Τα κουρασμένα δάση

Η μελέτη των κουρασμένων δασών

Στα μέσα του φετινού καλοκαιριού, το Joint Research Centre (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δημοσίευσε στο περιοδικό Nature τα αποτελέσματα μελέτης σύμφωνα με τα οποία κατά την περίοδο 2020–2022 τα ευρωπαϊκά δάση απορρόφησαν κατά μέσο όρο περίπου 332 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) ανά έτος. Καλά μέχρις εδώ. Η ικανότητά τους αυτή όμως είναι σχεδόν κατά 1/3 μικρότερη, δηλαδή σχεδόν 30%, σε σύγκριση με την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα που απορρόφησαν την περίοδο 2010–2014.

Τί προκαλεί αυτό το δεδομένο στις κυβερνήσεις των ισχυρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Πονοκέφαλο! Γιατί; Επειδή βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για το νέο, νομικά δεσμευτικό κλιματικό στόχο του 2040 – έναν στόχο που αναμένεται να αξιοποιήσει τα δάση για την αντιστάθμιση της ρύπανσης που δεν μπορούν να εξαλείψουν οι βιομηχανίες. Θα μπορέσουν τα δάση να παίξουν αυτόν τον ρόλο; Σύμφωνα με τη μελέτης του JRC, μάλλον όχι.

Τα δάση μας

Τα δάση καλύπτουν περίπου το 40% της επικράτειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ 1990 και 2022, απορρόφησαν περίπου το 10% των εκπομπών της ΕΕ από ανθρώπινες δραστηριότητες. Στις μέρες μας το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 6%, το οποίο και πάλι υπολείπεται κατά 2% από την ποσότητα που υπολόγιζε η ΕΕ ότι χρειάζεται για να επιτύχει τους κλιματικούς της στόχους.

Η μείωση της απορρόφησης άνθρακα έχει διάφορες αιτίες. Ως πρώτη αναφέρεται η αύξηση της υλοτομίας. Επίσης, η κλιματική αλλαγή προκαλεί συχνότερους καύσωνες και ξηρασίες, μειώνοντας την ανάπτυξη των δέντρων. Επιπλέον, αυξάνεται και η συχνότητα καταστροφικών γεγονότων, όπως οι επιδημίες εντόμων, οι εντάσεις των δασικών πυρκαγιών και η θνησιμότητα των δέντρων.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα για καλύτερη προστασία των δασών μας;

Δορυφορική παρατήρηση

Σύμφωνα με την έρευνα, η υψηλής ανάλυσης δορυφορική απεικόνιση, σε συνδυασμό με εναέρια δεδομένα και δίκτυα παρατηρήσεων στο έδαφος, είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη παρακολούθηση των δασών της ΕΕ. Σήμερα, πολλές χώρες της ΕΕ βασίζονται κυρίως σε περιοδικές δασικές απογραφές, οι οποίες δεν επαρκούν για να συμβαδίσουν με τον ταχύ ρυθμό υποβάθμισης της υγείας των δασών. Παράλληλα, τα υπάρχοντα σύνολα δεδομένων χρειάζονται βελτίωση, για την καλύτερη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, των αλλαγών στα αποθέματα βιομάζας, της διαχείρισης και της θνησιμότητας των δέντρων.

Ανθεκτικότητα των δασών

Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου παρακολούθησης της βιοποικιλότητας, που θα βασίζεται στο συνδυασμό επίγειων δεδομένων και δορυφορικών παρατηρήσεων, θα μπορούσε να συμβάλει στην κάλυψη αυτού του κενού γνώσης. Τα δάση με ποικιλία ειδών αντέχουν καλύτερα σε διαταραχές και ακραίες κλιματικές συνθήκες, έχοντας μεγαλύτερη δυνατότητα αποθήκευσης άνθρακα.

Θα μπορούσε η φύτευση δέντρων να βοηθήσει; Η αύξηση της φύτευσης διαφορετικών, ανθεκτικότερων ποικιλιών δέντρων θα μπορούσε να βοηθήσει, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η ιδιωτική πρωτοβουλία πρωτοστατεί σε αυτό με πολλές εταιρείες να αναλαμβάνουν δράση εντάσσοντας τις φυτεύσεις δασών στα ESG reports που δημοσιεύουν, ειδικά σε περιοχές που έχουν υποστεί τεράστιες καταστροφές μετά από πυρκαγιές.

Εταιρείες που συμμετέχουν σε δράσεις αναδάσωσης

Alpha Bank

Η Alpha Bank προσέφερε το 2024 σε πελάτες Private Banking 4 εκδόσεις δομημένων ομολόγων, που κατηγοριοποιούνται ως επενδύσεις με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο (impact investments). Για κάθε 1.000 ευρώ ονομαστικής αξίας συμμετοχής σε βιώσιμα επενδυτικά προϊόντα της Alpha Bank, η περιβαλλοντική εταιρεία Reforest’Action και το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης φύτευσε 1 δέντρο. Η χρηματοδότηση αφορά τα δάση: Αρωνά στην Κατερίνη, Θεσσαλονίκης, Πιερίων Ορέων και τον Καστανόλογγο στη νότια Εύβοια.

Eurobank

Η Eurobank έχει συμμετάσχει σε πρωτοβουλίες φύτευσης δέντρων, τόσο ως μέλος της παγκόσμιας πρωτοβουλίας Priceless Planet Coalition της Mastercard, όσο και μέσω στοχευμένων δράσεων όπως η υποστήριξη της αποκατάστασης στην Αρχαία Ολυμπία με 120.000 ελαιόδεντρα, και εθελοντικές δράσεις φύτευσης με την ομάδα εργαζομένων της "Team Up". Στους φιλόδοξους στόχους της τράπεζας είναι η φύτευση 100 εκατ. δέντρων μέσα σε 5 χρόνια σε όλον τον κόσμο. Η φύτευση δέντρων γίνεται σε περιοχές όπου είναι επιστημονικά εξακριβωμένο ότι θα επηρεάσει θετικά την πορεία της κλιματικής αλλαγής.

Lidl Hellas

Η Lidl έχει συμμετάσχει σε πρωτοβουλία αναδάσωσης στη Βόρεια Εύβοια, όπου πραγματοποιήθηκε φύτευση Μαύρης Πεύκης σε πληγείσες από πυρκαγιές περιοχές. Η δράση αυτή πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα και την εποπτεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

ΔΕΗ

Η ΔΕΗ συμμετέχει ενεργά στη φύτευση δέντρων σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση We4all και άλλους φορείς, όπως το πρόγραμμα «Green Future», με στόχο την αναδάσωση περιοχών που έχουν πληγεί από πυρκαγιές, την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος και την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών. Επίσης, η ΔΕΗ φυτεύει δέντρα σε πρώην λιγνιτωρυχεία για την αναγέννηση των εδαφών και την προστασία της βιοποικιλότητας.

KPMG

Η KPMG συμμετέχει σε δράσεις φύτευσης δέντρων μέσω της συνεργασίας της με την We4all από το 2021, υποστηρίζοντας ένα «πράσινο» μέλλον με τη φύτευση άνω των 2.000 δέντρων, ενώ η πιο πρόσφατη δράση της στο Ντράφι της Ανατολικής Αττικής περιλάμβανε τη φύτευση 500 δέντρων σε πυρόπληκτη περιοχή. Στην τελευταία δράση φυτεύτηκαν κυπαρίσσια, χαρουπιές και βελανιδιές.

Παπαστράτος

Η εταιρεία Παπαστράτος υλοποιεί ένα μεγάλο πρόγραμμα αναδάσωσης στην Αττική, το οποίο περιλαμβάνει τη φύτευση 70.000 δέντρων σε περίπου 1.000 στρέμματα πυρόπληκτων περιοχών, όπως ο Άγιος Στέφανος και η Πεντέλη. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, με δέσμευση της εταιρείας για τη φύτευση, το πότισμα και την πλήρη φροντίδα των δέντρων έως το 2026. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη φύτευση ποικιλίας δέντρων συμβατών με την ελληνική βιοποικιλότητα, όπως χαρουπιές, κουτσουπιές, πεύκα και κυπαρίσσια.