να αποκτήσει σχέση εξάρτησης με το AI κι έτσι να διαταραχθεί η ικανότητα της κριτικής σκέψης. Χρειάζεται ισορροπία και να αντιμετωπίζεται η Τεχνητή Νοημοσύνη ως εργαλείο, να μην φτάσει να αντικαθιστά τη σκέψη».

Το FEE αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και πιο αναγνωρισμένους διεθνείς οργανισμούς στον τομέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης για την αειφορία, με παρουσία σε 83 χώρες παγκοσμίως. Η ΕΕΠΦ, ως εθνικός εκπρόσωπος του FEE στην Ελλάδα, συμβάλλει ουσιαστικά στην υλοποίηση και προώθηση των διεθνών του προγραμμάτων, όπως η Γαλάζια Σημαία και το Green Key στον τομέα του αειφόρου τουρισμού, καθώς και τα εγκεκριμένα από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, διεθνή δίκτυα Οικολογικά Σχολεία, Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον και Μαθαίνω για τα Οικοσυστήματα και τα Δάση.