Οι Καλύτεροι Ηγέτες Δεν Κρύβονται: Η Τέχνη του Να Αντέχεις Αυτό που Νιώθεις

Μόνο που αυτό το μοντέλο παράγει ηγέτες που είναι αποτελεσματικοί στις διαδικασίες αλλά συχνά απόντες από τους ανθρώπους. Η πραγματικότητα είναι απλή και άβολη: η ηγεσία δεν απαιτεί συναισθηματική αποστείρωση, αλλά συναισθηματική αντοχή. Όχι να μην νιώθεις, αλλά να μπορείς να μείνεις με αυτό που νιώθεις χωρίς να καταρρέεις, να επιτίθεσαι ή να εξαφανίζεσαι.

Η μεγάλη παρεξήγηση της ηγεσίας

Η παρεξήγηση ξεκινά από έναν παλιό μύθο: το συναίσθημα θολώνει την κρίση. Αλλά στην πράξη συμβαίνει το αντίστροφο: οι ηγέτες που προσπαθούν να μην νιώθουν -ή, έστω, να μην φαίνεται ότι νιώθουν- παίρνουν αποφάσεις που δεν αντικατοπτρίζουν ούτε τους ίδιους ούτε την ομάδα τους.

Η καταστολή του συναισθήματος δεν παράγει καθαρότητα αλλά παραμόρφωση. Το συναίσθημα που δεν ακούγεται, δεν εξαφανίζεται. Είναι σαν το νερό. Εμφανίζεται αλλού: Στη βιασύνη, στην αμυντικότητα, στην παθητική επιθετικότητα, στην αποστασιοποίηση, στο micromanagement. Η έρευνα το αποδεικνύει χρόνια τώρα και η ψυχοθεραπευτική πρακτική το βλέπει καθημερινά.

Η άρνηση του συναισθήματος δεν είναι ουδετερότητα. Είναι τύπος φόβου.

Η ηγεσία που αντέχει την αλήθεια

ο ζητούμενο δεν είναι να “εκφράσεις περισσότερο συναίσθημα”. Το ζητούμενο είναι να καλλιεργήσεις τη συναισθηματική καθαρότητα: Την ικανότητα να παρατηρείς, να ονοματίζεις, να κατανοείς και να επεξεργάζεσαι το συναίσθημα χωρίς να το εξιδανικεύεις ή να το δαιμονοποιείς.

Οι ηγέτες που μπορούν να πουν  “αυτό με δυσκολεύει”, αυτό με αναστατώνει”, “αυτό με πληγώνει” και  “αυτό με κάνει να αμφιβάλλω” δεν δείχνουν αδυναμία. Αντιθέτως, δημιουργούν χώρο. Χώρο ασφάλειας, αυθεντικότητας και αξιοπιστίας. Η ωριμότητα δεν είναι η απουσία συναισθήματος. Είναι η ικανότητα να αντέχεις το συναίσθημα χωρίς να το μεταμορφώνεις σε οδηγό πανικού.

Τα συναισθήματα ως δεδομένα, όχι ως δράματα

Το πιο συχνό λάθος στην ηγεσία είναι ότι αντιμετωπίζουμε το συναίσθημα σαν εμπόδιο. Στην πραγματικότητα, το συναίσθημα είναι πληροφορία. Είναι data. Η δυσφορία δείχνει όριο. Η σύγχυση δείχνει ανάγκη για διευκρίνιση. Ο θυμός δείχνει κάτι που παραβιάστηκε. Ο φόβος κάτι που απειλείται. Η λύπη δείχνει κάτι που χάθηκε. Η χαρά κάτι που αξίζει.
Οι ηγέτες που δεν νιώθουν, δε βλέπουν. Και οι ηγέτες που δε βλέπουν, δεν μπορούν να αποφασίσουν πραγματικά, αλλά μόνο να αντιδράσουν.

Το τετραπλό θεμέλιο της συναισθηματικής ηγεσίας 

Οι πρακτικές που αναφέρονται συχνά ως τεχνικές EQ (notice, name, need, normalize) μπορούν στην πραγματικότητα να γίνουν πολύ βαθύτερες, αν τις δούμε όχι ως εργαλεία συμπεριφοράς, αλλά ως τρόπο του να υπάρχουμε.

1. Παρατήρηση: Η σιωπή πριν από την αντίδραση

Η παρατήρηση είναι η πρώτη πράξη ηγετικής αυτοσυγκράτησης. Το να ακούς το σώμα σου, τον τόνο σου, τον ρυθμό της αναπνοής σου — πριν μιλήσεις — είναι μορφή εσωτερικής διοίκησης. Ο Yalom λέει ότι «το σώμα μιλά πριν από τον νου». Οι καλοί ηγέτες το ακούν.

2. Ονομασία: Η αλήθεια χωρίς υπερβολές

Όταν μπορείς να πεις “είμαι ανήσυχος”, μειώνεις την πιθανότητα να δράσεις υπό άγχος. Όταν μπορείς να πεις “νιώθω θυμό”, μειώνεις την πιθανότητα να εκραγείς. Το όνομα δίνει όριο. Το όριο παράγει ασφάλεια.

3. Ανάγκη: Το κρυμμένο μήνυμα

Οι περισσότεροι ηγέτες σταματούν στο συναίσθημα. Οι βαθύτεροι πάνε στο μήνυμα “τι μου δείχνει αυτό;”, “τι μου λείπει;”,  “ποιο όριό μου παραβιάστηκε;” και “ποια αξία μου απειλείται εδώ;”

H Virginia Satir έλεγε: Tο συναίσθημα δεν είναι πρόβλημα· είναι δείκτης.

4. Εξομάλυνση: Η άδεια που ζητούσαν όλοι και κανείς δεν έδινε

Η εξομάλυνση των συναισθημάτων σημαίνει ότι επιτρέπεις στον εαυτό σου και στους άλλους να βιώσουν και να εκφράσουν αυτό που νιώθουν χωρίς ντροπή ή άμυνα. Αυτό όμως δεν σημαίνει υπερ-μοίρασμα. Δεν απαιτείται να ανοίγει ο ηγέτης όλο το προσωπικό του φορτίο, να εκτίθεται υπερβολικά ή να ζητά από την ομάδα να “τον κρατήσει”. Το υπερ-μοίρασμα θολώνει ρόλους, μεταφέρει βάρος στους άλλους και δημιουργεί ανασφάλεια. Η εξομάλυνση, αντιθέτως, κρατά όρια: αναγνωρίζει το συναίσθημα χωρίς να το μετατρέπει σε κέντρο της συζήτησης. Δείχνει ανθρώπινη παρουσία, όχι συναισθηματική εκφόρτιση.

Γενικά ας το θυμόμαστε έτσι: Οι ομάδες δεν χρειάζονται αλεξίσφαιρους ηγέτες. Χρειάζονται ανθρώπινους ηγέτες.

Όταν οι ηγέτες δεν κρύβονται, αλλάζουν όλα

• Όταν ηγετικές ομάδες κάνουν χώρο για το συναίσθημα:
• Οι συγκρούσεις γίνονται δημιουργικές,
• Οι αποφάσεις πιο ευθυγραμμισμένες,
• Οι συζητήσεις πιο καθαρές,
• Η εμπιστοσύνη βαθύτερη,
• Το burnout μειώνεται γιατί η ένταση βρίσκει διέξοδο.

Δεν υπάρχει υψηλή απόδοση χωρίς ψυχολογική ασφάλεια. Και δεν υπάρχει ψυχολογική ασφάλεια χωρίς συναισθηματική ειλικρίνεια από την κορυφή.

Η τελική υπαρξιακή πρόκληση της ηγεσίας

Το συναίσθημα στην ηγεσία δεν είναι ζήτημα τεχνικής. Είναι ζήτημα θάρρους. Θάρρος να δεις αυτό που νιώθεις πριν το κρύψεις. Θάρρος να αναγνωρίσεις αυτό που βλέπεις πριν το αρνηθείς. Θάρρος να αντέξεις αυτό που ακούς πριν το διορθώσεις.

Η ηγεσία που δεν κρύβεται, δεν υπόσχεται βεβαιότητα αλλά κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: παρουσία.Και όταν ένας ηγέτης είναι παρών - πραγματικά παρών, όχι απλώς διαθέσιμος - η ομάδα νιώθει ότι μπορεί να εμφανιστεί όπως είναι. Κάπως έτσι χτίζονται οι σχέσεις που αντέχουν, οι κουλτούρες που εξελίσσονται και οι αποφάσεις που βγάζουν νόημα.

Γιατί, στο τέλος της ημέρας, δεν υπάρχει καλή ηγεσία χωρίς αλήθεια. Και δεν υπάρχει αλήθεια χωρίς συναίσθημα.