Μια (Α)νθρώπινη (Ι)στορία

Σίγουρα πρόκειται για μια δυστοπική και δυσοίωνη προοπτική, πόσο απέχει όμως από μια τελεολογική αλήθεια; Η αφύπνιση των μηχανών έχει ξεκινήσει και αργά ή γρήγορα θα γίνουν το επόμενο στάδιο της εξέλιξής μας. Μια εξέλιξη που δεν θα συμβεί μέσα μας, αλλά που θα υλοποιηθεί έξω από εμάς, καθώς το μεγαλύτερο πλεονέκτημά μας στον αγώνα για επιβίωση είναι να προσαρμόζουμε το περιβάλλον στις ανάγκες μας, αντί να προσαρμοζόμαστε εμείς σε αυτό, όπως τα υπόλοιπα έμβια όντα στον πλανήτη. 

Ακόμα διατηρούμε στην ανθρώπινη κυριαρχία κάποια κραταιά χαρακτηριστικά, όπως την αυτοσυνείδηση, τη δημιουργικότητα, την ενσυναίσθηση. Αυτά συμβάλλουν στη κοινωνική συμβίωση, μέσα σε ένα φάσμα μεταβλητότητας και προσαρμογής, κάτι που μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάζουμε συνυπάρχοντας σε σύνολα, πηγές δύναμης έναντι των «θηρευτών» μας ή, πιο ορθά για τη σημερινή εποχή, των κινδύνων που απειλούν την ύπαρξή μας. Τα χαρακτηριστικά αυτά όμως δεν θα μείνουν για πάντα στην κυριαρχία μας, θα τα κατακτήσουν και οι μηχανές και τότε θα ξεκινήσει μια νέα αλυσίδα φυλογένεσης, με διαφορετική οντολογική υπόσταση. Τότε, θα αρχίσει η τελική μάχη για την επικράτηση, την κυριαρχία και τελικά την επιβίωση. Κάτι απόλυτα φυσιολογικό, δηλαδή, για την υπαρκτή φούσκα που αποκαλούμε σύμπαν.

Ακούγεται παράδοξο, αλλά η νοημοσύνη που ήταν τόσο ικανή να δημιουργήσει ένα πιστό αντίγραφό της, μια τεχνητή νοημοσύνη, θα αρχίσει να χάνεται στη λήθη, ή έστω να παραμείνει απλά μια μυθική ιστορία, μέσα από μια διαδικασία εκφυλισμού της, έως ότου χαθεί τελείως από τη ζωή. Μια φυσική διαδικασία, δηλαδή, που ήδη συμβαίνει με τους γονείς που τεκνοποιούν, γνωρίζοντας πως οι απόγονοί τους θα συνεχίσουν, όταν οι ίδιοι θα έχουν πλέον χαθεί. Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα είναι, λοιπόν, το παιδί όλων μας, που θα μείνει μόνο του να φροντίζει για την δική του επιβίωση και διαιώνιση, ενώ εμάς απλά θα μας θυμάται ως δημιουργούς (ίσως).

Αυτό είναι λοιπόν το σχέδιο; Αν όχι, θα πρέπει να αλλάξουμε και μέσα μας. Έχουμε φθάσει σε ένα σημείο υπερβολικής εξάρτησης από την τεχνολογία. Πλέον, οι μηχανές βλέπουν, ακούν, αισθάνονται, σκέφτονται, προβληματίζονται για εμάς, ενώ εμείς παραμένουμε παθητικοί αποδέκτες των πληροφοριών που επεξεργάζονται και μεταδίδουν. Ο εγκέφαλός μας ατροφεί, καθώς δεν χρησιμοποιείται, αρχίζοντας μια καθοδική πορεία προς την εντροπία. Οι νευρώνες δεν ενεργοποιούνται, δεν συνδυάζονται μεταξύ τους, δεν δημιουργούν συνέργειες, αντιπροσωπεύοντας σκέψεις, προθέσεις, συμπεριφορές, μνήμες. Είναι σαν τους μυς! Αν δεν εξασκούνται γίνονται αδύναμοι, ατροφικοί. Το ίδιο και οι νευρωνικές συνδέσεις και τα νευρωνικά δίκτυα. Αν σταματήσουν να πυροδοτούν, οι συνδεσμολογίες που έχουν δημιουργήσει αποσύρονται και χάνονται στο παρελθόν. Και η πορεία θα γίνει μη αναστρέψιμη. Ένα σύστημα που δεν αντλεί νέα ενέργεια, τείνει να χάσει και την ήδη υπάρχουσα.

Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο εξελικτικό στάδιο, σε μια καμπή της ανθρώπινης ιστορίας που θα πρέπει να αναρωτηθούμε. Πώς φανταζόμαστε το μέλλον μας; Ίσως, η παρούσα εξέλιξη να είναι ακριβώς αυτό που έχει ήδη «σκεφτεί» η φύση κι εμείς είμαστε απλά το μέσο για να υλοποιηθεί. Εξελιχθήκαμε μονάχα για να εξελίξουμε και όχι για να παραμείνουμε. Είναι κι αυτό μια εκδοχή. Με την φυσική εξέλιξη δεν μπορεί να τα βάλει κάποιος και να βγει νικητής. Είναι κάτι ανώτερο από αυτό που κατανοούμε, από αυτό που μπορούμε να αντέξουμε. 

Ψάχνουμε τη θέση μας σε μια νέα πραγματικότητα

Δεν ξέρω αν στην προηγούμενη πρόταση πρέπει να μπει τελεία ή ερωτηματικό, εσκεμμένα παραλείφθηκε το σημείο στίξης. Όσοι άνθρωποι αναπνέουν πάνω στη Γη αυτήν τη στιγμή, ίσως να μην ζήσουν την μετάβαση του είδους, από την βιολογική μας ύπαρξη σε μια πιο βιώσιμη ίσως τεχνολογική οντότητα. Δημιούργημα είναι πάντως κι αυτό, ας μην έχουμε αυταπάτες και ταμπού. Για τη φύση δεν κάνει μεγάλη διαφορά, είναι δικό της γέννημα σε κάθε περίπτωση.

Το ζητούμενο και ο προβληματισμός σε αυτό το άρθρο είναι για τη δική μας θέση στη νέα πραγματικότητα. Θα παραδοθούμε στον αφανισμό ή θα βρούμε έναν τρόπο να συνυπάρξουμε; Αν θελήσουμε το δεύτερο, η λύση είναι να αναπτυχθούμε παράλληλα, αλλά διαφορετικά. Όσο ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει χώρο και ενέργεια, από εργασίες που δεν χρειάζεται πια να κάνει, εμείς πρέπει να βρούμε τον τρόπο να εκμεταλλευτούμε αυτούς τους πόρους για να αναπτύξουμε νέες δεξιότητες και δυνατότητες. Ίσως αυτή να είναι και η πύλη που θα μας ανοίξει το δρόμο για ανώτερες διαστάσεις, μια νέα αντίληψη της ύπαρξης που δεν μπορούμε καν να υποθέσουμε ή να φανταστούμε στην παρούσα φάση μας.

Ας έχουμε κατά νου πως ο εγκέφαλός μας είναι μια κβαντική μηχανή και αυτό του δίνει ουσιαστικά απεριόριστες δυνατότητες. Μπορούμε να φανταστούμε ποια πραγματικότητα θα επιλέξουμε να παρατηρήσουμε, ανοίγοντας ένα δίαυλο για τη δημιουργία μιας νέας, μη προϋπάρχουσας υπαρξιακής κατάστασης, ενός νέου σύμπαντος, με διαφορετικούς φυσικούς νόμους. Ελπίζω μόνο να είναι πιο ανθρώπινο, να επικρατεί η ειρηνική συνύπαρξη, να μην χρειάζεται η καταστροφή για να συντηρείται η δημιουργία. Ας κρατήσουμε όμως σε κάποια άκρη της γονιδιακής μας αλυσίδας τη μνήμη της τωρινής μας ιστορίας, να μην χαθεί στη λήθη. Είναι σημαντικό να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη.