2021: Η χρονιά της αλυσιδωτής αντίδρασης, του «ίδωμεν» και του «μπορεί»

Είναι, λοιπόν, εξαιρετικά δύσκολο να κάνει κάποιος προβλέψεις για τη νέα χρονιά, χωρίς να κινδυνεύσει να πέσει πολύ έξω ή χωρίς να αναφερθεί σε κάτι που θα αποτελέσει περισσότερο ευχολόγιο και ελπίδα (που μπορεί να αποδειχθεί φρούδα), παρά πρόβλεψη. Και επειδή η Πυθία έχει κλείσει το μαντείο της λόγω των μέτρων για τον περιορισμό του κορονοϊού, θα αποφύγουμε τους χρησμούς και θα αναφερθούμε σε κάτι που δείχνει πιο σίγουρο: Το 2021 είναι η χρονιά του... μπορεί. Του «βλέπουμε», θα έλεγε κάποιος. Του «θα δείξει».

Σε διεθνές επίπεδο, αναμένουμε τον τρόπο με τον οποίο θα επηρεάσει η εκλογή Biden και η ανάληψη των καθηκόντων του, τα διεθνή τεκταινόμενα. Υποθέτοντας πως η μετάβαση από τον Donald Trump θα πραγματοποιηθεί ομαλά και χωρίς... παρατράγουδα στις 20 Ιανουαρίου, μένει να φανεί πώς θα επηρεαστούν οι σχέσεις ΗΠΑ - ΕΕ, οι σχέσεις ΗΠΑ - Ρωσίας, η πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος στο θέμα της πανδημίας, απέναντι στην επέκταση της κινεζικής οικονομίας κ.α. Θέματα που μπορεί να κυλήσουν προς τη μια ή την άλλη πλευρά και που χωράνε πολλές αναλύσεις.

Συνεχίζοντας στα διεθνή, θα πρέπει να σταθούμε λίγο παραπάνω στο θέμα της πανδημίας. Είδαμε την Βρετανία να πηγαίνει σε νέο lockdown και αναρωτιόμαστε τι θα συμβεί με άλλες (ευρωπαϊκές και μη) χώρες, την ώρα που αναμένεται ο αντίκτυπος της νέος παραλλαγής του ιού και η περαιτέρω έγκριση και διάθεση εμβολίων και φαρμάκων, με τις σχετικές διαδικασίες να συνεχίζονται εντός και εκτός τειχών. Και φυσικά, αναμένουμε και τον τρόπο με τον οποίο θα ανοίξουν (αν ανοίξουν) οι χώρες τα σύνορα για τον τουρισμό, με τι έγγραφα θα πραγματοποιούνται τα ταξίδια και πότε θα υπάρξει ανάκαμψη. Μπορεί όλα να πάρουν ένα ομαλό μονοπάτι. Μπορεί και όχι.

Και κάπου εκεί, σαν να μην λείπουν όλα τα άλλα, υπάρχει και το Brexit, με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ να τίθεται σε πλήρη εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου, λίγες μέρες μετά και τη σχετική συμφωνία. Πολλά θα αλλάξουν στις σχέσεις των δύο πλευρών, καθώς η Βρετανία (μάλλον) πανηγυρίζει για την αποχώρηση της από το ευρωπαϊκό μπλοκ, με την ίδια την Κομισιόν να αναφέρει πως «ακόμη και με την εφαρμογή της νέας συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας ΕΕ - Ηνωμένου Βασιλείου, θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές την 1η Ιανουαρίου 2021». Μένει να φανούν όλα στην πράξη, που ίσως είναι δύσκολη, ίσως και επώδυνη.

Στην τεχνολογική αγορά, το «κυνηγητό» με τις Big Tech αναμένεται πως θα συνεχιστεί, ενώ μένει να δούμε και πόσο αναγκαίος θα είναι ο περαιτέρω ψηφιακός μετασχηματισμός, η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση και όλα εκείνα τα ζητήματα που αναδείχθηκαν το 2020. Σε μια χρονιά που μπορεί να φέρει ακόμη περισσότερο στο προσκήνιο τα δίκτυα πέμπτης γενιάς, τις διαμάχες της Δύσης με τις κινεζικές εταιρείες, την περαιτέρω υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης, τις αυξημένες ανάγκες για υπολογιστικά συστήματα (με την αγορά να «αναγεννάται» από την πανδημία), η τεχνολογία μπορεί να παίξει - και πάλι - καθοριστικό ρόλο.

Σε εθνικό επίπεδο, μπορεί ή δεν μπορεί να υπάρξουν εκλογές, μπορεί ή δεν μπορεί να στηθούν κάλπες. Ο πρόσφατος ανασχηματισμός έδειξε, για κάποιους, ότι η κυβέρνηση προετοιμάζεται για ένα τέτοιο ενδεχόμενο (βλ. ακόμη και τις αλλαγές στο Υπουργείο Εσωτερικών), όποτε και εάν αυτό απαιτηθεί να συμβεί. Ακόμη και αν προαναγγελθούν εκλογές για την επόμενη χρονιά, το 2022, μια προεκλογική περίοδος θα επηρεάσει σε πολλά επίπεδα, ίσως θετικά, ίσως αρνητικά. Εκλογές, λοιπόν, μπορεί να γίνουν, μπορεί όμως και να μην γίνουν. Το θέμα, πάντως, βρίσκεται ήδη στον δημόσιο διάλογο.

Εντός συνόρων, τα παραπάνω σχετίζονται και με την πανδημία. Πώς, άραγε, επηρεάζει τις αποφάσεις για εκλογές και πόσο εύκολο θα είναι να πραγματοποιηθεί μια τέτοια διαδικασία; Αναμένοντας και την θετική επίδραση των εμβολίων, το πόσο εύκολα και ομαλά θα πραγματοποιηθεί η διαδικασία αλλά και πόσοι, τελικά, θα θελήσουν να εμβολιαστούν (οι θεωρίες συνωμοσίας είναι στο κόκκινο), η πανδημία μπορεί να αποτελέσει σοβαρό πρόβλημα (και) το 2021. Θα υπάρξει «τρίτο κύμα»; Θα υπάρξουν νέα μέτρα; Θα τηρηθούν τα υπάρχοντα και όσα προκύψουν; Τόσα ερωτήματα, τόσες μεταβλητές.

Η «αλυσιδωτή αντίδραση» συνεχίζεται με τις επιχειρήσεις και την ελληνική οικονομία. Υπάρχουν ήδη προβλέψεις για πολλά λουκέτα, υπάρχει «ομιχλώδες» τοπίο γύρω από το πότε θα ανοίξουν «κανονικά» οι επιχειρήσεις και το πότε θα επανέλθει η εστίαση, προβληματισμός και... γκρίνια. Όλα δείχνουν πως αυτό θα καθυστερήσει, κάτι που σημαίνει περαιτέρω ανάγκη για κρατική στήριξη, περισσότερες κλειστές επιχειρήσεις, περισσότερα χρήματα από τα ταμεία κτλ. Η οικονομία μπορεί να συνεχίσει να πλήττεται και το 2021, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Αναμένεται, φυσικά, και η επίδραση που θα υπάρξει στις εξαγωγές.

Και κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για την επίδραση που θα έχουν όλα αυτά στις επενδύσεις και τα μεγάλα «deals». Περιμένουμε να δούμε ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις στην χώρα μας, περιμένουμε να δούμε ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη του οικοσυστήματος των startups, περιμένουμε να δούμε ακόμη μεγαλύτερες εξαγορές και συμφωνίες. Μπορεί, όμως. Σε ένα περιβάλλον που κανείς δεν είναι απολύτως σίγουρος για την επόμενη μέρα, πολλά «παίζονται». Πώς θα αντιδράσουν οι επενδυτές; Κρατάμε την έρευνα της EY, που έβαζε την Ελλάδα στους ελκυστικούς προορισμούς για το 2021.

Το «άνοιγμα» της οικονομίας και το εάν αυτό θα πραγματοποιηθεί, σχετίζεται άμεσα με την καθημερινότητα του πολίτη και τον οικογενειακό του προϋπολογισμό. Το αν θα ανοίξει ή δεν θα ανοίξει το σχολείο και το πανεπιστήμιο του παιδιού του, το αν θα ανοίξει η δουλειά του ή θα συνεχίσει να εργάζεται από το σπίτι, το αν θα συνεχίσει να πλήττεται το εισόδημα του, είναι σοβαρά ζητήματα (όπως και το ψυχολογικό πλήγμα που φέρνει η μη επιστροφή στην κανονικότητα). Μπορεί, όμως, να υπάρξουν βελτιώσεις. Μπορεί ακόμη και να δούμε εργάσιμη εβδομάδα τεσσάρων ημερών, ποιος ξέρει.

Το 2021 θα είναι μια χρονιά αλυσιδωτών αντιδράσεων, που θα οδηγήσουν σε θετικότερες ή αρνητικότερες εξελίξεις. Θα είναι η χρονιά του «μπορεί», η χρονιά που τα ευχολόγια θα χάσουν τη σημασία τους. Ίδωμεν.