Η Πιο Επικίνδυνη Σιγουριά Είναι Αυτή Που Μοιάζει με Δύναμη

Δεν πήγε στραβά επειδή ήσουν άπειρος. Ούτε επειδή δεν δούλεψες αρκετά. Πήγε στραβά εξαιτίας της σιγουριάς σου. Της βεβαιότητας ότι όλα θα πάνε καλά που δεν είδες την παγίδα να έρχεται.

Η υπερβολική αυτοπεποίθηση δεν φωνάζει. Δεν φοράει επιγραφή. Το αντίθετο. Eίναι εξαιρετική στο καμουφλάζ. Και γι’ αυτό είναι επικίνδυνη. Φοράει ρούχα που αγαπάμε: αποφασιστικότητα, αυτοπεποίθηση, ηγεσία. Έτσι τρυπώνει. Αθόρυβα, σχεδόν ευπρόσδεκτα.

Αν ο «ξενιστής» της έχει και λίγη τύχη, τότε η αυτοπεποίθηση μεταμορφώνεται στο πιο παραπλανητικό της ένδυμα: ικανότητα. Κι από εκεί και πέρα, η αντίστροφη μέτρηση ξεκινά.

Η αυτοπεποίθηση είναι αρετή. Μέχρι να μετατραπεί σε παγίδα. Και σε έναν κόσμο που έχει φετίχ με τη σιγουριά όπως ο κόσμος της ηγεσίας, είναι μόνιμη απειλή. Διότι θέλουμε μάνατζερ που «πατάνε γερά», ιδρυτές που δεν αμφιβάλλουν, στελέχη που «ξέρουν πού πάνε». Κι όμως, οι πιο οδυνηρές αποτυχίες ξεκινούν από την ίδια πηγή: υπερβολική βεβαιότητα.

Η Elizabeth Holmes πίστεψε τόσο πολύ στο όραμά της, που σταμάτησε να ακούει τη λογική. Η πίστη της δεν λύγισε, μέχρι που την έσπασε η πραγματικότητα. Η Sarah (αληθινό πρόσωπο, αλλαγμένο όνομα) ήταν COO σε ταχέως αναπτυσσόμενη startup. Δούλεψα μαζί της για έναν χρόνο. Απέκρουε κάθε feedback σαν να ήταν επίθεση. Έχασε αγορές. Έχασε ανθρώπους. Στο τέλος, έχασε και την ηγεσία της.

Η υπερβολική σιγουριά είναι συμπεριφορικό μοτίβο. Και ο λόγος που συμβαίνει δεν είναι η ανικανότητα αλλά η έλλειψη εσωτερικής αμφισβήτησης.

Γιατί πέφτουμε σε αυτή την παγίδα;

Δεν είναι απλώς θέμα χαρακτήρα. Είναι επίσης θέμα βιολογίας και γνωστικών προκαταλήψεων.

Η ψυχολογία εντοπίζει τρεις βασικούς μηχανισμούς:

• Dunning–Kruger: Όσο λιγότερα ξέρεις, τόσο πιο σίγουρος νιώθεις.
• Αισιοδοξία εξουσίας: Η επιτυχία δημιουργεί ψευδαίσθηση ελέγχου. Οι επιτυχημένοι συχνά υποτιμούν τον κίνδυνο.
• Επιλεκτική προσοχή: Βλέπουμε ό,τι επιβεβαιώνει αυτό που ήδη πιστεύουμε. Αγνοούμε τα υπόλοιπα.

Το παράδοξο; Αυτές οι παγίδες δεν χτυπάνε τους άπειρους. Χτυπάνε τους έξυπνους.

Γιατί αυτοί έχουν μάθει να εμπιστεύονται τη διαίσθησή τους και να επιβραβεύονται για αυτό. Αν σ’ αυτό προστεθεί και λίγη τύχη; Η σιγουριά γίνεται όπλο που γυρίζει ανάποδα.

Η σιγουριά χωρίς επίγνωση δεν είναι ηγεσία. Είναι απλώς αφέλεια με κοστούμι.

Η δύναμη δεν κρύβεται στο «το ξέρω». Κρύβεται στο «ας το ξαναδούμε». Η NASA, πριν το Apollo 11, δημιούργησε μια ομάδα που είχε έναν μόνο σκοπό: να βρει όλα όσα θα μπορούσαν να πάνε στραβά. Η Pixar ξεκινά κάθε νέα ταινία με καταγραφή αποτυχιών. Επανέρχεται — ξανά και ξανά. Ο James Dyson απέτυχε 5.126 φορές πριν εφεύρει τη σκούπα χωρίς σακούλα.

Οι πιο σίγουροι άνθρωποι δεν απορρίπτουν την αμφιβολία. Τη χρησιμοποιούν.

Πέντε τρόποι να κρατήσεις καθαρή ματιά μέσα στη σιγουριά

1. Κάνε “pre-mortem”: Φαντάσου ότι το σχέδιό σου απέτυχε. Τι πήγε λάθος; Αυτή η άσκηση δεν είναι απαισιοδοξία αλλά πρόληψη. Σε αναγκάζει να δεις αυτό που τώρα αγνοείς.

2. Στήσε μια “red team”: Μια ομάδα που υποχρεούται να διαφωνεί μαζί σου. Όχι για να έχει άδικο — αλλά για να δεις τι δεν βλέπεις. Η ομοφωνία είναι συχνά σημάδι εφησυχασμού, όχι υγείας.

3. Κράτα αρχείο λαθών: Ένα προσωπικό “mistake log”. Όχι για ενοχές — αλλά για μοτίβα. Τα λάθη που επανέρχονται, είναι προειδοποιήσεις που περιμένουν να τις ακούσεις.

4. Σταθμίζεις ένστικτο με δεδομένα: Η διαίσθηση είναι χρήσιμη. Αλλά τα νούμερα δεν λένε ιστορίες. Όπως οι Oakland A’s άλλαξαν το baseball με analytics, μπορείς να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι. Συνδύασε και τα δύο.

5. Αναπλαισίωσε την αποτυχία: Η αποτυχία δεν καταδίκη. Είναι πληροφορία. Κάθε “απέτυχα” μπορεί να γίνει “τώρα ξέρω τι χρειάζεται δουλειά”.

Ένα μικρό τεστ αυτογνωσίας:

Την επόμενη φορά που θα νιώσεις απόλυτα σίγουρος, σταμάτα για ένα δευτερόλεπτο και ρώτα: «Τι δεν βλέπω αυτή τη στιγμή;» Ίσως αυτό το ερώτημα να σώσει χρήμα, χρόνο, ανθρώπους. Ίσως και εσένα.

Η σιγουριά είναι όμορφη όταν περπατά δίπλα στην επίγνωση. Όχι μπροστά της.

Τελική σκέψη:

Η ηγεσία δεν είναι performance. Είναι παρουσία.

Το να πατάς μαλακά δεν σημαίνει ότι φοβάσαι. Σημαίνει ότι ξέρεις πόσο εύκολα μπορείς να ξεφύγεις από την πραγματικότητα — και αφήνεις χώρο για το ενδεχόμενο να κάνεις λάθος. Οι ηγέτες που το καταφέρνουν αυτό, αντέχουν περισσότερο. Και χτίζουν περισσότερο.

Πάρε χρόνο. Ρώτα. Αμφισβήτησε. Κατέγραψε τα λάθη σου. Όχι με φόβο, αλλά με επίγνωση. Και την επόμενη φορά που όλοι χειροκροτούν τον πιο σίγουρο στο δωμάτιο, γύρνα να δεις ποιος σημειώνει σιωπηλά κάτι σε ένα τετράδιο.

Εκείνος οδηγεί. Χωρίς να χρειάζεται να φαίνεται.